Βασίλης Πρασσάς, Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, εκδόσεις Κοκοτσάκης
1. Άρθρο είναι ένα κλιτό μέρος του λόγου που χρησιμοποιούμαι μπροστά από ουσιαστικά για να δηλώσουμε αν αναφερόμαστε σε κάτι συγκεκριμένο ή όχι. Επομένως, το άρθρο δηλώνει την αναφορά. Μεταξύ του άρθρου και του ουσιαστικού μπορούν να παρεμβληθούν επίθετα ή αντωνυμίες με επιθετική σημασία. 2. Η ελληνική γλώσσα έχει δύο άρθρα, το οριστικό (ο, η, το) και το αόριστο (ένας, μια, ένα).
3. Το οριστικό άρθρο δηλώνει οριστική αναφορά και το χρησιμοποιούμε:
α. Συγκεκριμένα (ειδικευτική αναφορά): όταν αναφερόμαστε σε κάτι, πρόσωπο ή αντικείμενο, που γνωρίζει ο ακροατής/αναγνώστης, είτε από την εμπειρία του, αποτελούν δηλαδή κοινή για όλους γνώση (π.χ. «Ο Χρήστος σήκωσε το τηλέφωνο») είτε από κάποια αναφορά που έχει προηγηθεί γι’ αυτό (π.χ. «Ο Χρήστος μού έκανε δώρο ένα ηλεκτρονική παιχνίδι και ένα καινούργιο κινητό τηλέφωνο, αλλά το τηλέφωνο το έδωσα στην αδελφή μου») ή όταν αναφερόμαστε σε στοιχεία ή φαινόμενα που είναι ή θεωρούνται μοναδικά (π.χ. « Η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο») ή όταν αναφερόμαστε σε ονοματικά σύνολα που ακολουθούνται από κάποιον προσδιορισμό που τα καθορίζει με σχετική ακρίβεια (π.χ. «Ο κύριος με το καπέλο ρώτησε»).
β. Γενικευτικά (γενικευτική αναφορά): όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι «αντιπρόσωπος» του είδους (π.χ. «Το λιοντάρι είναι ο βασιλιάς των ζώων») ή αναφερόμαστε στα μέλη ενός συνόλου (π.χ. «Ο σκύλος είναι πιστός φίλος του ανθρώπου»).
γ. Σε ποσοτικές φράσεις (π.χ. «Το ένα δεύτερο των μαθητών θέλει να πάμε αύριο εκδρομή»).
δ. Για να δώσουμε έμφαση (κυρίως στον προφορικό λόγο και στις εφημερίδες) (π.χ. «Μιλάμε για τον τραγουδιστή»).
ε. Σε ελλειπτικές επιφωνηματικές προτάσεις με υποτιμητικό περιεχόμενο (π.χ. «Τον παλιάνθρωπο! Έκανε τόσο κακό!».
στ. Μπροστά από τα κύρια ονόματα, τα οποία έχουν πάντα οριστική αναφορά (π.χ. «Ο Γιάννης είναι φίλος μου»).
4. Το αόριστο άρθρο δηλώνει αόριστη αναφορά και το χρησιμοποιούμε:
α. Συνήθως όταν αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι (γενικευτική αναφορά), το οποίο δε γνωρίζει ο ακροατής/αναγνώστης ή το γνωρίζει, αλλά εμείς δε θέλουμε να μιλήσουμε συγκεκριμένα γι’ αυτό (π.χ. «Χθες βγήκα με ένα φίλο μου).
β. Για να δηλώσουμε έμφαση (π.χ. «Ένας καθηγητής και δεν το ξέρει αυτό!».
5. Το αόριστο άρθρο έχει μόνο ενικό αριθμό.
6. Το οριστικό άρθρο συχνά συνδυάζεται με την πρόθεση «σε» και αποκτά έτσι μια σύνθετη μορφή (σύνθετοι τύποι: στον, στη, στο, οι οποίοι συναντιούνται μόνο στη γενική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού).
7. Πρέπει να διακρίνουμε το αόριστο άρθρο ένας - μια - ένα τόσο από το αριθμητικό ένας – μια – ένα, το οποίο δηλώνει πως πρόκειται για ένα άτομο ή πράγμα και όχι για δύο ή περισσότερα, (π.χ. «Δε μου φτάνει μία ώρα για διάβασμα») όσο και από την αόριστη αντωνυμία ένας - μια - ένα, η οποία δεν ακολουθείται από όνομα (π.χ. «Εκεί που καθόμουν στο παγκάκι, ήρθε ένας και μου λέει να φύγω»). Δυσκολότερη γίνεται η διάκριση στην περίπτωση της επιμεριστικής αόριστης αντωνυμίας («Ένας από τους φίλους μου παίζει στην ομάδα του δήμου μας»).
Σημείωση: το αόριστο άρθρο μια συνήθως δεν τονίζεται, ενώ το αριθμητικό μία πάντα τονίζεται.
