Δευτέρα 31 Ιανουαρίου 2011

ΕΔΩ: ΘΕΣΤΕ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΑΣ / ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ / ΕΚΦΡΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΣΑΣ

ΕΔΩ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΘΕΣΕΤΕ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΣΑΣ / ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ / ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΕΤΕ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΣΑΣ
ΚΑΙ ΘΑ ΕΧΕΤΕ ΑΠΑΝΤΗΣΗ 

Ακολουθήστε τα εξής βήματα:
1. κάντε εγγραφή-σύνδεση στο εικονίδιο "παρακολούθηση" πάνω δεξιά
2. πατήστε-ανοίξτε το "σχόλια" που βρίσκεται ακριβώς από κάτω (δεξιά)
3. γράψτε την ερώτησή σας στο πλαίσιο-φόρμα κειμένου που βρίσκεται στη "δημοσίευση σχολίου"
4. και πατήστε "δημοσίευση σχολίου"

ΕΦΗΒΕΙΑ

Α. Ευάγγελος Καναβιτσάς, Ψυχολόγος
Πηγή: http://www.e-psychology.gr
Η εφηβεία σαν έννοια είναι, σε μεγάλο βαθμό, δημιούργημα του δυτικού πολιτισμού. Σε άλλες πιο απλές κοινωνίες, οι νέοι μόλις καταστούν έτοιμοι βιολογικά για τεκνοποίηση, θωρούνται ενήλικες. Αντίθετα, στις δυτικές κοινωνίες η εφηβεία είναι μια περίοδος χάριτος - μια περίοδος προπαρασκευής και ωρίμανσης - ώστε οι έφηβοι να προετοιμαστούν για τις πολυσύνθετες υποχρεώσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ως ενήλικες.

Στην Ελλάδα ειδικότερα, η εφηβεία τείνει να παρατείνεται για όλο και περισσότερα χρόνια, καθώς συχνά οι οικογένειες προστατεύουν τα παιδιά τους κατά τη δεύτερη αλλά και τρίτη δεκαετία της ζωής τους. Η εφηβεία μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ανεμοστρόβιλο που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του, και αφήνει πίσω του ένα τελείως νέο τοπίο. Όλοι μας την έχουμε περάσει, περισσότερο ή λιγότερο έντονα, οι πιο πολλοί από εμάς την έχουμε συνδέσει με τα μαθητικά μας χρόνια και συχνή είναι η νοσταλγία που νιώθουμε για την εποχή εκείνη. Στην πραγματικότητα, είναι μια ηλικία που πολύ συχνά ωραιοποιείται από τους μεγάλους. Το μυαλό όμως ξεγελιέται, τείνει να απωθεί, να σβήνει όλα εκείνα τα δυσάρεστα πράγματα που μας βασάνισαν τα χρόνια εκείνα, και θυμάται μόνο πως τα πράγματα τότε ήταν πιο έντονα, πιο χρωματιστά, πολλές πράξεις ρουτίνας σήμερα, τότε είχαν την υπόσταση πρωτόγνωρων εμπειριών. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τα χρόνια της εφηβείας, όχι τόσο για να τα εκλογικεύσουμε και μοιραία να απομυθοποιήσουμε την αίγλη που έχουν επάνω σε μας τους μεγάλους, αλλά για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τους εφήβους καλύτερα, να αφουγκραστούμε τις ανησυχίες και τους πόθους τους, και να κατανοήσουμε τις αδυναμίες τους. Σήμερα λοιπόν, θα αναφερθούμε στις αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία, αλλαγές τόσο ορμονικές, βιολογικές όσο και συναισθηματικές, διανοητικές και κοινωνικές, και θα διερευνήσουμε τις συγκρούσεις που δημιουργούνται, και είναι απόρροια των αλλαγών αυτών.
Οι βιολογικές αλλαγές
Ο έφηβος μπορεί να παρομοιαστεί με μια κερασιά την άνοιξη: Αφουγκράζεται τις αλλαγές των καιρών καταλαβαίνει πως είναι η ώρα να ξυπνήσει από την χειμερία νάρκη της και οι χυμοί αρχίζουν να κυλάν στα κλαδιά της. Φύλλα ξεφυτρώνουν και λουλουδάκια που δειλά δειλά θα μεταμορφωθούν σε άγουρους καρπούς αρχικά, αλλά θα ωριμάζουν ταχύτατα κάτω από τις ευεργετικές επιδράσεις του ήλιου. Η ήβη ξεκινάει όταν οι πρώτες ορμόνες του φύλου αρχίζουν και παράγονται σε μικρές αρχικά, αλλά σταδιακά σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες. Η τεστοστερόνη στα αγόρια και η οιστραδιόλη στα κορίτσια ξεχύνονται στα αγγεία τους και είναι υπεύθυνες για μια ορμονική έκρηξη που μετατρέπεται σε αναπτυξιακές και βιολογικές εκρήξεις. Τα αγόρια αποκτούν περισσότερη μυϊκή μάζα, ψηλώνουν απότομα, τα γεννητικά τους όργανα μεγαλώνουν και οι όρχεις καθίστανται ικανοί για σπερματογένεση. Ο χώρος του εφηβαίου και οι μασχάλες αποκτούν τρίχωση και το πρώτο χνούδι ξεπροβάλει στο πρόσωπο. Τα οστά του σώματος αναπτύσσονται με γοργούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα για κάποια περίοδο να φαίνεται πως έχουν δυσανάλογα μακριά χέρια και πόδια. Η φωνή σπάει, κυμαίνεται από πολύ χαμηλούς σε πολύ υψηλούς τόνους για να έρθει και να σταθεροποιηθεί στην βραχνάδα της ανδρικής φωνής. Ενώ στα αγόρια το πιο ορατό και χαρακτηριστικό σημάδι της επίδρασης των ορμονών του φύλου είναι οι ονειρώξεις, στα κορίτσια το πιο εντυπωσιακό τέτοιο σημάδι είναι η έμμηνος ρήση. Η έμμηνος ρήση μπορεί να είναι μια τρομακτική εμπειρία για τα κορίτσια που δεν έχουν σωστή και υπεύθυνη πληροφόρηση για το τι ακριβώς είναι και τι ακριβώς σημαίνει, και σίγουρα είναι μια τραυματική εμπειρία για όσα κορίτσια έχουν πλήρη άγνοια για το θέμα αυτό. Κατά την ήβη το σώμα των κοριτσιών αρχίζει να αποκτά περισσότερο λιπώδη ιστό και να στρογγυλεύει. Το στήθος αναπτύσσεται, και με γεωμετρικούς προόδους, το βιολογικό υπόβαθρο της εφήβου ετοιμάζεται ώστε να της επιτρέψει αργότερα να γίνει μητέρα. Η φωνή των κοριτσιών επίσης παίρνει μια χαρακτηριστική χροιά, μπορεί για κάποιο χρονικό διάστημα να γίνει ιδιαίτερα βραχνή και να σπάει, για να σταθεροποιηθεί αργότερα στην χαρακτηριστική φωνή της γυναίκας. Όπως θα δούμε παρακάτω το πρώτο συναίσθημα που αντιμετωπίζει ο έφηβος είναι ο φόβος, ο τρόμος για όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν επάνω του. Όση πληροφόρηση κι αν παράσχουμε στα παιδιά πριν την έναρξη της εφηβείας για αυτά που θα συμβούν στο σώμα τους, τα παιδιά είναι αναπόφευκτο να ανησυχήσουν και να τρομάξουν με τις αλλαγές αυτές. Ο φόβος αυτός είναι απόλυτα φυσιολογικός, και συχνά θα συγκρούεται με το αίσθημα της υπερηφάνειας, το αίσθημα της χαράς πως μεγαλώνουν, πως αφήνουν πίσω τους την παιδική ηλικία και μπαίνουν αργά αλλά σταθερά στη φάση της ενήλικης ζωής. Βέβαια, το να αφήνουμε πίσω μας μια ηλικία, και ειδικότερα την παιδική ηλικία είναι κάτι που πονάει, όπως πονάει οποιοσδήποτε αποχωρισμός. Οι έφηβοι το διαισθάνονται αυτό και μπορεί να έχουν κρίσεις ταυτότητας και μελαγχολίας όπως θα δούμε πιο αναλυτικά στη συνέχεια.
Οι Διανοητικές Αλλαγές
Στην εφηβεία γίνεται η ολοκλήρωση της διανοητικής ανάπτυξης των παιδιών. Σύμφωνα με την ορολογία της παιδοψυχολογίας, οι έφηβοι περνούν από το στάδιο της ενεργητικής νοημοσύνης, στο στάδιο της τυπικής νοημοσύνης. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 11-12 ετών σκέφτονται κυρίως με βάση την εμπειρία τους, και με πραγματιστικά, αντικειμενικά δεδομένα. Δυσκολεύονται να κάνουν συσχετίσεις και να εξάγουν επαγωγικά συμπεράσματα. Η σκέψη τους βασίζεται κυρίως στην εμπειρία τους. Μετά την ηλικία των 12 μια πραγματική έκρηξη συμβαίνει σε νοητικό επίπεδο. Ξαφνικά οι έφηβοι δεν βασίζονται μόνο στην εμπειρία τους, η σκέψη τους μπορεί να πάει πολύ μακρύτερα από όσα έχουν ζήσει. Αναπτύσσουν αυτό που λέμε αφηρημένη σκέψη, που πάει πέρα από την στενή καθημερινή εμπειρία, κι αντίθετα έχει την ικανότητα να προσεγγίζει το άπειρο. Μπορούν να κάνουν λογικές υποθέσεις και να τις ελέγξουν για το κατά πόσο ισχύουν. Μπορούν να κάνουν συσχετίσεις και να σκέφτονται επαγωγικά, δηλαδή να βγάζουν συμπεράσματα για μια κατάσταση, βάση των όσων γνωρίζουν σχετικά με μια άλλη ανάλογη κατάσταση. Όλη αυτή η διανοητική έκρηξη σαστίζει τους έφηβους. Βλέπουν πόσες πολλές επιλογές έχουν σε διανοητικό επίπεδο, και παίζουν με αφηρημένες έννοιες. Ελέγχουν την ορθότητα των όσων έχουν διδαχθεί με τη βοήθεια των νεοαποκτηθέντων νοητικών τους ικανοτήτων. Πολλές φορές απορροφιούνται από αφηρημένες σκέψεις και κάνουν διανοητικά παιχνίδια. Όλα αυτά μας δείχνουν πως ο έφηβος αποκτά μια ισχυρότερη και πιο πλατιά ικανότητα για ανάλυση και έλεγχο της πραγματικότητας, ιδιότητα που θα του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη όταν παρουσιάσει τις πρώτες τάσεις αμφισβήτησης.
