ΑΦΗΓΗΣΗ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Β.  ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ ότι:

1.      Αφήγηση είναι η γραπτή ή προφορική παρουσίαση – εξιστόρηση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων – εξελίξεων – συμβάντων, είτε πραγματικών είτε φανταστικών. Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά οι καταστάσεις συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους,

2.      Η οργάνωση της αφήγησης. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οργανώνεται και δομείται ένα αφηγηματικό κείμενο στηρίζεται στους εξής τρεις άξονες: πληροφορίες, δράση, λύση. Ειδικότερα, ο δομικός σκελετός ενός αφηγηματικού κειμένου μπορεί να είναι:

α. Γενικές πληροφορίες (έχει θέση Προλόγου) για:

·         το γεγονός (ή τα γεγονότα ή την ιστορία) που θέλουμε να αφηγηθούμε,

·         το λόγο για τον οποίο θέλουμε να αφηγηθούμε το γεγονός αυτό ή το σκοπό αυτής της αφήγησης,

·         τους ήρωες, τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην αφήγηση,

·         το χώρο όπου εκτυλίσσονται τα γεγονότα,

·         το χρόνο κατά τον οποίο διαδραματίζονται.

β. Η δράση (έχει θέση Κύριου Μέρους), δηλαδή:

·         η αφετηρία – έναρξη της ιστορίας / αφήγησης (από ποιο γεγονός ή κατάσταση ξεκίνησε η ιστορία που θα αφηγηθούμε),

·         η εξέλιξη της ιστορίας / αφήγησης (πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα, με ποια σειρά και με ποια σχέση μεταξύ τους) και

·         η έκβασή – το αποτέλεσμα – η κατάληξη της ιστορίας / αφήγησης (πώς δηλαδή τελείωσε η ιστορία, τι έγινε στο τέλος).

γ. Η λύση (έχει θέση Επιλόγου), η κρίση δηλαδή του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας που παρουσίασε.

5.         Η συνοχή ενός αφηγηματικού κειμένου διασφαλίζεται καταρχήν με τη σωστή οργάνωση της αφήγησης καθώς και με τη χρήση των κατάλληλων λεκτικών μέσων σύνδεσης.

Ειδικότερα, η συνοχή ενός αφηγηματικού κειμένου επιτυγχάνεται με:

  

α) Συνδετικές (διαρθρωτικές) λέξεις οι οποίες κατά βάση δηλώνουν χρονικές και αιτιολογικές σχέσεις μεταξύ των γεγονότων. Τέτοιες λέξεις είναι κυρίως:

·         σύνδεσμοι, επιρρήματα ή προθετικά σύνολα που δηλώνουν χρόνο (χρονική σειρά, ακολουθία, διάρκεια κ.λπ. των γεγονότων), π.χ. «αρχικά, στην αρχή, πρώτα, μετά, ύστερα, κατόπιν, όταν, πριν, εντωμεταξύ, στη συνέχεια, στη διάρκεια, παράλληλα, ταυτόχρονα, στο τέλος  κ.λπ.», 

·         λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αιτιολογικές σχέσεις μεταξύ των γεγονότων (σχέσεις αιτίου – αποτελέσματος), π.χ. «επειδή, αφού, εξαιτίας, καθώς, για το λόγο αυτό, έτσι, το αποτέλεσμα ήταν, με συνέπεια να, κ.λπ.».

·         Αλλά και άλλες συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν:

-        γενικευτική ή ειδικότερη αναφορά, π.χ. «γενικότερα, ειδικότερα, πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στο, κ.λπ.»,

-        προσθήκη / συμπλήρωση / πρόσθεση, π.χ. «επίσης, και, επιπλέον, παράλληλα, ακόμη, στην αρχή, στη συνέχεια, κ.λπ.»,

-        αντίθεση, προκειμένου να αποδώσουν τις τυχόν αντιθετικές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των γεγονότων της περιγραφής, π.χ. «όμως, ωστόσο, αλλά, αντίθετα, παρόλα αυτά, κ.λπ.»,

-        επεξήγηση, π.χ. «δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος, κ.λπ.»,

-        υπόθεση – προϋπόθεση, π.χ. «αν, άμα, με την προϋπόθεση ότι, σαν, κ.λπ.»,

-        παράδειγμα, π.χ. «για παράδειγμα, λόγου χάρη, κ.λπ.»,

-        βεβαίωση, π.χ. «βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα, κ.λπ.»,

-        έμφαση, π.χ. «και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, κ.λπ.» 

-        τελικό συμπέρασμα - συγκεφαλαίωση, προκειμένου να διατυπώσουμε κρίσεις σχετικές με κάποια συμπεράσματα που προκύπτουν από τη διαδικασία της αφήγησης, π.χ. «το συμπέρασμα που προκύπτει, λοιπόν, από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα, συμπερασματικά, κ.λπ.».

