ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Βασίλης Πρασσάς, εκδόσεις Κοκοτσάκης
 
Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

1)      Εκτός από το γλωσσικό κώδικα χρησιμοποιούμε για την επικοινωνία μας και άλλους κώδικες, οι οποίοι βασίζονται σε διάφορα σήματα. Τέτοιοι κώδικες είναι ο κώδικας γραφής των τυφλών, η νοηματική γλώσσα των κωφαλάλων, ο γενικότερος κώδικας νευμάτων και κινήσεων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι (μιμόγλωσσα), τα σήματα Μορς, τα σήματα καπνού που χρησιμοποιούσαν οι Ινδιάνοι για να συνεννοούνται από απόσταση, τα τύμπανα που χρησιμοποιούσαν κάποιοι ιθαγενείς στην Αφρική, ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, ο κώδικας επικοινωνίας μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), ο κώδικας των μαθηματικών, της χημείας, της φυσικής, της βιολογίας, της πληροφορικής, της ζωγραφικής, της μουσικής, ο κώδικας των γκράφιτι, αλλά και πολλοί άλλοι κώδικες, όπως ο κώδικας που υπάρχει στα διάφορα αθλήματα (ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση), ακόμη και οι κώδικες που επινοούν και χρησιμοποιούν, έστω και περιορισμένα και παροδικά, οι άνθρωποι, όπως για παράδειγμα κάποια σήματα που χρησιμοποιεί μια παρέα νέων που θέλει να επικοινωνεί χωρίς να καταλαβαίνουν τι λένε οι γύρω τους.  

2)      Ιδιαίτερη σημασία για την επικοινωνία των ανθρώπων έχει ο γλωσσικός κώδικας.

3)      Το γλωσσικό κώδικα μπορούμε να τον συγκρίνουμε με τους άλλους κώδικες όσον αφορά στο μέσο (δίαυλο) μετάδοσης των μηνυμάτων, στη μορφή ή δομή του μηνύματος, στο μέγεθος του μηνύματος κ.λπ..

4)      Συγκρίνοντας το γλωσσικό κώδικα με τους άλλους κώδικες διαπιστώνουμε ότι:

·         Ο γλωσσικός κώδικας είναι πιο αναλυτικός και διεξοδικός, εφόσον παρέχει τη δυνατότητα ενός εκτενούς διαλόγου για διάφορα θέματα. Οι άλλοι κώδικες είναι πιο σύντομοι και κωδικοποιημένοι, περιορίζοντας τα περιθώρια διεξοδικής ανάπτυξης ενός θέματος.

·         Ο γλωσσικός κώδικας είναι πιο πλούσιος. Διαθέτει μεγαλύτερη, σε σχέση με τους άλλους κώδικες, δεξαμενή συμβόλων-λέξεων.

·         Ο γλωσσικός κώδικας εξελίσσεται και εμπλουτίζεται συνεχώς, αφού έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί συνεχώς νέες λέξεις που ορίζουν καθετί που σκέφτεται, νιώθει ή παρατηρεί ο άνθρωπος. Οι άλλοι κώδικες είναι πιο περιορισμένοι ως προς τη δυνατότητα να δημιουργούν συνεχώς νέα σήματα.

·       Ο γλωσσικός κώδικας είναι ένας «ζωντανός οργανισμός» που υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο. Πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται πως στον άνθρωπο υπάρχει ένα «γλωσσικό ένστικτο» που έχει κάποια συγκεκριμένη θέση στον εγκέφαλο και τον κάνει, καθώς αναπτύσσεται, να μιλά και να γράφει. Άρα, ο γλωσσικός κώδικας είναι πιο φυσικός και μαθαίνεται έμφυτα, ενώ οι άλλοι κώδικες είναι «τεχνητοί», τους έφτιαξαν δηλαδή οι άνθρωποι για να εξυπηρετήσουν κάποιες ανάγκες επικοινωνίας, π.χ. τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας για να ρυθμίζουν με ομαλό και ασφαλή τρόπο.

Βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε ότι κάποιοι κώδικες, όπως η γλώσσα των τυφλών ή η νοηματική γλώσσα των κωφαλάλων πλησιάζουν πολύ στα χαρακτηριστικά του γλωσσικού κώδικα. Ενώ, η γλώσσα του σώματος μπορεί να είναι πιο εκφραστική ή ο κώδικας της ζωγραφικής να ενεργοποιεί περισσότερο, από ό,τι ο γλωσσικός κώδικας, τη φαντασία μας.

5)      Πολυτροπικά κείμενα ονομάζονται τα κείμενα που εκτός από το γραπτό λόγο (γλωσσικός κώδικα) χρησιμοποιούν και σήματα από άλλους κώδικες για να μεταδώσουν τα μηνύματά τους. Για παράδειγμα μέσα σε ένα γραπτό κείμενο, εκτός από το λεκτικό μέρος, δηλαδή τις λέξεις, μπορούμε να συναντήσουμε και άλλα σήματα, από άλλους κώδικες, όπως είναι κάποιο σήμα που δηλώνει τον «κίνδυνο». Αν αδιαφορήσουμε για αυτά τα άλλα σήματα, τότε δεν έχουμε «διαβάσει» πλήρως και ολοκληρωμένα το μήνυμα. Κάτι μας διέφυγε. Η ασταμάτητη εξέλιξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας μας παρέχει πάρα πολλές δυνατότητες να φτιάξουμε τέτοια κείμενα, για παράδειγμα στέλνοντας μηνύματα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή το κινητό μας με λέξεις και διάφορα σήματα.

6)      Η επικοινωνία μέσω πολυτροπικών κειμένων ονομάζεται πολυτροπική επικοινωνία.