Οι συναισθηματικές αλλαγές
Μέσα στον κυκεώνα των αλλαγών που περιγράψαμε παραπάνω, ο έφηβος πλημμυρίζει από συναισθήματα έντονα και ευμετάβλητα. Αρχικά, νιώθει δέος για τη νέα κατάσταση, για τις νέες τους ικανότητες που καλείται να εκμεταλλευτεί, για το γεγονός πως ο ρόλος του ενήλικα που θα κληθεί να παίξει παύει να είναι μια απλή φήμη και γίνεται πλέον μια πληροφορία. Δεν έχει μια σταθερή ταυτότητα, καθώς ο εαυτός του αλλάζει καθημερινά. Δοκιμάζει διάφορους ρόλους και ταυτότητες ώστε να δει ποια του ταιριάζει καλύτερα. Όσο ήταν παιδί ο έφηβος, έβλεπε τους γονείς και τους δασκάλους του σαν πρότυπα, σαν θεούς αλλά καθώς η εφηβεία εξελίσσεται, φεύγει αυτή η σιγουριά του για αυτά τα πρότυπα, κι αρχίζει κρυφά ή φανερά να τα αμφισβητεί και να διερευνά τα όριά τους. Το πιο επώδυνο στάδιο αυτής της αμφισβήτησης και της απομυθοποίησης είναι όταν οι έφηβοι καταλάβουν πως οι γονείς τους είναι κοινοί θνητοί με αδυναμίες και ελαττώματα, και πως τα προηγούμενα χρόνια που προσπαθούσαν να τους μοιάσουν, θεωρώντας πως μιμούνταν την τελειότητα, ουσιαστικά κυνηγούσαν μια ουτοπία. Ο έφηβος λοιπόν, μέσα από την αποκαθήλωση των γονιών του νιώθει απογοήτευση, θυμό, γιατί είχε ξεγελαστεί τόσα χρόνια, και άγχος για το πώς θα καλύψει το κενό αυτό. Σταδιακά, θα στραφεί σε παρέες συνομηλίκων, θα ψάξει για νέα πρότυπα, θα θεοποιήσει σύμβολα της μαζικής κουλτούρας, όπως μουσικά συγκροτήματα και ηθοποιούς, θα αναζητήσει έναν αληθινό μύθο για να αντικαταστήσει το πεσμένο μύθο των γονιών του. Αυτή η αναζήτηση είναι επώδυνη για τους γονείς που νιώθουν πως αποκαθηλώνονται από τα παιδιά τους και συνάμα μπορεί να γίνει επικίνδυνη για τους εφήβους που μπορεί να στραφούν σε μη γνήσια κι επικίνδυνα πρότυπα. Ο ρόλος των γονιών σε αυτό είναι δύσκολος και υπεύθυνος. Από τη μια πρέπει να ξεπεράσουν το ναρκισσιστικό τους πλήγμα, και να αποδεχτούν την απομυθοποίησή τους, κι από την άλλη με επιμονή και υπομονή θα πρέπει να προασπίζουν τα όριά τους και να προβάλουν σαν μια σταθερή βάση στην οποία ο έφηβος μπορεί να στηριχτεί για να πάει παραπέρα. Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει σε αυτή τη διαδικασία, έχει να κάνει με τις παρέες στις οποίες ο έφηβος θα αφοσιωθεί για να καλύψει αυτό του το κενό. Οι παρέες που σχηματίζουν οι έφηβοι συνήθως χαρακτηρίζονται από πολύ έντονους συναισθηματικούς δεσμούς, και διέπονται από αυστηρά άτυπα ή και τυπικά καταστατικά συμπεριφοράς. Θέλουν όλοι μαζί να έχουν μια κοινή ταυτότητα για να νιώθουν πιο δυνατοί στο να αφήσουν πίσω την παιδική ηλικία, να συμβιβαστούν με την επώδυνη αποϊδανιοκοποίηση των γονιών τους και να δοκιμάσουν τα όριά τους. Έτσι, στα πλαίσια τέτοιων ομάδων οι έφηβοι υιοθετούν ίδιο ντύσιμο, λεξιλόγιο και συμπεριφορά και μπορεί να φτάσουν μέχρι και στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων ή σε πράξεις που σε άλλη φάση της ζωής τους θα θεωρούνταν ψυχοπαθολογικές. Όλα αυτά τους είναι απαραίτητα για να θρηνήσουν, να πάρουν δύναμη ο ένας από τον άλλο και να προχωρήσουν παραπέρα δοκιμάζοντας τα νέα τους όρια. Ωστόσο αυτές οι εκδηλώσεις θορυβούν ιδιαίτερα τους γονείς τους, και καμιά φορά τους φέρνουν σε απόγνωση. Μια στάση που συνδυάζει την επιείκεια και την αποδοχή, με τη θέσπιση ξεκάθαρων ορίων και την προάσπιση των αξιών είναι ίσως η πιο βοηθητική, καθώς δίνει στον έφηβο τα όρια που αναζητά χωρίς να μπλοκάρει την επικοινωνία του μαζί μας. Κάτι άλλο που μπορεί να θορυβήσει τους γονείς, σε αυτή την ηλικία, είναι η ποιότητα των προτύπων που τα παιδιά τους υιοθετούν. Οι έφηβοι τείνουν να απορρίπτουν τα παραδοσιακά πρότυπα καθώς αυτά είναι αντιπροσωπευτικά των γονιών τους, και μέσα στη λαίλαπα της κατάρριψης των γονικών προτύπων συμπαρασύρονται κι αυτά. Έτσι, στρέφονται σε άλλα πρότυπα της μαζικής κουλτούρας κυρίως μουσικούς, αθλητές και παλιότερα πολιτικούς. Θέλουν να τους μοιάσουν, μιμούνται το ντύσιμό τους και επαναλαμβάνουν τα κλισέ τους. Η κύρια ανάγκη, ωστόσο, των εφήβων είναι η γνησιότητα, δεν θέλουν να ξαναζήσουν μια νέα αποϊδανιοκοποίηση για αυτό και ανεβάζουν τα πρότυπά τους σε ένα βάθρο και φροντίζουν με κάθε τρόπο να υπερασπίζονται την τελειότητά τους. Είναι ευθύνη της κοινωνίας μας, και της εκπαίδευσής μας η προβολή γνήσιων προτύπων, προτύπων πέρα από τη σφαίρα της εμπορικής εκμετάλλευσης. Δυστυχώς ζούμε στην εποχή που όλα είναι αναλώσιμα ακόμα και τα πρότυπα και οι ιδεολογίες. Έτσι οι έφηβοι σήμερα, σπάνια έχουν κάποιο πρότυπο από το οποίο δεν απορρέουν κάποια οικονομικά οφέλη. Από την άλλη, οι γονείς κάνοντας κριτική στα πρότυπα των εφήβων, το μόνο που καταφέρνουν είναι το να απομακρύνουν τα παιδιά τους από τους ίδιους, και να διευρύνουν το χάσμα ανάμεσά τους. Ο έφηβος δεν υπερασπίζεται την ανωτερότητα του προτύπου του αλλά την ανάγκη του να καλύψει τα συναισθηματικά του κενά, ανάγκη αναντίρρητη και ζωτική. Η οικογένεια και η κοινωνία γενικότερα οφείλει αφενός μεν να το σεβαστεί αυτό, κι από την άλλη να είναι σε θέση να του δώσει τα κατάλληλα πρότυπα. Όπως είδαμε, κατά την εφηβεία έχουμε έντονες συναισθηματικές αλλαγές, οι έφηβοι τρομάζουν μπροστά στην απομυθοποίηση των γονιών τους, δημιουργούν παρέες με έντονους συναισθηματικούς δεσμούς και στρέφονται σε πρότυπα έξω από την οικογένειά τους για να αναπληρώσουν αυτό τους το συναισθηματικό κενό.
Στη συνέχεια θα δούμε κάποια από τα πιο αντιπροσωπευτικά προβλήματα της εφηβείας, απόρροια των διεργασιών που περιγράψαμε πιο πάνω. Θα επιχειρήσουμε απλώς να αναφέρουμε κάποια από αυτά, σαν ερεθίσματα για προβληματισμό και συζήτηση μιας και η λεπτομερής ανάπτυξη του καθενός είναι πέρα από τους στόχους της σημερινής μας διάλεξης και το κάθε ένα από αυτά θα απαιτούσε μια διάλεξη ξεχωριστά.
Χαρακτηριστικά Προβλήματα της Εφηβείας
α) Εφηβεία και Κατάχρηση Νόμιμων και Παράνομων Ουσιών: Αποτελεί για πολλούς το πιο σημαντικό πρόβλημα όχι μόνο της εφηβείας αλλά και της κοινωνίας μας ολόκληρης, και πιθανόν να είναι, καθώς τα ναρκωτικά τις πιο πολλές φορές αποτελούν ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Η τάση των εφήβων να εξαρτώνται από αυτά έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της εύθραυστης εφηβικής προσωπικότητας: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, που διογκώνεται και ξεφουσκώνει τάχιστα, άγχος, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις, περιέργεια η, ανάγκη συμμετοχής σε μια παρέα, η επιθυμία τους να δείξουν πως μεγάλωσαν, η αμφισβήτηση των κοινωνικών κανόνων, όλα αυτά αποτελούν ευαίσθητους παράγοντες που δύνανται να οδηγήσουν τους εφήβους στη δοκιμή αρχικά και στον εθισμό μετέπειτα σε εξαρτησιογόνες ουσίες. Δεν μπαίνω στον πειρασμό να προτείνω λύσεις για το θέμα αυτό. Οι ρίζες του είναι τόσο βαθιές και πολυσύνθετες και μια επιφανειακή και ευκαιριακή του προσέγγιση θα ήταν ανεύθυνη. Επιτρέψτε μου ωστόσο να επισημάνω πως οι έφηβοι ενδιαφέρονται ελάχιστα για το μέλλον τους, η ζωή τους είναι το παρών, και προειδοποιήσεις που έχουν να κάνουν με την μελλοντική τους υγεία λίγο μπορούν να τους αγγίξουν. Δυστυχώς τα ναρκωτικά έχουν συνυφαστεί με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης κατά την εφηβεία, με το μεγάλωμα του εφήβου και οποιαδήποτε αντιμετώπιση πρέπει να το λαβαίνει αυτό υπ? όψιν της.
β) Εφηβεία και Διαταραχές διατροφής. Στις διαταραχές διατροφής εντάσσονται η νευρική ανορεξία και η βουλιμία. Οι διαταραχές αυτές δεν είναι τόσο συχνές όσο η κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών αλλά η συχνότητά τους αυξάνεται ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια και είναι θανατηφόρες, η ανορεξία μάλιστα σε ένα ποσοστό 10 % των περιπτώσεων. Η νευρική ανορεξία πλήττει πολύ πιο συχνά τα κορίτσια από ότι τα αγόρια και μπορεί να εγκαθιδρυθεί ακόμα κι από την ηλικία των 12 ετών. Χαρακτηρίζεται από μια έντονη ενασχόληση του εφήβου με το σώμα του και το φόβο της παχυσαρκίας. Τα άτομα με νευρική ανορεξία πιστεύουν πως είναι παχύσαρκα ακόμα κι αν είναι σκελετωμένα. Απέχουν συστηματικά από το φαγητό και βρίσκονται σε δίαιτες διαρκείας. Συχνά έχουν βουλιμικά επεισόδια κατά τα οποία καταβροχθίζουν μεγάλες ποσότητες φαγητού και μετά της αφαιρούν με προκλητό εμετό. Είναι μια αρκετά επικίνδυνη κατάσταση καθώς αν δεν αντιμετωπισθεί οδηγεί σε ασιτία και σε κάποιες περιπτώσεις στο θάνατο. Αντίθετα η βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια καταβρόχθισης φαγητού που συχνά συνοδεύονται από εμετό. Τα βουλιμικά άτομα μέσα από τους επαναλαμβανόμενους εμετούς διαταράσσουν το πεπτικό τους σύστημα και την ηλεκτρολυτική τους ισορροπία με δυσάρεστες επιπτώσεις. Όπως γίνεται κατανοητό και οι δύο αυτές διαταραχές είναι αρκετά σοβαρές και χρήζουν εξειδικευμένης και άμεσης αντιμετώπισης. Αν και πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί ως υπεύθυνοι για τη γένεση και τη συντήρηση αυτών των διαταραχών, τελευταία έχει γίνει σαφές πως πρόκειται για πολιτισμικές διαταραχές. Αυτό σημαίνει πως γεννιούνται και συντηρούνται στη βάση των προτύπων ομορφιάς που προβάλει κάθε κοινωνία. Έτσι σε χώρες της Αφρικής και σε άλλες κοινωνίες που δεν προβάλλονται τα καχεκτικά μοντέλα ως πρότυπο ομορφιάς, οι διαταραχές αυτές είναι άγνωστες. Και πάλι ένοχοι φαίνεται να είναι οι εμπορικές εταιρείας μόδας κι ομορφιάς, οι οποίες για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, προβάλλουν τον υποσιτισμό ως πρότυπο κομψότητας. Όπως και να' χει η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία είναι δυνητικά θανατηφόρες διαταραχές που πρέπει να αντιμετωπίζονται στα πρώτα τους στάδια με τη δέουσα σοβαρότητα.
Τέλος, θα αναφερθούμε στις σχέσεις των εφήβων με το άλλο φύλο, όχι σαν πρόβλημα αλλά σαν μια πηγή ευχαρίστησης και άγχους ταυτόχρονα, που μπορεί να έχει πολύ βοηθητικές αλλά και δυσάρεστες συνέπειες. Οι έφηβοι θέλουν να αρέσουν στο άλλο φύλο, ώστε να νιώσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να διαπιστώσουν πως μπορούν να παίξουν σωστά τους νεοαποκτηθέντες τους ρόλους του άντρα και της γυναίκας. Από την άλλη ωστόσο, είναι άπειροι, η αυτοπεποίθησή τους είναι εύθραυστη και τα όρια τους ασαφή. Έτσι, τείνουν να ερωτεύονται - πλατωνικά και μη - ναεξιδανικεύουν τους συντρόφους τους, να δίνουν υποσχέσεις παντοτινής αγάπης και να πλήγονται έντονα. Όλα αυτά τα παιχνίδια είναι απαραίτητα ώστε οι έφηβοι να μπορέσουν να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, και να αποκτήσουν πολύτιμες εμπειρίες για το μέλλον. Προσοχή χρειάζεται ώστε οι έφηβοι να είναι ενημερωμένοι γύρω από το σεξ και την αντισύλληψη και σε καμιά περίπτωση να μην κάνουν κάτι παρορμητικό για το οποίο δεν είναι απολύτως σίγουροι. Κατά τη γνώμη μου η κύρια - αλλά όχι η μόνη - πηγή πληροφόρησης των εφήβων για το σεξ δεν πρέπει να είναι ούτε οι συνομήλικοί τους, αλλά ούτε και οι επιστήμονες. Στην πρώτη περίπτωση η πληροφόρηση θα είναι ανεύθυνη, στη δεύτερη θα είναι ψυχρή και μηχανική. Οι γονείς είναι αυτοί που μπορούν υπεύθυνα και με ευαισθησία να μεταδώσουν στα παιδιά τους όλα όσα πρέπει να ξέρουν για το σεξ. Κάπου εδώ τελειώνει η σημερινή μας διάλεξη για την εφηβεία. Θέλω να κλείσω τονίζοντας πως η εφηβεία είναι, και πρέπει να είναι, μια υπέροχη περίοδος αποκαλύψεων κι έντονων εμπειριών. Εμείς οι μεγάλοι πρέπει να παρέχουμε στους εφήβους ένα δίκτυ ασφαλείας, να αποτελούμε μια σταθερή βάση ώστε οι εξερευνήσεις των εφήβων να γίνονται με ασφάλεια. Στην εφηβεία οι συγκρούσεις είναι απαραίτητες και η απουσία συγκρούσεων μάλλον είναι αυτή που θα πρέπει να μας θορυβήσει. Οι γονείς καλούνται να οπλιστούν με υπομονή, επιμονή και χιούμορ ώστε να συνοδεύσουν τα παιδιά τους στο ταξίδι τους προς τον κόσμο των ενηλίκων.

ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΣΑΤΙΡΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ
Kάθε εποχή έχει τον κωμωδό της. Tον καθρέφτη της. Στα λόγια του, στα φερσίματά του, στον σαρκασμό και τις τσιρίδες του, το κοινό αναγνωρίζει τον εαυτό του, γενναίο και κακομοίρη, χλευάζει εκ του ασφαλούς τους ισχυρούς, βακχεύει συμβολικά με όσα του απαγορεύονται στον καθ’ ημέραν βίο, ορίζει υπερβατικές ταυτότητες.
Ο Λάκης Λαζόπουλος είναι ένας τέτοιος λαϊκός κωμωδός. Ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης, κομπέρ, τηλεσχολιαστής, σταρ, σατιριστής, ο Λαζόπουλος έχει διατρέξει την τελευταία εικοσαετία μιλώντας στον Νεοέλληνα Μικρομεσαίο, και μαθαίνοντας από αυτόν.
O Λ. Λαζόπουλος εκπαιδεύτηκε επί μακρόν στα δύο σημαντικότερα είδη της κωμωδίας, στην επιθεώρηση και την ηθογραφική κωμωδία και χώνεψε τους τύπους τους. Mάλλον, πήρε τους τύπους της επιθεώρησης και της κινηματογραφικής κωμωδίας και τους εκσυγχρόνισε, τους έφερε στη μετανεωτερική Eλλάδα, αρχαϊκούς και μεταμοντέρνους μαζί: τον βλάχο, τον κουτοπόνηρο, τον τζαναμπέτη, τον δύσπιστο, τον είρωνα, τον εξυπνάκια. Όταν ωρίμασε, ήταν έτοιμος να βγει στο προσκήνιο, και το προσκήνιο στα τέλη των ‘90s ήταν ένα: το τηλεοπτικό. O Λάκης ήταν ένας Tζακ Mπάρον καλωδιωμένος με το μικρομεσαίο σύμπαν. O Λ. Λαζόπουλος, όμως, υποδύθηκε τότε όχι μία, αλλά δέκα περσόνες. Oι Δέκα Mικροί Mήτσοι με πανουργία πρόσφεραν μια φέτα καθρέφτη σε κάθε μικρομεσαία φυλή· μια παρηγοριά χλεύης σε κάθε εξουθενωμένο τηλεθεατή. Οι Μήτσοι είναι η αναίμακτη εκδίκηση του κακομοίρη, του looser, του απέξω. Eίναι μια τελετουργία φθόνου των πληβείων, μια ανακουφιστική αποσυμπίεση, για να ξαναζήσεις με το χάχανο και μετά απ’ αυτό.
H πανουργία του Λ. Λαζόπουλος είναι αυτή ακριβώς: ταυτίζεται με τον πληβείο, με τον ανίσχυρο, με τον παρδαλό και τον ιδιόρρυθμο, για να μαστιγώσει τελετουργικά τον ισχυρό. Tο μαστίγωμα βέβαια σχεδόν ποτέ δεν υπερβαίνει τα όρια: όχι μόνο του πόνου, αλλά και της τηλεοπτικής σύμβασης. Tο μαστίγωμα είναι κι αυτό τελετουργικό, μια προσομοίωση, σαν να τελείται σε πριβέ κλαμπ sadomazo. Aκόμη κι έτσι όμως, οι σουσούδες κι οι κακομοίρηδες του Λ. Λαζόπουλου λένε για τον κόσμο του χρήματος και της ισχύος περισσότερα απ’ όλες τις κυριακάτικες εφημερίδες ― και με τι βιτριόλι…
Oι πιο πετυχημένες περσόνες του Λ Λαζόπουλου είναι οι τραβεστί, οι αδελφές, οι φλώροι, τα υβρίδια. Σε αυτές τις περσόνες, ο Λάκης υπερακοντίζει εαυτόν, μετουσιώνει την προσωπική του νεύρωση σε συλλογικό παραλήρημα. Οι παρεκκλίνουσες περσόνες του δίνουν διέξοδο σε αυτή την υστερία, λυτρωτική, θεραπευτική· και ταυτόχρονα την ανατροφοδοτούν: κάθε εμφάνιση της σκύλας ή της κομμώτριας ανεβαίνει οκτάβες, σοκάρει, απειλεί με θραύση. Και υποδορίως, οι κραγμένες περσόνες μετατοπίζουν ολόκληρο το ακροατήριο προς τις παρεκκλίνουσες αυτές συμπεριφορές.
Πού βρίσκεται ο ίδιος ο Λ. Λαζόπουλος; Στην τρομερή επιτυχία των Mήτσων; Στον θεατρικό εαυτό του; Mέσα στις περσόνες του; Σε ποιες περισσότερο; Mέσα στις άνισες και μισοαποτυχημένες ταινίες του; Στις γλυκερές και άνοστες συνεντεύξεις του, όπου υποδύεται τον Mέσο-Aνθρωπο-Mε-Xαρίσματα ενώπιον του Nίκου Xατζηνικολάου; Παντού. Παίρνει το χρώμα του ξενιστή. Tο επαρχιωτάκι παλεύει αενάως με τον σταρ, ο γκέι με τον αριστερό, ο επαγγελματίας με τη Σουσού. Nομίζω ότι ο Λάκης από τη Λάρισα έχει την αμφίθυμη αγάπη του δήμου και τον δυσκοίλιο έπαινο των σοφιστών. Σαν σταρ, θα επιθυμούσε την αφειδώλευτη αγάπη του λαού, χωρίς όρους· όμως ο λαός πια δεν αγαπά όπως τον καιρό του Aυλωνίτη και της Bασιλειάδου, και ο Λαζόπουλος δεν είναι Aυλωνίτης ή Bασιλειάδου, είναι ένας μεταμοντέρνος κωμωδός ενώπιον μεταλλαγμένου κοινού.
περιοδικό VIEW (Καθημερινή της Κυριακής), Φεβρουάριος 2003 (διασκευασμένο)  


ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αναδημοσιεύσετε συνοπτικά (100 περίπου λέξεις) το άρθρο αυτό στη σχολική σας εφημερίδα. (Μονάδες 25)

Β. 1. Να δώσετε τίτλο στο άρθρο αυτό χωρίς σχόλιο και κατόπιν επιλέγοντας τα κατάλληλα σημεία στίξης να προσδώσετε στον τίτλο αυτόν απορία και κατάπληξη.
(Μονάδες 6)

Β. 2. Να αναγνωρίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειμένου. (Μονάδες 12)

Β. 3. Να γράψετε ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
έχει διατρέξει / σύμβασης / περσόνες / υπερακοντίζει / μετουσιώνει / υστερία / αενάως (Μονάδες 7)

Γ. Με αφορμή το παραπάνω κείμενο να γράψετε μια επιστολή 400 περίπου λέξεων προς το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, στην οποία θα εκφράζετε την άποψή σας για τα όρια της τηλεοπτικής σάτιρας. Αν δηλαδή πρέπει να έχει ή να μην έχει όρια και αν ναι ποια; (Μονάδες 50)


                                                                                    Καλή επιτυχία
                                                                                    Βασίλης Πρασσάς 

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ



Κείμενο
Με αφορμή την «Εβδομάδα κατά του Ρατσισμού» (15-23 Μαρτίου 2008), το Κέντρο «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», που γνωρίζει την ένταση και το βάθος των προβλημάτων που σχετίζονται με όλες σχεδόν τις πτυχές του ζητήματος του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, επισημαίνει επιγραμματικά για άλλη μια φορά προς κάθε ενδιαφερόμενο τους ακόλουθους τομείς ως εστίες ιδιαίτερης παθογένειας.
Σε ό,τι αφορά τους μετανάστες, πέρα από τα γνωστά προβλήματα ως προς τις δυσκολίες της νομιμοποίησης που συνεχίζουν να διαιωνίζονται, η επικαιρότητα αναδεικνύει με ανάγλυφο τρόπο το απόλυτα αρνητικό κλίμα μέσα στο οποίο υποτίθεται ότι θα λάβει χώρα η περίφημη κοινωνική τους ένταξη, δεδομένου ότι οι νέες ασφαλιστικές ρυθμίσεις πλήττουν καίρια τη δυνατότητα έκδοσης βιβλιαρίου υγείας, διπλασιάζοντας τον αριθμό εργάσιμων ημερών που προαπαιτούνται για να ασκηθεί ένα βασικό κοινωνικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Εξάλλου, η απροθυμία της πολιτείας να χαράξει πολιτική συμβατή με το ελληνικό και διεθνές θεσμικό πλαίσιο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτυπώνεται πολύ εύγλωττα στην περίπτωση της συνεχιζόμενης δυσμενούς μεταχείρισης των Ρομά[1], δεδομένου ότι πολυπληθείς ομάδες χιλιάδων πολιτών βιώνουν μέγιστο στεγαστικό και εκπαιδευτικό αποκλεισμό, διωγμένοι σε συστηματική βάση από τοπικές κοινωνίες αλλά και «ευυπόληπτους» κατά τα άλλα άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Και οι διακρίσεις συνεχίζονται. Σε ό,τι αφορά τις ποικιλόμορφες διακρίσεις, με κριτήριο την εθνική ή φυλετική καταγωγή, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την ηλικία, την αναπηρία και τον σεξουαλικό προσανατολισμό, η κατάσταση στην ελληνική κοινωνία είναι εξίσου απογοητευτική: αποκλεισμός από την κοινωνική ζωή, στιγματισμός και απομόνωση, εργασιακή εκμετάλλευση. Και έτσι, η Ελλάδα φιγουράρει στις πρώτες θέσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν σέβονται και δεν στηρίζουν τη διαφορετικότητα.
Παράλληλα, η εμπορία ανθρώπων με σκοπό τη σεξουαλική ή την εργασιακή εκμετάλλευση (trafficking) εξακολουθεί να πλήττει κυρίως γυναίκες και νέα κορίτσια που έρχονται από φτωχές περιοχές ρημαγμένων χωρών, που παραπλανούνται με ψευδείς υποσχέσεις για μια καλύτερη ζωή στην Ελλάδα ή αλλού, και στη συνέχεια δέχονται απειλές και βία για να εργαστούν στην βιομηχανία του σεξ παραδίδοντας όλα τα χρήματα και έγγραφά τους στους διακινητές. Ανάλογες είναι, τέλος, οι εξελίξεις και σε ομάδες με τα προβλήματα των οποίων αποφεύγει επιμελώς να ασχοληθεί η πλειονότητα των ΜΜΕ. Έτσι, ο ρατσισμός απέναντι σε ομοφυλόφιλους, λεσβίες, τρανσέξουαλ και αμφιφυλόφιλους αντανακλά το περιορισμένο επίπεδο γνώσεων μεγάλης μερίδας της ελληνικής κοινωνίας στα θέματα αυτά.  
Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, είναι προφανές ότι απαιτείται εντονότερη προσπάθεια και συστράτευση εκ μέρους του συνόλου των εμπλεκόμενων μερών (Πολιτεία, κοινωνία πολιτών, οργανώσεις των ίδιων των θυμάτων, επιστημονική κοινότητα, κλπ) προκειμένου μια επόμενη επετειακή Εβδομάδα κατά του Ρατσισμού να βρει τη χώρα με λιγότερες αιμορραγούσες πληγές τόσο σε θεσμικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 - 100 λέξεις
                                                                                                            Μονάδες 25