β) Επανάληψη (αναδίπλωση) μιας λέξης ή φράσης που προαναφέρθηκε (π.χ. «[…] και μετά τον χτύπησε. Τον χτύπησε τόσο δυνατά ώστε …»).

γ) Επανάληψη (αναδίπλωση) της λέξης που προσδιορίζει την ιστορία της αφήγησης ή είναι η ίδια η ιστορία (το γεγονός) + κάποιο προσδιοριστικό (αντωνυμία), π.χ. αν η αφήγηση αναφέρεται σε ένα ατύχημα:  «[…]. Η ιστορία αυτή …/ Το γεγονός αυτό… / Το ατύχημα αυτό…».

δ) Τη χρήση συνώνυμων ή συγγενικών (ή συνυπώνυμων, υπερώνυμων) λέξεων ή φράσεων για κάποια λέξη που προαναφέρθηκε ή που είναι λέξη-κλειδί + κάποιο προσδιοριστικό (αντωνυμία), π.χ. αν η ιστορία αναφέρεται σε κάποιο «ατύχημα» μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη φράση «ατυχές περιστατικό» («[…]. Ένα τέτοιο ατυχές περιστατικό …»).  

     

6.         Τα χαρακτηριστικά της γλώσσας της αφήγησης:

·         Κύριο γραμματικό γνώρισμα της αφήγησης είναι, όπως προαναφέρθηκε, οι συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δείχνουν τη χρονική σειρά-συνάφεια των γεγονότων (π.χ. «αρχικά, ύστερα, κατά τη διάρκεια, εκείνη τη στιγμή» κ.λπ.), αλλά και την αιτιολογική τους σχέση (π.χ. «επειδή, αφού, εξαιτίας, καθώς» κ.λπ.).

·         Τα ρήματα στην αφήγηση. Το αφηγηματικό κείμενο, επειδή αποτελεί εξιστόρηση της δράσης κάποιων προσώπων-ηρώων, εμπεριέχει δράση και εξέλιξη και γι’ αυτό αξιοποιεί πολύ το ρήμα.

-        Χρησιμοποιεί, έτσι, κυρίως ρήματα δράσης (τρέχω, πέφτω, συναντώ, χτυπώ, αγωνίζομαι κ.λπ.) και ρήματα έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων (σκέφτομαι, νομίζω, αναρωτιέμαι, αισθάνομαι, νιώθω, χαίρομαι, λυπάμαι, φοβάμαι κ.λπ.).

-        Σημαντικό ρόλο στην αφήγηση παίζουν και οι χρόνοι των ρημάτων. Τα ρήματα στην αφήγηση βρίσκονται συνήθως σε παρελθοντικούς χρόνους (παρατατικό και αόριστο). Ο βασικός χρόνος της αφήγησης είναι ο αόριστος, αφού αυτός είναι ο χρόνος της ιστορίας και της διήγησης γεγονότων και, μέσω της συνοπτικής διάστασης που έχει, αποδίδει την ακολουθία των γεγονότων και επιταχύνει την αφήγηση. Ωστόσο, στην αφήγηση συχνά χρησιμοποιείται και ο παρατατικός με την εξακολουθητική διάρκεια που έχει, ο οποίος χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δώσουμε μεγαλύτερη διάρκεια στα γεγονότα που αφηγούμαστε.

-        Μερικές φορές, όμως, ο πομπός επιλέγει τον ενεστώτα ή ακόμη και το μέλλοντα για να αφηγηθεί γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν. Όταν χρησιμοποιεί τον ενεστώτα επιθυμεί να φέρει το γεγονός πιο κοντά στη χρονική στιγμή της αφήγησης και να κάνει το λόγο του πιο άμεσο, παραστατικό και ζωντανό, ενώ χρησιμοποιεί το μέλλοντα για να αφηγηθεί γεγονότα που έγιναν μετά από κάποια άλλα που ήδη έχει παρουσιάσει σε παρελθοντικούς χρόνους ή σε ενεστώτα.

7.      Μέσα στην αφήγηση μπορεί να υπάρχουν και άλλοι εκφραστικοί τρόποι. Μπορεί να υπάρχει διάλογος ή εσωτερικός μονόλογος των ηρώων, ο οποίος κυρίως δείχνει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις των ηρώων, κάνοντας την αφήγηση πιο άμεση και ζωντανή. Μπορεί, επίσης, να υπάρχει και περιγραφή, η οποία είναι απαραίτητη για να παρουσιαστεί ο «χώρος» της αφήγησης ή τα πρόσωπα και τα χαρακτηριστικά των ηρώων, κάνοντας έτσι την αφήγηση πιο παραστατική.