Πειθαρχία και τιμωρίες στο σχολείο: το σχολικό ποινολόγιο

Τα Νέα online
Στη διάρκεια της σχολικής ζωής δεν θεωρούνται όλες οι μορφές συμπεριφοράς των μαθητών αποδεκτές και θεμιτές. Στα πλαίσια αυτά η χρήση ποινών, τιμωριών, κυρώσεων προβάλλεται ως αυτονόητο και «δραστικό» μέσο για την εξασφάλιση του αποκλεισμού ή του περιορισμού της «κακής διαγωγής» των μαθητών, ως προϋπόθεση για τη διατήρηση της «τάξης» στην τάξη.
Ποιες είναι οι μορφές ποινών στο Ελληνικό σχολείο,παλιότερα και σήμερα και ποιες οι πιο συνηθισμένες αιτίες για την επιβολή τους; Πόσο «οπαδοί» των ποινών ή «αρνητές» τους είναι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί;
Πώς προκύπτουν τα παραπτώματα των μαθητών,ποια είναι η «γέννηση» και η «βιογραφία» της μαθητικής παραβατικότητας;
Στο εκπαιδευτικό μας σύστημα η τιμωρία του μαθητή έπειτα από κάθε παράπτωμα είναι μια παλιά ιστορία, τόσο παλιά όσο και η ίδια η ζωή του εκπαιδευτικού συστήματος. Το ίδιο παλιά είναι και η σωματική ποινή η οποία έχεικι αυτή- μακρά ιστορία και παράδοση.
Αν κανείς ανατρέξει στα εκπαιδευτικά διατάγματα και στις επίσημες εγκυκλίους του προηγούμενου αιώνα που αναφέρονται στους κανόνες της σχολικής ζωής και στο σχολικό ποινολόγιο, θα διαπιστώσει ότι η μείωση της τροφής, το γονάτισμα,η ορθοστασία και η δημόσια διαπόμπευση του μαθητή ο οποίος πέφτει σε παράπτωμα προβλέπονταν από το κανονιστικό πλαίσιο του σχολείου, ενώ, συνηθισμένες, μη θεσπισμένες, ποινές ήταν οι «μπάτσοι», το «μουτζούρωμα του προσώπου», ο «ραβδισμός», η «μαστίγωση», η «φάλαγγα»...!
Ορισμένες από τις παραπάνω μορφές κυρώσεων, σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό- ερευνητή Βασίλη Χατζηβασιλείου, θα μπορούσαν να κατατεθούν από αρκετούς γονείς των σημερινών μαθητών σαν βιωματική μαρτυρία της δικής τους σχολικής ζωής, πριν από 20, 30 ή περισσότερα χρόνια.
Σήμερα, είναι φανερό, ότι η «παιδαγωγική της ράβδου» όχι μόνο έχει έλλειψη υποστηρικτών αλλά και όταν, σε σπάνιες περιπτώσεις, αναβιώνει, στην πράξη γίνεται αντιληπτή σαν «θλιβερή» και καταδικαστέα εξαίρεση, που βρίσκεται σε αντιπαλότητα τόσο με το επίσημο θεσμικό πλαίσιο όσο και με την «εσωτερική» ζωή του σχολείου.
Τα συμπεράσματα από πρόσφατη έρευνα του Γιώργου Αραβανή σε 1.315 δασκάλους από σχολεία των Αθηνών, Πειραιά, Εύβοιας, Βοιωτίας, Δωδεκανήσου, νήσων Αιγαίου και Ιονίου επισημαίνουν ότι:
α. οι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης χρησιμοποιούν τις ποινές σε μικρότερη συχνότητα από τις αμοιβές β. οι ποινές αυξάνουν όσο προχωράμε από μικρότερες σε μεγαλύτερες τάξεις γ. οι δασκάλες χρησιμοποιούν τις ποινές σε μικρότερη συχνότητα από τους άνδρες συναδέλφους τους.

Η ίδια η δομή της σχολικής ζωής προβλέπει μια σειρά κινήτρων, επιβραβεύσεων και ποινών που συνδέονται με τη τήρηση των κανόνων.
Ποιες ήταν,όμως,οι πιο συνηθισμένες αιτίες για επιβολή κυρώσεων στους μαθητές τα τελευταία χρόνια;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα εμπειρικής έρευνας που βασίστηκε στις απαντήσεις 42 εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε Γυμνάσια και Λύκεια της Αττικής, το σχολικό έτος 1996/97 οι περισσότερες κυρώσεις είχαν τη μορφή της παρατήρησης - επίπληξης και της ωριαίας απομάκρυνσης από τη σχολική αίθουσα και αφορούσαν κατά κύριο λόγο «διαταραχή του μαθήματος»,«αγενή συμπεριφοράβωμολοχίες» και «βία,επιθετικότητα- καταστροφές».
Είναι φανερό πως ούτε το βάρος των ποινών στο σημερινό σχολείο ούτε η συχνότητά τους δικαιολογεί οποιαδήποτε σύγκριση με το παρελθόν. Αν όμως η σωματική ποινή δεν ελκύει πια οπαδούς, καθώς οριοθετείται συνολικά ως αντιπαιδαγωγικό μέσο αγωγής, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ο κατάλογος των κατασταλτικών μέσων τα οποία έχει ο εκπαιδευτικός στη διάθεσή του για την επιβολή των ποινών εξαντλείται στις προβλεπόμενες και θεσμοθετημένες κυρώσεις (επίπληξη- αποβολή- αλλαγή περιβάλλοντος κ.λπ.)
Σύμφωνα με τον Θανάση Γκότοβο (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), το ρεπερτόριο των μέσων επιβολής της θέλησης του δασκάλου περιλαμβάνει και μια σειρά εξωγλωσσικά σύμβολα (μορφασμοί αποδοκιμασίας, «σημαντικά βλέμματα») ή γλωσσικές εκφράσεις (φωνές, προσβολές, ειρωνεία, αδιαφορία κ.λπ.) που μερικές φορές επιφέρουν σημαντικότερα «πλήγματα» στον «αποκλίνοντα» μαθητή, ενσπείρουν τον φόβο, ενισχύουν την επιβολή και την καταπίεση, την αντιπαλότητα και τις συγκρούσεις). Γίνεται κατανοητό πως η σωματική ποινή (π.χ. ένα χαστούκι) είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, το ορατό μέρος της αυταρχικής συμπεριφοράς που βάζει τον εξαναγκασμό πάνω από την κατανόηση και την ποινή πάνω από την πειθώ.