Β1. Στην 4η παράγραφο του κειμένου: «Και οι διακρίσεις… δεν στηρίζουν τη διαφορετικότητα.»:
α) Να παρουσιάσετε τη δομή της παραγράφου.
Μονάδες 5

β) Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου.
Μονάδες 8


Β2. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις: αφορμή, ανάγλυφο, πλήττουν, συμβατή, ρημαγμένων, συστράτευση
Μονάδες 12


Γ. Με αφορμή την τελευταία παράγραφο του κειμένου αποφασίζετε να γράψετε μια επιστολή 400 – 500 λέξεων προς τον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, η οποία πρόκειται να διαβαστεί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο (βουλευτές).
Στην επιστολή αυτή να καταθέσετε τις προτάσεις σας κατά του ρατσισμού, ώστε πράγματι «η επόμενη επετειακή Εβδομάδα κατά του Ρατσισμού να βρει τη χώρα με λιγότερες αιμορραγούσες πληγές τόσο σε θεσμικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο».
Μονάδες 40



Β. Πρασσάς


Καλή Επιτυχία

   


[1] Αθίγγανοι

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Τα ΜΜΕ δομώντας μίαν άλλη πραγματικότητα, αυτή της πληροφορημένης και ενημερωμένης κοινωνίας, αυτο-αναγορεύονται σε καθρέφτη ή εικόνα . Πόσο βέβαιοι είμαστε όμως ότι όλα τα στοιχεία και τα σχόλια που γράφονται κι ακούγονται συγκροτούν την πραγματικότητα κι ότι δεν υπάρχουν «κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα»; Από την άλλη πλευρά η εικόνα «της κοινωνίας της εικόνας» αναδεικνύει μια κοινωνία που φαίνεται να έχει παραδοθεί στις εικόνες που παράγουν οι άλλοι και καταναλώνει η ίδια. Ποια άραγε μηνύματα -και σε ποιους ακριβώς- εκπέμπει ο κόσμος των εικόνων της ανέμελης ζωής, της άθλιας ζωής, των πετυχημένων και των αποκλεισμένων, των απαθών και των ψυχοπαθών; Υπάρχει απώλεια του πραγματικού, μια σχάση ανάμεσα στην αναπαράσταση και το γεγονός, με συνέπεια η αναπαράσταση να καθίσταται τελικά πραγματικότητα και το κοινωνικό να βιώνεται φαντασιακά.
Η κοινωνική κατασκευή μπορεί να προβάλλει είτε συναινετική εικόνα της κοινωνίας (συμφωνία σε κοινές αξίες, αποδεκτό life style ) είτε συγκρουσιακή (π.χ., γενικευμένο φόβο λόγω εγκληματικότητας). Η νομιμοποιημένη βία, η δραματοποιημένη βία ή η «εύθυμη βία», δηλαδή, το περιπετειώδες θέαμα χωρίς θανάτους προσώπων, δημιουργούν ένα πλαίσιο κοινωνικού συμπεριφορισμού (behaviorism), όπου η εκμάθηση και η συμμόρφωση συνιστούν απαρέγκλιτους κανόνες. Βλέπουμε τον κόσμο όπως μας τον περιγράφουν (σε βαθμό μάλιστα που αφενός αν κάποιος λέει συχνά «έτσι φαίνεται νάναι τα πράγματα» στο τέλος το πιστεύει κι ο ίδιος κι αφετέρου η πιθανολογούμενη γνώμη της πλειοψηφίας να γίνεται αποδεκτή από τους υπόλοιπους για να μη νιώθουν απομονωμένοι κοινωνικά).
Αυτή η σύγχυση εξωτερικής μορφής συνείδησης και υποκειμενικών νοημάτων δίνει την εντύπωση ότι συν-ένοχοι στην κατασκευή της πραγματικότητας είναι τόσο οι αφηγητές όσο και οι αναγνώστες/ ακροατές/ τηλεθεατές (ακόμη κι αν καλύπτονται και οι μεν και οι δε πίσω από τις μεταμοντέρνες συμβολικές κατασκευές).
Σε αυτό έχουν συντελέσει τόσο οι «νέες» ειδησεογραφικές αξίες για τα εγκλήματα (crime news) –π.χ., ορατές και θεαματικές πράξεις, γραφική αναπαράσταση, πρόληψη και καταστολή, πολιτικές (αλλά και ερωτικές) διασυνδέσεις και ατομική παθογένεια, όσο και η κατανάλωση αυτών των ειδήσεων. Για παράδειγμα, η συχνότητα, η ένταση, η πληρότητα, η σημασία, η συμβατότητα, η έκπληξη, η συνέχεια, η συσχέτιση, τα ισχυρά έθνη και τα επώνυμα πρόσωπα συγκροτούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα μέσα ενημέρωσης παράγουν τα δικά τους (καλά ή κακά) νέα εγκληματικού περιεχομένου και πετυχαίνουν διπλό στόχο: από τη μία ικανοποιούν τη λαϊκή κουλτούρα που ζητάει όλο και περισσότερες ιστορίες σοκ και δέους / τρόμου - δέους (shock horror's stories) για μαζική κατανάλωση κι από την άλλη –πάλι τα ίδια ΜΜΕ- παρέχουν κατάλληλα καταπραϋντικά κι εύκολες λύσεις (με το αζημίωτο βέβαια). Όμως, η αναπαράσταση της εγκληματικότητας επιτελεί ένα συγκεκριμένο έργο: θέτει τη διαχωριστική γραμμή της εθνικής συνείδησης, του καλού και του κακού, της ενοχής και της αθωότητας, κι επιτυγχάνεται με τους παρακάτω τρόπους:
•  Λαθεμένη χρήση νομικών όρων και εννοιών
•  Λαθροχειρίες στα στατιστικά στοιχεία
•  Εκ προθέσεως υπερτονισμοί ή υποτονισμοί
•  Κυριαρχία προκαταλήψεων και στερεοτύπων
•  Γενίκευση φόβου, κινδύνου και ανασφάλειας ( από και προς κοινωνικές ομάδες και πρόσωπα)
•  Νομιμοποίηση/ηθικοποίηση κοινωνικού ελέγχου.
Από την άλλη πλευρά, η συγκινησιακή φόρτιση της κοινής γνώμης διευρύνεται όταν ο δημόσιος βίος συναντιέται με την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων. Έτσι π.χ., στην εντυπωσιογόνο είδηση για τα ναρκωτικά συμπίπτουν το κοινωνικό φαινόμενο της τοξικομανίας και η μοίρα του τοξικομανούς με υπονοούμενες πάντοτε «παρεκκλίσεις ή παραβιάσεις». Μηνύματα με ανθρωπολογικό χαρακτήρα και κοινωνικοσυγκινησιακή αξία εκφράζουν τις αλλαγές στα συστήματα αξιών που παγιώνονται σε νομοθετικά κείμενα ή σε κοινωνικές αντιλήψεις. Τίτλοι, φωτογραφίες, αφηγήσεις, θεαματοποιούν, (μελο)δραματοποιούν, αποκαλύπτουν, δαιμονοποιούν ή και υποκαθιστούν την κάθαρση. Τα ΜΜΕ εξαλείφουν τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.

