Παρασκευή 28 Ιανουαρίου 2011

ΥΦΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ

Βασίλης Πρασσάς, Θεωρία και Πράξη, Έκφραση-Έκθεση Γ΄ Λυκείου, εκδόσεις Κοκοτσάκης



4.16  Το ύφος σε σχέση με την επικοινωνιακή περίσταση του κειμένου

Το ύφος είναι ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί κάποιος τη γλώσσα αξιοποιώντας τα ποικίλα μέσα που αυτή προσφέρει. Πρόκειται, δηλαδή, για τις γλωσσικές στρατηγικές και τεχνικές που επινοεί ο πομπός για να επενδύσει αισθητικά και σημασιολογικά τις σκέψεις του και να περάσει με τον καλύτερο δυνατό και πιο αποτελεσματικό τρόπο το μήνυμά του. Για το λόγο αυτό το ύφος και οι εκάστοτε υφολογικές επιλογές εξαρτώνται κατά βάση από την επικοινωνιακή περίσταση του λόγου.

4.16.1  Επικοινωνιακή περίσταση του κειμένου

Η επικοινωνιακή περίσταση ενός κειμένου καθορίζεται με βάση:
  • Το είδος του κειμένου, π.χ. ημερολόγιο.
  • Το σκοπό της συγγραφής του, π.χ. να διασώσει ο συγγραφέας στη μνήμη του προσωπικά βιώματα και απορρέουσες σκέψεις του.
  • Την οπτική γωνία, π.χ. εσωτερική οπτική γωνία.
  • Το δέκτη ή τους δέκτες, π.χ. ο ίδιος ο συγγραφέας.

Παράδειγμα: Ένα ημερολόγιο κατά κόρον έχει ύφος προσωπικό, απλό, ελεύθερο, οικείο, καθημερινό, ανεπιτήδευτο..., αφού πρόκειται για ένα ημερολόγιο, όπου ο συγγραφέας στοχεύει να διασώσει στη μνήμη του σημαντικά γι’ αυτόν προσωπικά βιώματα, μέσα από μια εσωτερική οπτική γωνία, απευθυνόμενος στον ίδιο τον εαυτό του.

4.16.2  Επίπεδα ύφους-πιθανοί χαρακτηρισμοί  ύφους:

  • Απλό, οικείο, προσωπικό, ελεύθερο, ανεπιτήδευτο, φυσικό, λιτό...
  • Εξομολογητικό (όταν χρησιμοποιεί το πρώτο ενικό πρόσωπο)...
  • Προφορικό (όταν χρησιμοποιεί λέξεις ή φράσεις που κατά βάση ταιριάζουν στον προφορικό λόγο) ...
  • Λαϊκό ή λαϊκότροπο (με  λαϊκές λέξεις, που ανήκουν σε τοπικές διαλέκτους)...
  • Λογοτεχνικό ή λογοτεχνίζον..., πλούσιο σε σχήματα λόγου, όπως..., στα πλαίσια της ποιητικής-συγκινησιακής λειτουργίας της γλώσσας...
  • Λόγιο (με λέξεις που προέρχονται από την καθαρεύουσα ή την αρχαία ελληνική)...
  • Επίσημο, τυπικό, σοβαρό..., επιτηδευμένο..., μεστό και στιβαρό από νοήματα..., με ειδικό ενδεχομένως λεξιλόγιο...
  • Σύνθετο και πολύπλοκο…, με εξεζητημένο λεξιλόγιο…, με ειδικούς όρους…, με απόκλιση από την κανονική σειρά σύνταξης των λέξεων…, με μακροπερίοδο λόγο…, με διαδοχική υπόταξη…
  • Στοχαστικό, φιλοσοφικό...
  • Επιστημονικό..., με επιστημονικό και ειδικό λεξιλόγιο...
  • Καυστικό, ειρωνικό, δηκτικό...
  • Παιγνιώδες…
  • Καταγγελτικό…
  • Διπλωματικό...
  • Πομπώδες, βαρύγδουπο και βερμπαλιστικό...
  • Γλαφυρό, παραστατικό, ζωντανό... 
  • Δραματικό …
  • Διδακτικό – προτρεπτικό…


Σημείωση: Σε ένα κείμενο είναι πολύ πιθανό να γίνονται διάφοροι συνδυασμοί, π.χ. το ύφος να είναι απλό, οικείο, ελεύθερο... και λογοτεχνίζον, με αρκετά σχήματα λόγου...


2 σχόλια: