Τρίτη 15 Μαρτίου 2011

Αλυσιδωτοί οι κίνδυνοι από τη χρήση πυρηνικής ενέργειας

Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες έχουν πια ξεπεραστεί

Του ΘΑΝΑΣΗ Κ. ΓΕΡΑΝΙΟΥ *

Εγινε παγκόσμιο σύνθημα η επιτακτική ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος από τις ρυπογόνες μορφές ενέργειας.
Με την ευκαιρία αυτή, εδώ και ένα χρόνο άρχισε μεθοδικά να συζητείται από συγκεκριμένες πλευρές η εκδοχή εγκατάστασης στη χώρα μας πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος. Αυτή η διάθεση προωθείται και ταυτόχρονα σφυγμομετρείται η αντίδραση της κοινής γνώμης με την υποστήριξη του πρωθυπουργού προς τα πυρηνικά προγράμματα της Βουλγαρίας και της Ινδίας στις τελευταίες επισκέψεις του.

Οι πρόσφατες αναφορές για εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων στις γειτονικές μας χώρες (Αλβανία, ΠΓΔΜ κ.λπ.) πρέπει να μας ανησυχούν, όχι λόγω των «πιθανολογούμενων» εγκαταστάσεων, αλλά λόγω των συντονισμένων αναφορών σ' αυτές, που έχουν στόχο την αποδοχή εκ μέρους της κοινωνίας μας της «αναπόφευκτης ανάγκης» εγκατάστασης πυρηνικών αντιδραστήρων και στη χώρα μας.

Πρόσφατες εισηγήσεις προς την κυβέρνηση αναφέρουν ότι είναι σκόπιμο η ελληνική πλευρά να προετοιμαστεί σε επίπεδο μελέτης και ψυχολογικής προπαγάνδας της κοινής γνώμης για χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Από πλευράς υπουργείων Ανάπτυξης, Οικονομίας, ΥΠΕΧΩΔΕ, από αυτόκλητους «Οικολόγους», από βουλευτές, ακούγονται ενθαρρυντικά λόγια για μια τέτοια εγκατάσταση που θα «σώσει» το περιβάλλον από τη ρύπανση, θα μειώσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου και θα αντιμετωπίσει την ακρίβεια του πετρελαίου.

Αυτές τις ημέρες, οι εργαζόμενοι στη ΔΕΗ, με συνεχείς αντιδράσεις, προσπαθούν να ματαιώσουν την υπογραφή συμφωνίας της ΔΕΗ με συγκεκριμένη εταιρεία διαχείρισης της ηλεκτρικής ενέργειας. Η γερμανική αυτή εταιρεία της Ρηνανίας-Βεστφαλίας, στην ιστοσελίδα της αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «το πυρηνικό εργοστάσιο Biblis της Γερμανίας, το οποίο διαχειρίζεται, με την εμπειρία λειτουργίας του πέραν των 30 ετών είναι και μοντέρνο και ασφαλές». Η Greenpeace αναφέρει στην ιστοσελίδα της πως ο αντιδραστήρας αυτός, ο παλαιότερος της Γερμανίας, παρουσιάζει σημαντικά χαρακτηριστικά που δεν τον καθιστούν ασφαλή (π.χ. σύστημα άμεσης ψύξης).

Βέβαια, οι διδάσκοντες Πυρηνική Τεχνολογία, όπως ο γράφων που για 23 χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας ασχολείται με αυτό το αντικείμενο, γνωρίζουμε ότι κάθε πυρηνικός αντιδραστήρας σε 30 χρόνια λειτουργίας έχει φτάσει στο όριο ηλικίας του και λόγω υπερβολικής ακτινοβολίας επιβάλλεται να κλείσει και να γίνει πυρηνικό απόβλητο.

Η κοινωνία έχει τον πρώτο λόγο

Ομως, όπως η σκοτεινή ενέργεια του σύμπαντος είναι σχεδόν άγνωστη ακόμη σε εμάς, έτσι και η γνώση μας για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες και τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Είναι γεγονός ότι λίγοι γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος. Η υιοθέτηση των πυρηνικών αντιδραστήρων είναι μια έντονα κοινωνική απόφαση, γιατί οι κίνδυνοι αφορούν πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας έξω από εθνικά σύνορα. Και δυστυχώς δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι σε τέτοιου είδους σοβαρές αποφάσεις η κοινωνία και οι επιστήμονες είναι εκτός σκηνής, και τα νήματα κινούν οι εταιρείες και οι τεχνοκράτες.

Ας δούμε, όμως, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν επικίνδυνη αλλά και οικονομικά ασύμφορη μια τέτοια επένδυση.

1. Σε κατάσταση ομαλής λειτουργίας, οι πυρηνικοί αντιδραστήρες εκπέμπουν ραδιενεργά αέρια που διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα. Επίσημες καταγγελίες γερμανικών μη κυβερνητικών οργανώσεων έχουν διαπιστώσει επίπεδα ραδιενέργειας της ατμόσφαιρας κοντά σε πυρηνικούς αντιδραστήρες που ξεπερνούν τα καθορισμένα ανώτατα όρια (που και αυτά είναι πλασματικά και αμφισβητούνται και από τους ειδικούς).

2. Σε περίπτωση ατυχήματος, όπως εμπειρικά πια γνωρίζουμε, οι επιπτώσεις θα είναι ανυπολόγιστες και σε έκταση και σε διάρκεια. Οι επιπτώσεις από τη ραδιενέργεια αργούν μερικές δεκαετίες να φανούν.

3. Είναι λάθος να εκτιμά κανείς τον πυρηνικό κίνδυνο μόνο από τη λειτουργία του πυρηνικού του αντιδραστήρα. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας είναι μόνον ένα κομμάτι της όλης εγκατάστασης.

4. Η λειτουργία του απαιτεί και έναν αριθμό πρόσθετων πυρηνικών μονάδων. Για παράδειγμα, η μονάδα εξόρυξης ουρανίου, η μονάδα καθαρισμού του ορυκτού και σύνθεσής του σε οξείδια του ουρανίου, η μονάδα εμπλουτισμού του, η μονάδα κατασκευής ράβδων καυσίμου, η μονάδα επεξεργασίας του καμένου πυρηνικού καυσίμου και η μονάδα προσωρινής φύλαξής του. Αυτές οι μονάδες ενέχουν επί πλέον κινδύνους που θα πρέπει να προστεθούν σε αυτούς των πυρηνικών αντιδραστήρων (Tokaimura της Ιαπωνίας, παράδειγμα ατυχήματος σε μονάδα επεξεργασίας πυρηνικού καυσίμου).

5. Το μεγαλύτερο και άλυτο πρόβλημα της πυρηνικής ενέργειας είναι η συσσώρευση των πυρηνικών αποβλήτων των αντιδραστήρων. Η ραδιενέργεια των χιλιάδων τόνων αυτού του πυρηνικού αποβλήτου είναι άκρως επικίνδυνη, έχει μεγάλη διάρκεια ζωής και η διαχείρισή του είναι άκρως δαπανηρή, σε σημείο που χώρες όπως η Βουλγαρία, μη διαθέτοντας τους αναγκαίους πόρους, να το συσσωρεύουν στις δεξαμενές αποβλήτων των πυρηνικών τους σταθμών σε σημείο κινδύνου διαρροής. Πρακτικά, σήμερα περισσότερο στοιχίζει η σωστή διαχείριση ενός κιλού πυρηνικού αποβλήτου απ' ό,τι η αγορά ενός κιλού φρέσκου καυσίμου ουρανίου. Το γεγονός του μεγάλου κόστους διαχείρισης έδωσε αφορμή για παράνομους τρόπους αντιμετώπισής του, όπως η καταβύθισή του σε θάλασσες με περίεργα ναυάγια (Μεσόγειος) ή η εναπόθεσή του σε χώρους χωρίς τα αναγκαία μέτρα ασφάλειας.

Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες γηράσκουν επικίνδυνα

6. Ενα σοβαρότατο και μακροπρόθεσμο πρόβλημα που δεν έχουμε ακόμη «ζήσει» τις συνέπειές του, είναι το γεγονός ότι κάθε πυρηνικός αντιδραστήρας έχει περιορισμένο χρόνο λειτουργίας τα 30 χρόνια. Μετά απ' αυτό το διάστημα, αντικειμενικά απαγορεύεται να λειτουργεί λόγω υπερβολικής ραδιενεργού ακτινοβολίας που ουσιαστικά τον μετατρέπει σε πυρηνικό απόβλητο. Επιβάλλεται να σταματήσει, να διαλυθεί και να γίνει πυρηνικό απόβλητο. Ηδη, πολλές δεκάδες σταθμοί έχουν κλείσει λόγω γήρατος και μελετάται η διάλυσή τους. Είναι πλέον πυρηνικά απόβλητα. Το κόστος διάλυσης ανά 1.000 μεγαβάτ ισχύος εκτιμάται σε 300 εκατομμύρια έως 2 δισ. δολάρια. Σήμερα, από τους περίπου 430 πυρηνικούς αντιδραστήρες οι μισοί θα φτάσουν στο γήρας τους σε 5-6 χρόνια και το πρόβλημα της διάλυσής τους θα διογκωθεί ακόμη περισσότερο λόγω αδυναμίας αποτελεσματικής λύσης.

7. Η λειτουργία ενός αντιδραστήρα προϋποθέτει μονάδα εμπλουτισμού. Αυτή παράγει σαν παραπροϊόν το γνωστό από τους πολέμους σε Ιράκ, Αφγανιστάν και Γιουγκοσλαβία, απεμπλουτισμένο ουράνιο, πρώτη ύλη κατασκευής ραδιενεργών όπλων. Μια άλλη, στρατιωτικού ενδιαφέροντος μονάδα, είναι η μονάδα επεξεργασίας του καμένου πυρηνικού καυσίμου, από το οποίο ανακτάται ποσότητα πλουτωνίου που έχει παραχθεί μέσα στον αντιδραστήρα κατά τη λειτουργία του. Και όπως είναι γνωστό, το πλουτώνιο αυτό με ειδική επεξεργασία μπορεί να αποτελέσει την πρώτη πυρηνική ύλη κατασκευής πυρηνικού όπλου.

Μύθος ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες δεν συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου

8. Την ενέργεια που παράγουν οι πυρηνικοί αντιδραστήρες οι υποστηρικτές τους τη θεωρούν «καθαρή». Πίσω από το αόρατο της ραδιενέργειας αποκρύπτουν από την κοινωνία όλους τους κινδύνους. Η ραδιενέργεια δεν είναι αισθητή με κανένα ανθρώπινο όργανο. Και όταν γίνει αισθητή από κάποια επίπτωση στην υγεία, τότε είναι πλέον αργά. Παρ' ότι στο θέμα των χημικών ρύπων ο πυρηνικός αντιδραστήρας είναι σχεδόν αμέτοχος, στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στη θερμική μόλυνση της ατμόσφαιρας συμμετέχει και μάλιστα σημαντικά. Διότι, από τη συνολική παραγόμενη ισχύ του αντιδραστήρα, ένα μέρος μετατρέπεται σε ηλεκτρικό ρεύμα και δύο σε θερμότητα, που εκλύεται στο περιβάλλον. Αρα, η σχέση προσφερόμενης ενέργειας και θερμικής μόλυνσης του περιβάλλοντος είναι δυσανάλογα επιβαρυντική. Επίσης, όλες οι βοηθητικές μονάδες που απαιτούνται για τη λειτουργία του αντιδραστήρα επιβαρύνουν και αυτές θερμικά την ατμόσφαιρα.

9. Δεν πρέπει να λησμονούμε την επικινδυνότητα σαν στόχο τρομοκρατικών ενεργειών μιας πυρηνικής μονάδας με τόσο μεγάλη συγκέντρωση ενέργειας και ραδιενέργειας. Στο παρελθόν, είχαμε αρκετές περιπτώσεις αεροπειρατείας με εκβιασμούς που στηρίζονταν στην πτώση του αεροσκάφους πάνω σε πυρηνικούς σταθμούς. Ισως μια όμοια περίπτωση να ήταν και η πτώση του τέταρτου αεροσκάφους στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ κοντά στο πυρηνικό εργοστάσιο της πόλης Three Mile Island, η οποία καλύπτεται με μυστήριο ως προς τα γεγονότα.

10. Το επιχείρημα των υποστηρικτών της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για το «μοντέλο» της Γαλλίας, η οποία στηρίζεται πάνω από 80% στην πυρηνική κιλοβατώρα, σαν παράδειγμα ασφαλούς χρήσης της κάθε άλλο παρά θετικό είναι αν μελετηθεί αντικειμενικά. Από το 1967 έχουν γίνει 20 μικρά ή μεγάλα πυρηνικά ατυχήματα που και θανατηφόρα ήταν και ραδιενεργές μολύνσεις έδωσαν. Σε εγκαταλειμμένο αντιδραστήρα στη Ν. Γαλλία (Rapsodie), σημειώθηκε έκρηξη στη δεξαμενή αποβλήτων του σταθμού, με αποτέλεσμα το θάνατο ενός και τον τραυματισμό τεσσάρων τεχνικών. Το ατύχημα αυτό έγινε στη διαδικασία αποσυναρμολόγησης του παλαιού αυτού σταθμού μεταξύ άλλων, που σταμάτησε τη λειτουργία του το 1981. Ακολούθησαν και άλλα ατυχήματα στους πυρηνικούς σταθμούς St. Laurent des Eaux, Cattenom, Fessenheim, Dampierre, Blayais κ.α. Εξι άλλοι γαλλικοί αντιδραστήρες έχουν βάλει λουκέτο σε τρεις αντίστοιχα πόλεις, Chinon, Marcoule και Monts d' Arree, και περιμένουν σαν πυρηνικά απόβλητα μια μη διαφαινόμενη λύση.

Ο πολυδιαφημιζόμενος γαλλικός αντιδραστήρας Superphenix έκλεισε το 1990 λόγω επικινδυνότητας πριν καλά καλά προλάβει να λειτουργήσει.

Και ας μη διαφεύγει την προσοχή μας ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία η Γαλλία, αναγκασμένη να σφραγίσει τους παλαιούς ακτινοβολούντες πυρηνικούς αντιδραστήρες, θα γίνει ένα νέο πυρηνικό «μοντέλο» πυρηνικών αποβλήτων αυτή τη φορά.

11.Τέλος, είναι επιστημονικό λάθος η σύγκριση πυρηνικών με συμβατικούς κινδύνους. Οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας αναφέρονται στη στεγνή γλώσσα της στατιστικής για μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί ένα θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα από το να συμβεί ένα πυρηνικό. Ομως, σε ένα θανατηφόρο συμβατικό ατύχημα το αποτέλεσμα είναι συγκεκριμένοι θάνατοι με συγκεκριμένη έκταση, διάρκεια και αποτέλεσμα της καταστροφής. Ο κύκλος του κλείνει αμέσως. Αντίθετα, σ' ένα πυρηνικό ατύχημα οι επιπτώσεις είναι ανυπολόγιστες. Θα απαιτηθούν αιώνες και πολλές γενεές, ώστε να συνυπολογιστούν τα αρνητικά αποτελέσματα και η έκταση και διάρκεια της πολλαπλής καταστροφής σε ανθρώπους, περιβάλλον, χλωρίδα, πανίδα με επιπτώσεις πλέον βαθιά κοινωνικές. Ο κύκλος του μόλις έχει ανοίξει.

Υπάρχουν λύσεις

Παραδείγματα αποδέσμευσης από την πυρηνική ενέργεια αποτελεί η Ιταλία, η οποία ύστερα από δημοψήφισμα έκλεισε όλα τα πυρηνικά της εργοστάσια πριν φτάσουν στην ηλικία γήρατος. Επιπλέον, διέκοψε την κατασκευή νέων αντιδραστήρων και ματαίωσε τα σχέδια μελλοντικών.

Η Ισπανία έχει αυξήσει κατά 225% τη χρήση του φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή και προγραμματίζει κάθε αντιδραστήρα που φτάνει στο όριο διάλυσης να αντικαθίσταται από συμβατικό φυσικό αέριο.

Η χώρα μας, κατ' εξοχήν χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια και ισχυρούς ανέμους και με πάρα πολλά νησιά, είναι μια ιδανική περίπτωση υιοθέτησης των ήπιων μορφών ενέργειας.

Είναι γεγονός ότι σήμερα τρίτες χώρες επιζητούν την εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων για απόκτηση ισχύος στη διεθνή πολιτική σκηνή που τους παρέχει τη δυνατότητα κατασκευής ενός πυρηνικού όπλου. Το Σύμφωνο Μη Πυρηνικής Ανάπτυξης (μεταξύ άλλων απαγορεύει τη χρήση των πυρηνικών εργοστασίων και των προϊόντων τους για στρατιωτικούς σκοπούς) που έχουν υπογράψει, δεν αποτελεί δικλίδα ασφαλείας, γιατί είναι σκόπιμα ελαστικό με τα «παράθυρα» που αφήνει. Γιατί, το άρθρο 10 του Συμφώνου αυτού δίνει τη δυνατότητα σε κάθε χώρα-μέλος να αποσύρει την υπογραφή του, αν συντρέχουν λόγοι «εθνικής ανάγκης», αρκεί να το γνωστοποιήσει στα υπόλοιπα μέλη 3 μήνες πριν. Και τότε, παύει ο έλεγχος των πυρηνικών εγκαταστάσεων από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που έδωσε την άδεια λειτουργίας. Από το σταθμό αυτόν μπορεί ελεύθερα χωρίς έλεγχο πλέον να ανακτηθεί το πλουτώνιο που έχει παραχθεί, για χρήση στρατιωτικών σκοπών.

Δεν χάνει η επιστήμη από την κατάργηση των πυρηνικών αντιδραστήρων

Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες έχουν πια ξεπεραστεί. Ηταν μια τεχνολογία που ολοκληρώθηκε πριν από πολλά χρόνια. Τώρα είναι καθαρά εμπορικό προϊόν. Η επιστήμη δεν έχει να μάθει ούτε να προσφέρει πια στην τεχνολογία της σχάσης. Η κατάργηση των αντιδραστήρων δεν συνεπάγεται κανένα επιστημονικό κόστος. Το μέγιστο της ωφέλειας που μπορεί να έχει μια κοινωνία από τη ραδιενέργεια, βρίσκεται στη διαγνωστική και θεραπευτική ιατρική, στην εγκληματολογία, στη συντήρηση έργων τέχνης, στη γεωργία, στη βιομηχανία, στον προσδιορισμό της ηλικίας αρχαίων ευρημάτων και στις «φωτογραφήσεις» τειχών με νετρόνια χωρίς την καταστροφή ούτε ενός μορίου ύλης.

Οι κοινωνίες πρέπει να ενημερωθούν αντικειμενικά. Πρέπει να ξεχωρίσουν τον επιστήμονα από τον τεχνοκράτη που έχουν εκ διαμέτρου αντίθετους σκοπούς και στόχους.

Οι επιστημονικές έρευνες πρέπει να έχουν μοναδικό στόχο τη βελτίωση της διαβίωσης της ανθρωπότητας και όχι τον πλουτισμό πολυεθνικών, τη στήριξη ηγετών, ούτε και τη δημιουργία γεωπολιτικών καταστάσεων μέσω της τεχνολογικής εφαρμογής τους.

* Αναπληρωτής καθηγητής του Τομέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Πανεπιστημίου της Αθήνας

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/03/2008



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου