ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ, ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

• Είναι οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να ορίσουμε και να ξεχωρίσουμε κάτι από άλλα του ίδιου είδους [Σημείωση: οι Κλαίρης και Μπαμπινιώτης (2005) τις κατατάσσουν στις αόριστες αντωνυμίες].
• Οι οριστικές αντωνυμίες είναι:
 ο ίδιος – η ίδια – το ίδιο, π.χ. «Θα πάει ο ίδιος (και όχι κάποιος άλλος) να το φέρει» και
 μόνος – μόνη – μόνο, π.χ. «Το έκανα μόνος μου (και όχι με κάποιους άλλους)».
• Συντακτικά λειτουργούν ως ονόματα (Θα πάει ο ίδιος) ή επίθετα (Θα έρθει ο ίδιος ο πατέρας μου).

ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

• Είναι οι αντωνυμίες που δηλώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και το ίδιο δέχεται την ενέργεια.
• Σχηματίζονται με το όνομα εαυτός και τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας μου, σου, του/της, μας, σας, τους, αναφέρονται και στα τρία πρόσωπα και έχουν μόνο γενική και αιτιατική πτώση.
πρόσωπα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
α΄ Γεν. : του εαυτού μου
Αιτ. : τον εαυτό μου Γεν. : του εαυτού μας ή των εαυτών μας
Αιτ. : τον εαυτό μας ή τους εαυτούς μας
β΄ Γεν. : του εαυτού σου
Αιτ. : τον εαυτό σου Γεν. : του εαυτού σας ή των εαυτών σας
Αιτ. : τον εαυτό σας ή τους εαυτούς σας
γ΄ Γεν. : του εαυτού του / της
Αιτ. : τον εαυτό του / της Γεν. : του εαυτού τους / των ή των εαυτών τους / των Αιτ. : τον εαυτό τους / των ή τους εαυτούς τους / των

• Έχουν τις συντακτικές λειτουργίες του ονόματος, οπότε μπορεί να είναι υποκείμενα (Ο εαυτός του μόνο τον ενδιαφέρει), αντικείμενα (Κοροϊδεύει τον εαυτό του), κατηγορούμενα (Είμαι ο εαυτός μου), εμπρόθετοι προσδιορισμοί (Καυχιέται συνεχώς για τον εαυτό του).


ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

• Είναι οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούμε για να ρωτήσουμε κάτι (για να δηλώσουμε την εστία της ερώτησης).
• Ερωτηματικές αντωνυμίες είναι:
 Το άκλιτο τι (Τι κάνεις;).
 Ποιος – ποια – ποιο; (Ποιος θέλει να απαντήσει;). Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε για γενική του ποιος και τη γενική τίνος; (Τίνος είναι η τσάντα;).
 Πόσος – πόση – πόσο; (Πόσο κάνει;).
 Ρόλο ερωτηματικής αντωνυμίας έχουν και ορισμένες περιφράσεις με το άκλιτο τι (Τι είδους έργα σου αρέσουν; / Τι λογής άνθρωποι είναι αυτοί;)
• Συνήθως μπαίνουν στην αρχή της πρότασης. Ενδέχεται, βέβαια, να προτάσσεται πριν από αυτές κάποια λέξη ή φράση, η οποία δηλώνει μια γνωστή πληροφορία (Την απάντηση ποιος θα τη δώσει;).
• Χρησιμοποιούνται και στον πλάγιο λόγο για να εισάγουν πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις (Μας ρώτησε ποιος θέλει να απαντήσει.).
• Έχουν μέσα στο λόγο συντακτική θέση ονομάτων, οπότε μπορεί να είναι υποκείμενα (Ποιος θα έρθει;), αντικείμενα (Ποιον κοροϊδεύεις;), ή εμπρόθετοι προσδιορισμοί (Με ποιον θα φύγεις;) ή επιθέτων, οπότε μπορεί να είναι επιθετικοί προσδιορισμοί (Ποια κοπέλα σου αρέσει;).
• Σε κάθε ερώτηση που κάνουμε με μια ερωτηματική αντωνυμία μπορεί να δοθεί απάντηση με κάποιες άλλες αντωνυμίες (Ποιος ήρθε; - αυτός / εκείνος / κάποιος κ.λπ.). Οι αντωνυμίες αυτές ονομάζονται συσχετικές αντωνυμίες. Συσχετικές είναι οι αναφορικές, δεικτικές και αόριστες αντωνυμίες.