Γλωσσικές επιλογές/ Εκφραστικά ή γλωσσικά μέσα
Είναι οι συγκεκριμένες - στοχευμένες επιλογές του πομπού
προκειμένου να νοηματοδοτήσει τον λόγο του, να τον χρωματίσει υφολογικά, να επιτύχει
τους στόχους του (να πείσει, να εξηγήσει, να ευαισθητοποιήσει, να
αισθητοποιήσει, να παρακινήσει, κ.λπ.), να εκφράσει τις απόψεις του ή τα
συναισθήματά του, να διατυπώσει τα σχόλια του, κλπ.
Οι επιλογές και τα μέσα αυτά ποικίλουν, καλύπτοντας ένα ευρύ
φάσμα αναφορών, που λειτουργούν ως «κειμενικοί δείκτες».
Μερικές από τις επιλογές αυτές είναι:
1.
Τα σχήματα λόγου
2.
Τα σημεία στίξης, π.χ. ερωτηματικά (ερωτήσεις)…
3.
Η λειτουργία της γλώσσας (αναφορική-δηλωτική ή
ποιητική-συνυποδηλωτική)
4.
Η χρήση επιθέτων, ως επιθετικοί προσδιορισμοί, ως
απόδοση ιδιοτήτων, ως υφολογικές επιλογές (π.χ. υποκοριστικά για να προσδώσει
ειρωνεία)
5.
Η συγκεκριμένη χρήση των ρημάτων ως προς:
·
Χρονική βαθμίδα, π.χ. ιστορικός ενεστώτας για να
βιωθεί το παρελθόν ως «παρόν» (αμεσότητα)
·
Εγκλίσεις, π.χ. οριστική για να δηλωθεί ο βαθμός
βεβαιότητας ή η υποτακτική για να δηλώσει την επιθυμία ή το ενδεχόμενο ή η προτρεπτική
υποτακτική και προστακτική για να
απευθυνθεί στους δέκτες και να τους παρακινήσει…
·
Ρηματικά πρόσωπα, π.χ. α΄ενικό για να προσδώσει
προσωπικό ή εξομολογητικό τόνο- ύφος…
·
Δεοντικές ρηματικές εκφράσεις, π.χ.
«οφείλουμε/είναι αναγκαίο…», προκειμένου να
προτρέψει-παρακινήσει-ευαισθητοποιήσει…
6.
Η επιλογή της σύνταξης:
·
Ενεργητική ή παθητική
·
Προσωπική ή απρόσωπη
7.
Επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις που δηλώνουν για
παράδειγμα την πρόθεση του πομπού (να πείσει, ευαισθητοποιήσει…) ή τον βαθμό
βεβαιότητάς του (π.χ. αναμφισβήτητα…, πιθανόν…), την στάση του, κ.λπ.
8.
Λεκτικά σύνολα
που δηλώνουν τον τρόπο και τα μέσα πειθούς, π.χ. επίκληση στη λογική με
οργάνωση επιχειρηματολογίας (επειδή, εξαιτίας, άρα..) ή παράθεση τεκμηρίων
(τεκμαίρεται, αποδεικνύεται, για παράδειγμα…)
9.
Λεκτικά σύνολα που δηλώνουν τον τρόπο ανάπτυξης της
παραγράφου, π.χ. με αιτιολόγηση (επειδή…)…
10. Ο τρόπος σύνδεσης προτάσεων και λεκτικών
συνόλων (παρατακτική, υποτακτική, ασύνδετο σχήμα)
11. Μακροπερίοδος
ή μικροπερίοδος λόγος
12. Ευθύς
ή πλάγιος λόγος
13. Οι
γλωσσικές ποικιλίες:
·
ιδιωματικές λέξεις-φράσεις που παραπέμπουν σε γεωγραφικές
(ντοπιολαλιά) ή κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες (π.χ. ναυτική ορολογία)
·
λεξιλόγιο, π.χ. απλό, καθημερινό… /επίσημο,
τυπικό…/ειδικό, επιστημονικό…/χρήση ξενικών όρων…/…
·
γλωσσική ιδιοτυπία
·
οπτικές
της γλώσσας (ανάλογα με το ποιος μιλάει, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της
προσωπικότητάς του, ποια η ηλικία του και τα γνωσιολογικά και κοινωνικά του
χαρακτηριστικά, σε ποιον απευθύνεται, για ποιο σκοπό, μέσα σε ποιο περιβάλλον
επικοινωνίας, ποια σχέση έχει με τον δέκτη…), που καθορίζουν το επίπεδο του
λόγου και το ύφος…
14. Η
ονοματοποίηση: η διαδικασία μετατροπής ενός ρήματος ή ενός επιθετικού
προσδιορισμού σε ουσιαστικό, που λειτουργεί ως δείκτης νοηματοδότησης του
λόγου, καθώς οι ονοματοποιημένοι τύποι φέρουν τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά
τόσο των ρηματικών διαδικασιών ή των ιδιοτήτων από όπου προέρχονται όσο και το
αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών ή των ιδιοτήτων, υπό την έννοια ότι
παρουσιάζεται η πληροφορία «αποστασιοποιημένη», ως γεγονός ή διαπίστωση,
εστιάζοντας στον πυρήνα του μηνύματος και όχι μέσα από την προοπτική της δράσης
που δηλώνουν τα ρήματα ή της ιδιότητας που αποδίδουν τα επίθετα. Χαρακτηρίζει
κυρίως κείμενα που εμπίπτουν στον επιστημονικό και ακαδημαϊκό (π.χ. αποδεικτικά
δοκίμια) λόγο…
15. Αντωνυμίες που αντικαθιστούν ονόματα, π.χ.
οριστικές, αόριστες…
16. Λεκτικές
επιλογές που «παράγουν» εικόνες, π.χ. οπτικές, ακουστικές…
17. Διαδοχικές
αρνήσεις…
18. Απόκλιση
από την κανονική σειρά σύνταξης των λέξεων, π.χ. για να δημιουργηθεί ένα πιο
σύνθετο και ακαδημαϊκό ύφος…
19. Αλλαγές
στον Συνταγματικό Άξονα των λέξεων για να προταθεί-τονιστεί κάτι…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου