ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Β1. ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)    Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη: τη ονοματική φράση (ΟΦ) (είναι η φράση που έχει ως κεντρική λέξη ένα ουσιαστικό, π.χ. «Ο μαθητής») και τη ρηματική φράση (ΡΦ) (είναι η φράση που ως κεντρική λέξη έχει το ρήμα της πρότασης και ακολουθούν αν υπάρχουν και τα συμπληρώματα ή οι προσδιορισμοί του, π.χ. «έκανε φασαρία μέσα στην τάξη»).

2)    Ονοματική φράση (0Φ) έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικό, όπως είναι τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα (π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό (π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ. Χίλια ευχαριστώ) ή και δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν ψέματα).

3)    Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό: ο Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή από περισσότερες λέξεις-όρους πέραν του άρθρου και του ουσιαστικού)

4)    Όταν η ονοματική φράση έχει διευρυμένη μορφή, τότε μπορεί να περιέχει: α) επιθετική φράση (π.χ. Αγόρασα πολλά βιβλία.), β) απόλυτο ή τακτικό αριθμητικό (π.χ. Οι τρεις πρώτοι αθλητές θα βραβευτούν), γ) άρθρο (π.χ. Ο ή Ένας μαθητής χτύπησε.), δ) προσδιορισμό (π.χ. Ο κάθε άνθρωπος αγωνίζεται για ένα καλύτερο μέλλον.), ε) κτητική αντωνυμία (π.χ. Ο αδερφός μου είναι.), στ) επιρρηματικό προσδιορισμό (π.χ. Διαβάζω από χθες το απόγευμα.), ζ) από σύνδεσμο (π.χ. Ο μεν πατέρας μου έφυγε, η δε μητέρα μου ήρθε.) ή η) από ονοματική, συνήθως αναφορική πρόταση (π.χ. Το μάθημα το οποίο διαβάσαμε χθες ήταν δύσκολο.).

5)    Μια ονοματική φράση μπορεί να λειτουργήσει ως:

¨     Υποκείμενο ενός ρήματος σε πτώση ονομαστική. Υποκείμενο είναι μια λέξη ή φράση που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (π.χ. Ο σκύλος γάβγισε).

¨     Άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο σε πτώση αιτιατική ή γενική. αντικείμενο είναι μια λέξη που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου (Ο σκύλος δάγκωσε την αδερφή μου).

¨     Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική αντίστοιχα. Κατηγορούμενο είναι μια λήξη που δηλώνει κάποια ιδιότητα-χαρακτηριστικό του υποκειμένου ή του αντικειμένου (π.χ. Ο σκύλος είναι επικίνδυνος).

¨     Συμπλήρωμα πρόθεσης, να εξαρτάται δηλαδή από μια πρόθεση σε πτώση

Β. ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

Β1. ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)    Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη: τη ονοματική φράση (ΟΦ) (είναι η φράση που έχει ως κεντρική λέξη ένα ουσιαστικό, π.χ. «Ο μαθητής») και τη ρηματική φράση (ΡΦ) (είναι η φράση που ως κεντρική λέξη έχει το ρήμα της πρότασης και ακολουθούν αν υπάρχουν και τα συμπληρώματα ή οι προσδιορισμοί του, π.χ. «έκανε φασαρία μέσα στην τάξη»).

2)    Ονοματική φράση (0Φ) έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικό, όπως είναι τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα (π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό (π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ. Χίλια ευχαριστώ) ή και δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν ψέματα).

3)    Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό: ο Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή από περισσότερες λέξεις-όρους πέραν του άρθρου και του ουσιαστικού)

4)    Όταν η ονοματική φράση έχει διευρυμένη μορφή, τότε μπορεί να περιέχει: α) επιθετική φράση (π.χ. Αγόρασα πολλά βιβλία.), β) απόλυτο ή τακτικό αριθμητικό (π.χ. Οι τρεις πρώτοι αθλητές θα βραβευτούν), γ) άρθρο (π.χ. Ο ή Ένας μαθητής χτύπησε.), δ) προσδιορισμό (π.χ. Ο κάθε άνθρωπος αγωνίζεται για ένα καλύτερο μέλλον.), ε) κτητική αντωνυμία (π.χ. Ο αδερφός μου είναι.), στ) επιρρηματικό προσδιορισμό (π.χ. Διαβάζω από χθες το απόγευμα.), ζ) από σύνδεσμο (π.χ. Ο μεν πατέρας μου έφυγε, η δε μητέρα μου ήρθε.) ή η) από ονοματική, συνήθως αναφορική πρόταση (π.χ. Το μάθημα το οποίο διαβάσαμε χθες ήταν δύσκολο.).

5)    Μια ονοματική φράση μπορεί να λειτουργήσει ως:

¨     Υποκείμενο ενός ρήματος σε πτώση ονομαστική. Υποκείμενο είναι μια λέξη ή φράση που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (π.χ. Ο σκύλος γάβγισε).

¨     Άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο σε πτώση αιτιατική ή γενική. αντικείμενο είναι μια λέξη που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου (Ο σκύλος δάγκωσε την αδερφή μου).

¨     Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική αντίστοιχα. Κατηγορούμενο είναι μια λήξη που δηλώνει κάποια ιδιότητα-χαρακτηριστικό του υποκειμένου ή του αντικειμένου (π.χ. Ο σκύλος είναι επικίνδυνος).

¨     Συμπλήρωμα πρόθεσης, να εξαρτάται δηλαδή από μια πρόθεση σε πτώση αιτιατική ή γενική (Η αδερφή μου δαγκώθηκε από το σκύλο).

¨     Προσδιορισμός μιας άλλης ονοματικής φράσης, να εξαρτάται δηλαδή από τη κεντρική λέξη μιας άλλης ΟΦ (Ο σκύλος του γείτονα δάγκωσε την αδερφή μου.).

Β2. ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

·        Τα συστατικά στοιχεία μιας ρηματικής φράσης (ΡΦ) είναι: κύριο συστατικό είναι το ρήμα, δευτερεύοντα συστατικά μπορεί να είναι κάποια συμπληρώματα του ρήματος, λέξεις δηλαδή που συμπληρώνουν το νόημα, οι οποίες αποτελούν ονοματικές φράσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου), ή διάφοροι προσδιορισμοί, με επιρρήματα και με προθέσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου στο πόδι.).

·        Άρα, μια ΟΦ ή ΡΦ όταν έχει διευρυμένη μορφή εμπεριέχει άλλες ΟΦ ή επιρρηματικούς ή εμπρόθετους προσδιορισμούς. Π.χ. η ΟΦ «Ο σκύλος του γείτονα» αποτελείται από δύο ΟΦ, το βασικό συστατικό «Ο σκύλος», που είναι η ΟΦ1 και από το συμπλήρωμά της σε γενική πτώση «του γείτονα», που αποτελεί την ΟΦ2. Ενώ η ΡΦ «δάγκωσε την αδερφή μου» αποτελείται από το βασικό συστατικό που είναι το ρήμα «δάγκωσε» και από την ΟΦ «την αδερφή μου».