1. Άρθρο είναι ένα κλιτό μέρος του λόγου που χρησιμοποιούμαι μπροστά από ουσιαστικά για να δηλώσουμε αν αναφερόμαστε σε κάτι συγκεκριμένο ή όχι. Επομένως, το άρθρο δηλώνει την αναφορά. Μεταξύ του άρθρου και του ουσιαστικού μπορούν να παρεμβληθούν επίθετα ή αντωνυμίες με επιθετική σημασία. 2. Η ελληνική γλώσσα έχει δύο άρθρα, το οριστικό (ο, η, το) και το αόριστο (ένας, μια, ένα).
3. Το οριστικό άρθρο δηλώνει οριστική αναφορά και το χρησιμοποιούμε:
α. Συγκεκριμένα (ειδικευτική αναφορά): όταν αναφερόμαστε σε κάτι, πρόσωπο ή αντικείμενο, που γνωρίζει ο ακροατής/αναγνώστης, είτε από την εμπειρία του, αποτελούν δηλαδή κοινή για όλους γνώση (π.χ. «Ο Χρήστος σήκωσε το τηλέφωνο») είτε από κάποια αναφορά που έχει προηγηθεί γι’ αυτό (π.χ. «Ο Χρήστος μού έκανε δώρο ένα ηλεκτρονική παιχνίδι και ένα καινούργιο κινητό τηλέφωνο, αλλά το τηλέφωνο το έδωσα στην αδελφή μου») ή όταν αναφερόμαστε σε στοιχεία ή φαινόμενα που είναι ή θεωρούνται μοναδικά (π.χ. « Η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο») ή όταν αναφερόμαστε σε ονοματικά σύνολα που ακολουθούνται από κάποιον προσδιορισμό που τα καθορίζει με σχετική ακρίβεια (π.χ. «Ο κύριος με το καπέλο ρώτησε»).
β. Γενικευτικά (γενικευτική αναφορά): όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι «αντιπρόσωπος» του είδους (π.χ. «Το λιοντάρι είναι ο βασιλιάς των ζώων») ή αναφερόμαστε στα μέλη ενός συνόλου (π.χ. «Ο σκύλος είναι πιστός φίλος του ανθρώπου»).
γ. Σε ποσοτικές φράσεις (π.χ. «Το ένα δεύτερο των μαθητών θέλει να πάμε αύριο εκδρομή»).
δ. Για να δώσουμε έμφαση (κυρίως στον προφορικό λόγο και στις εφημερίδες) (π.χ. «Μιλάμε για τον τραγουδιστή»).
ε. Σε ελλειπτικές επιφωνηματικές προτάσεις με υποτιμητικό περιεχόμενο (π.χ. «Τον παλιάνθρωπο! Έκανε τόσο κακό!».
στ. Μπροστά από τα κύρια ονόματα, τα οποία έχουν πάντα οριστική αναφορά (π.χ. «Ο Γιάννης είναι φίλος μου»).
4. Το αόριστο άρθρο δηλώνει αόριστη αναφορά και το χρησιμοποιούμε:
α. Συνήθως όταν αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι (γενικευτική αναφορά), το οποίο δε γνωρίζει ο ακροατής/αναγνώστης ή το γνωρίζει, αλλά εμείς δε θέλουμε να μιλήσουμε συγκεκριμένα γι’ αυτό (π.χ. «Χθες βγήκα με ένα φίλο μου).
β. Για να δηλώσουμε έμφαση (π.χ. «Ένας καθηγητής και δεν το ξέρει αυτό!».
5. Το αόριστο άρθρο έχει μόνο ενικό αριθμό.
6. Το οριστικό άρθρο συχνά συνδυάζεται με την πρόθεση «σε» και αποκτά έτσι μια σύνθετη μορφή (σύνθετοι τύποι: στον, στη, στο, οι οποίοι συναντιούνται μόνο στη γενική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού).
7. Πρέπει να διακρίνουμε το αόριστο άρθρο ένας - μια - ένα τόσο από το αριθμητικό ένας – μια – ένα, το οποίο δηλώνει πως πρόκειται για ένα άτομο ή πράγμα και όχι για δύο ή περισσότερα, (π.χ. «Δε μου φτάνει μία ώρα για διάβασμα») όσο και από την αόριστη αντωνυμία ένας - μια - ένα, η οποία δεν ακολουθείται από όνομα (π.χ. «Εκεί που καθόμουν στο παγκάκι, ήρθε ένας και μου λέει να φύγω»). Δυσκολότερη γίνεται η διάκριση στην περίπτωση της επιμεριστικής αόριστης αντωνυμίας («Ένας από τους φίλους μου παίζει στην ομάδα του δήμου μας»).
Σημείωση: το αόριστο άρθρο μια συνήθως δεν τονίζεται, ενώ το αριθμητικό μία πάντα τονίζεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου