ΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ

Β2. Η σύγκριση

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις παρακάτω δραστηριότητες και να απαντήσει πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)      Στη διαδικασία της σύγκρισης συμμετέχουν τρία μεγέθη: ο α΄ όρος σύγκρισης, το συγκριτικό και ο β΄ όρος σύγκρισης.

Π.χ. στην πρόταση «Οι φυσικοί χυμοί είναι πιο υγιεινοί από τα αναψυκτικά» → α΄ όρος σύγκρισης: οι φυσικοί χυμοί / συγκριτικό: το επίθετο πιο υγιεινοί / β΄ όρος σύγκρισης: από τα αναψυκτικά.

2)      Το συγκριτικό μπορεί να είναι, όπως είδαμε, επίθετο, επίρρημα ή μετοχή και σχηματίζεται ή μονολεκτικά ή περιφραστικά ή και τα δύο. Τα περισσότερα βέβαια συγκριτικά επίθετα ή επιρρήματα έχουν και μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο. Υπάρχουν όμως κάποια επίθετα ή επιρρήματα που έχουν μόνο περιφραστικό, π.χ. το επίθετο μοντέρνος, σύγχρονος (πιο μοντέρνος / πιο σύγχρονος) ή τα τοπικά παραθετικά επιρρημάτων κάτω, έξω, πίσω κ.λπ. (πιο κάτω / πιο έξω / πιο πίσω). Επίσης, μόνο περιφραστικό τύπο έχουν και όσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά (πιο ερωτευμένος / πιο κουρασμένος κ.λπ.).

3)      Ο α΄ όρος σύγκρισης είναι το αντικείμενο το οποίο προσδιορίζεται ποσοτικά και μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, πρόταση κ.λπ. (Η Κατερίνα είναι νεότερη από τη Μαρία / Εγώ είμαι μεγαλύτερος από εκείνον / κ.λπ.).

4)      Ο β΄ όρος σύγκρισης είναι το αντικείμενο το οποίο αποτελεί τη βάση για τη σύγκριση. Ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται:

α) Με την πρόθεση από + αιτιατική (συνήθως όταν ο β΄ όρος σύγκρισης είναι ονοματική φράση), π.χ. «Η Κατερίνα είναι νεότερη από τη Μαρία».

β) Με την πρόθεση παρά + ομοιότροπα με τον α΄ όρο σύγκρισης (συνήθως όταν είναι κάποια φράση ή πρόταση), π.χ. «Δρω περισσότερο με το συναίσθημα παρά με τη λογική / Είναι προτιμότερο να σιωπάς παρά να λες ανοησίες». Η χρήση της πρόθεσης παρά είναι υποχρεωτική στην περίπτωση που συγκρίνονται δύο ονοματικές φράσεις που είναι έμμεσα αντικείμενα (Η μητέρα τους δίνει περισσότερα λεφτά του Νίκου παρά της Ειρήνης).

γ) Με γενική, χωρίς κάποια πρόθεση (συνήθως στην περίπτωση που ο β΄ όρος σύγκρισης είναι ο αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις λόγιας εκφοράς του β΄ όρου σύγκρισης), π.χ. «Η Αγγελική είναι μικρότερή μου / Η μέτρηση των ρύπων στην ατμόσφαιρα έδειξε συγκέντρωση μεγαλύτερη τής προηγούμενης».

δ) Με τα προθετικά σύνολα  σε σχέση με / σε σύγκριση με, π.χ. «Οι βαθμοί μου φέτος είναι καλύτεροι σε σχέση με πέρυσι».

ε) Βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον α΄ όρο σύγκρισης (Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερο από το μέσο ευρωπαϊκό).

Προσοχή: όλα τα παραπάνω ισχύουν για τη σύγκριση υπεροχής (ο α΄ όρος σύγκρισης υπερέχει ποσοτικά τού β΄ όρου). Στην περίπτωση της σύγκριση υστέρησης (ο α΄ όρος σύγκρισης υστερεί ποσοτικά τού β΄ όρου) η σύγκριση γίνεται είτε απευθείας με παραθετικά επιθέτων που δηλώνουν υστέρηση (Είμαι χειρότερος μαθητής από τον Κώστα) είτε με το παραθετικό του επιρρήματος λιγότερο, το οποίο μπαίνει πριν από το επίθετο, και προσδιορίζει – αποδίδει στο επίθετο την έννοια της υστέρησης  (Είμαι λιγότερο καλός μαθητής από τον Κώστα) ή με την άρνηση τής δήλωσης ισότητας (Δεν είμαι τόσο καλός μαθητής όσο ο Κώστας). Στην περίπτωση της σύγκριση ισότητας (οι δύο όροι σύγκρισης είναι ίσοι) η σύγκριση γίνεται με το επίρρημα εξίσου ή το ονοματικό σύνολο το ίδιο, που χρησιμοποιείται ως επίρρημα, και ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται με την πρόθεση με ή με το σύνδεσμο όπως (Ο Γιάννης είναι εξίσου καλός αθλητής με τον Κώστα / Ο Γιάννης είναι το ίδιο καλός αθλητής όπως ο Κώστας)