ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Της Φιλομήλας Δημολαΐδου

Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει το φαινόμενο του αναλφαβητισμού στη χώρα μας, όπως καταγράφηκε κατά τη χθεσινή παγκόσμια ημέρα κατά του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ), αναλφάβητο θεωρείται το 3,6% του πληθυσμού, όμως, ανεπισήμως τα ποσοστά είναι ακόμη μεγαλύτερα, φτάνοντας ακόμα και το 12% με 13%. Στην Ελλάδα του 2008 υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτά που διαβάζουν ή δεν μπορούν να συμπληρώσουν μια απλή αίτηση.
Οι καθηγητές των λυκείων, κυρίως οι φιλόλογοι, βλέπουν στα γραπτά απίστευτα “μαργαριτάρια”, τα οποία υποδηλώνουν ότι οι μαθητές δεν καταλαβαίνουν τις ερωτήσεις αλλά ούτε και τα γραφόμενα στα σχολικά βιβλία. Χαρακτηριστικό της κατάστασης ήταν και η ενέργεια της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων να δώσει στους υποψηφίους των πανελληνίων εξετάσεων την ερμηνεία των λέξεων “ψεγάδια, παρωχημένες, υπόδικη, εξοβελιστεί”. “Στα φιλολογικά μαθήματα η εικόνα είναι απαράδεκτη. Πολλοί μαθητές παρουσιάζουν αδυναμία να κατανοήσουν ένα κείμενο εφημερίδας ή μια απλή ερώτηση. Τους ζητάς, για παράδειγμα, να αναφερθούν στο έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε πολιτιστικό επίπεδο και αυτοί να γράφουν όλο το κεφάλαιο για τον Μ. Αλέξανδρο ή το έργο του σε οικονομικό επίπεδο.
Η αδυναμία τους αυτή είναι η αιτία να χάνουν πολλές μονάδες στις εξετάσεις και δη στις πανελλήνιες”, σχολίασε ο φιλόλογος, Δημήτρης Πιτσιάβας. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια μορφή αναλφαβητισμού, του λειτουργικού (σ.σ. έχουν πάει σχολείο, όμως, δεν μπορούν να χειριστούν επαρκώς το γραπτό λόγο), ο οποίος είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός γιατί δεν μπορεί εύκολα να καταγραφεί. “Για μένα τα λεγόμενα ʽμαργαριτάριαʼ των μαθητών είναι μια ένδειξη λειτουργικού αναλφαβητισμού, για την οποία ευθύνεται το εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν ασκεί την κριτική σκέψη”, σημείωσε ο επίκουρος καθηγητής του Παιδαγωγικού τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθανάσιος Αϊδίνης. Εμμένον πρόβλημα χαρακτήρισε τον αναλφαβητισμό η επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Αθηνά Σιπητάνου.
“Υπολογίζεται ότι ο αναλφαβητισμός στη χώρα μας αγγίζει το 12% με 13% του πληθυσμού. Είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει μια σοβαρή πανελλαδική μελέτη, προκειμένου να μπορέσουν στη συνέχεια να αναπτυχθούν οι κατάλληλες δράσεις για τη μείωση του φαινομένου”, σχολίασε η κ. Σιπητάνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην απογραφή του 2001 του ελληνικού πληθυσμού αναφερόταν ότι περίπου ένα εκατομμύριο άτομα δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση (σ.σ. αυτός θεωρείται οργανικός αναλφαβητισμός). Σε περιοχές, μάλιστα, όπως η Ροδόπη, η Ξάνθη, η Καρδίτσα και τα Γρεβενά καταγράφονται αυξημένα ποσοστά χαμηλού επιπέδου μόρφωσης. Γενικά, ο αναλφαβητισμός, σύμφωνα με έρευνες, πλήττει, κυρίως αγροτικούς πληθυσμούς και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ηλικιών, ακόμη και νέους 15-25 ετών. Συνήθη “θύματά” του είναι οι μειονότητες, όπως οι τσιγγάνοι, οι παλιννοστούντες, οι μετανάστες, τα άτομα με αναπηρία, οι φυλακισμένοι και οι τοξικομανείς.
