Παρασκευή 28 Ιανουαρίου 2011

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ

Δ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:
Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:
1)    Τα ονόματα και τα ρήματα διακρίνονται σε απλά, όταν σχηματίζονται από το θέμα και την κατάληξη (π.χ. ντομάτα), και σε μη απλά, όταν είναι προϊόντα παραγωγής (π.χ. ντοματ-ιά) ή σύνθεσης (αγγουροντομάτα).
2)    Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία από μια λέξη σχηματίζουμε με την προσθήκη κάποιων στοιχείων κάποιες άλλες λέξεις (παράγωγες λέξεις). Π.χ. από τη λέξη «παιδί» τη λέξη «παιδάκι».
3)    Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο παράγονται λέξεις είναι ο εξής: προσθέτουμε στο θέμα της λέξης κάποια παραγωγικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται προσφύματα και η διαδικασία προσφυματική παραγωγή. Τα στοιχεία αυτά προστίθενται είτε αριστερά, δηλαδή πριν, από το θέμα και ονομάζονται προθήματα [π.χ. προσθέτουμε μια πρόθεση ή το στερητικό α πριν τη λέξη (φεύγω→διαφεύγω, κακός→άκακος)] είτε δεξιά, δηλαδή μετά το θέμα και ονομάζονται επιθήματα [π.χ. στο θέμα της λέξης προσθέτουμε μια νέα διαφορετική κατάληξη, που λέγεται παραγωγική κατάληξη (πατέρας→πατερούλης)].
4)    Τα πιο συνηθισμένα προθήματα είναι: οι προθέσεις (κατά, μετά, παρά, αντί, από), το στερητικό α-, τα λόγια αχώριστα μόρια (ξε-, ημι-, αρχι-, δυσ-, ομο-, ευ-, παν-, αει-, διχο, τηλε-).
Σημείωση: επίσης ως προθήματα χρησιμοποιούνται και πολλές προθέσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως αμφί, ανά, διά, εις, εκ, και εξ,, εν (εμ-, εγ-, ελ-, ερ-), επί (επ-, εφ-), περί, υπό (υπ-, υφ-) προ, υπέρ, συν (συγ-, συλ-, συμ-, συρ-, συσ-, συ-, συνε-), οι οποίες σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη εντάσσονται στα λόγια αχώριστα μόρια.
5)    Τα πιο συνηθισμένα επιθήματα ή παραγωγικές καταλήξεις είναι οι καταλήξεις των υποκοριστικών (μανούλα, παιδάκι, Γιωργάκης), των μεγεθυντικών (παίδαρος, κεφάλας), αλλά και οι καταλήξεις –ένιος (ασημένιος), -ικός (αρχικός), -ιμός (φαγώσιμος), -τέος (μετεξεταστέος), -ούχος (αδειούχος), -τός (γραπτός), -ωπός (κοκκινωπός), -ότητα (οικειότητα), -της (αθλητής), -τήρας (αλτήρας), -άρχης (γυμνασιάρχης) κ.λπ.
6)    Σε μια λέξη συχνά συναντάμε περισσότερα από ένα επιθήματα ή προθήματα ή και τα δύο (π.χ. συν-εργατ-ικ-ότητα)
7)    Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων (π.χ. αγγουροντομάτα). Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι) και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό (ντομάτα).
8)    Το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι: κάποιο επίρρημα (καλώς + σκέφτομαι: καλοσκέφτομαι), επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος), αριθμητικό (πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος), ρήμα (ανοίγω + κλείνω: ανοιγοκλείνω) ή ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα).  


11 σχόλια:

  1. Ευχαριστώ,με βοήθησε πολύ,συνεχίστε να γράφετε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστω πολυ με βοηθησες πολυ...ιδιαιτερα για το διαγωνισμα!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ευχαριστώ που με βοηθήσατε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευχαριστώ με βοήθησε πάρα πολλή .... <3

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ευχάριστο πολύ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. με βοηθησε πολυ στις ασκησεις μου που δεν ειχα καταλαβει συνεχιστε να γραφετε!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. με βοηθησε πολυ στις ασκησεις μου που δεν ειχα καταλαβει συνεχιστε να γραφετε!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. με βοηθησε αρκετα! ευχαριστω

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Βοηθησες πολύ ευχαριστώ! Συνεχισε να γραφεις...! <3

    ΑπάντησηΔιαγραφή