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΗΕ
Στην 35η θέση παγκοσμίως κατατάσσεται η Ελλάδα με βάση τα επίπεδα αλφαβητισμού στα άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών, καθώς τα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία του ΟΗΕ για την περίοδο 1995-2005, σύμφωνα με οποία το ποσοστό αλφαβητισμού στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 96%, έναντι σχεδόν 100% σε 34 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι περίπου 774 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη, δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ την ίδια στιγμή 75 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως είναι αποκλεισμένα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η Unesco, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με την οργάνωση, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αλφαβητισμού και την υγεία του ατόμου. Είναι ενδεικτικό ότι σε έρευνα που έγινε σε 32 χώρες οι γυναίκες που είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πέντε φορές πιθανότερο να γνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τον ιό του AIDS σε σχέση με τις αναλφάβητες.
Ο αναλφαβητισμός συνδέεται επίσης με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και με κοινωνικά προβλήματα, όπως ο αποκλεισμός, η εσωστρέφεια και η απομόνωση του ατόμου. Σύμφωνα με την Unesco, ο στόχος που είχε τεθεί για αύξηση του αλφαβητισμού παγκοσμίως κατά 50% μέχρι το 2015 ίσως αποδεχθεί ανέφικτος, όμως παρόλα αυτά υπάρχουν και ενθαρρυντικά μηνύματα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αναλφάβητων ενηλίκων μειώθηκε από 871 εκατομμύρια (1985-1994) σε 776 εκατομμύρια άτομα (2000-2006), ενώ στο ίδιο διάστημα ο αλφαβητισμός αυξήθηκε παγκοσμίως στο 84% από 76%.
• Ενισχυτική από το… δημοτικό. Ενισχυτική διδασκαλία από το δημοτικό σκοπεύει να εφαρμόσει φέτος το υπουργείο Παιδείας, μέσω του Επιχειρησιακού προγράμματος “Εκπαίδευση και διά βίου μάθηση 2007-2013” (σ.σ. ο προϋπολογισμός της πράξης είναι 8 εκατ. ευρώ). Ο στόχος της πράξης είναι να προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές που κρίνεται ότι χρειάζονται επιπλέον διδακτική βοήθεια να παρακολουθήσουν ιδιαίτερα προγράμματα διδασκαλίας στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και των Μαθηματικών. Κατά προτεραιότητα παρέχονται προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας σε μαθητές των τάξεων Αʼ και Βʼ δημοτικού, που δεν κατέκτησαν τους βασικούς μηχανισμούς ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικού υπολογισμού. Στα μέτρα καταπολέμησης του αναλφαβητισμού συμπεριλαμβάνονται και τα 57 σχολεία δεύτερης ευκαιρίας (ΣΔΕ), έξι από τα οποία λειτουργούν σε φυλακές (στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν δυο ΣΔΕ στη Νεάπολη και το κέντρο και ένα στις φυλακές Διαβατών). Φέτος, μάλιστα, όπως ανακοίνωσε το ΥΠΕΠΘ, θα λειτουργήσουν και 68 νέα παραρτήματα ΣΔΕ. Από το 2004 έως σήμερα 12.310 ενήλικες πολίτες παρακολούθησαν μαθήματα στα ΣΔΕ και τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων. “Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα, επιβεβλημένη είναι η αφύπνιση και η ευαισθητοποίηση όλων μας, και κυρίως του εκπαιδευτικού χώρου, καθώς η υποεκπαίδευση και ο αναλφαβητισμός είναι πρωτίστως ʽθέμα Παιδείαςʼ”, τόνισε ο υπουργός Παιδείας, Ε. Στυλιανίδης, κατά τη χθεσινή παγκόσμια ημέρα.