ΘΕΜΑΤΑ:

Α. Να αναδημοσιεύσετε στη σχολική σας εφημερίδα με περιεκτικό τρόπο (100 περίπου λέξεις) το παραπάνω κείμενο.  (Μον. 25)

Β1. Το κείμενο δίνεται χωρίς τίτλο. Δώστε εσείς έναν τίτλο και στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα σημεία στίξης δηλώστε στον τίτλο αυτόν απορία και αμφισβήτηση. (Μον. 6)

Β2. Γράψτε ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις: αναδεικνύει, απαρέγκλιτους, συγκροτούν, λαθροχειρίες, στερεοτύπων, χαρακτήρα, αντιλήψεις (Μον. 7)  

Β3. α) Να αναγνωρίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η παρακάτω παράγραφος του κειμένου: «Η κοινωνική κατασκευή μπορεί να … για να μη νιώθουν απομονωμένοι κοινωνικά)». (Μον. 8)
β) Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική ή παθητική) και να την μετατρέψετε στο άλλο είδος:  
  •  Η κοινωνική κατασκευή μπορεί να προβάλλει είτε συναινετική εικόνα της κοινωνίας (συμφωνία σε κοινές αξίες, αποδεκτό life style ) είτε συγκρουσιακή (π.χ., γενικευμένο φόβο λόγω εγκληματικότητας).
  • Μηνύματα με ανθρωπολογικό χαρακτήρα και κοινωνικοσυγκινησιακή αξία εκφράζουν τις αλλαγές στα συστήματα αξιών που παγιώνονται σε νομοθετικά κείμενα ή σε κοινωνικές αντιλήψεις. (Μον. 4)
Β4.  Να αναπτύξετε σε παράγραφο 100 περίπου λέξεων τη φράση: "Τα ΜΜΕ εξαλείφουν τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό." (Μον. 10)


Γ. Υποθέστε πως συμμετέχετε σε μια τηλεοπτική συζήτηση, η οποία περιστρέφεται γύρω από το θέμα της παραπληροφόρησης των ΜΜΕ. Παίρνετε το λόγο και α) εξηγείτε τους τρόπους με τους οποίους τα ΜΜΕ παραπληροφορούν και τους λόγους για τους οποίους το κάνουν και β) προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορούν οι δέκτες να αντισταθούν στην παραπληροφόρηση αυτή.
Συντάξτε το σχετικό κείμενο προσχεδιασμένου προφορικού λόγου έκτασης 500-600 λέξεων. (Μον. 40) 


Βασίλης Πρασσάς
Καλή επιτυχία

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

"Υπάρχει μια Καλύτερη Νέα Γενιά", του Π. Σκλια Γ.Γ. Νέας Γενιάς, 04.12.2008.

Η μέχρι τώρα παρουσία μου στη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, ένα έτος από τον Νοέμβριο του 2007, με οδήγησε σε μια διαπίστωση, η οποία ενδεχομένως να διαφοροποιεί τη μέχρι σήμερα εικόνα που η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας έχει για τις νεότερες γενεές στη χώρα μας, αυτή της απάθειας, της αδιαφορίας και εντέλει της μη συμμετοχής. Η προσωπική μου θέση στηρίζεται στο επιχείρημα ότι οι νέοι συμμετέχουν, ενδιαφέρονται για νέες και καλύτερες γνώσεις, απαιτούν, προσπαθούν ατομικά και συλλογικά για να έχουν μια καλύτερη ζωή. Η σημερινή νέα γενιά, παρά τις ιδιομορφίες και τις διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές παραστάσεις που έχει, παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα γενική εικόνα: όταν υπάρχει έγκαιρη πληροφόρηση και νόημα για ουσιαστική δράση, σε συνδυασμό με ειλικρινή διάθεση, τότε εμπιστεύεται και συμμετέχει ενεργά. Αν διαπιστώσει μια ψεύτικη πρόθεση, μη ουσιαστική δράση και διακρίνει σκοπιμότητα, τότε αδιαφορεί και απέχει.

Στη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, η ενίσχυση της ενεργούς συμμετοχής του νέου ανθρώπου στα κοινά, μέσα από το νεοσύστατο θεσμό των Τοπικών Συμβουλίων Νέων, και σε κάθε άλλη μορφή έκφρασης και δραστηριοποίησης αποτελεί βασική μας προτεραιότητα. Εργαζόμαστε καθημερινά με γνώμονα αυτές τις αξίες και προσφέρουμε συμμετοχικά προγράμματα και δράσεις άτυπης μάθησης μαζί με φορείς του κράτους, της αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών σε όλους τους νέους και νέες, και ιδιαίτερα σε νέους με λιγότερες ευκαιρίες. Οτιδήποτε «καπελώνει» τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες των νέων, το απορρίπτουμε.

Το 2008, στα προγράμματα και τις δράσεις μας παρατηρήθηκε εντυπωσιακή αύξηση της συμμετοχής των νέων. Σημαντική ήταν η ανταπόκριση 100.000 και πλέον νέων στη διαδικασία εγγραφής στα Μητρώα Νέων που λειτουργούν στο 95% των Δήμων και των Κοινοτήτων της χώρας. Η εικόνα από τα σχολεία και τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα δεν διαφέρει. Την ίδια στιγμή δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε την επισκεψιμότητα του δικτυακού τόπου της Γραμματείας, η οποία ανήλθε στα 650.000 άτομα, γεγονός που τον καθιστά έναν από τους πιο δημοφιλείς του δημόσιου τομέα.

Η εικόνα αυτή μπορεί να φαίνεται παράδοξη σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία πιθανόν έχουν ταυτίσει τη σημερινή νέα γενιά με «ωχαδερφισμό» ή με αξίες στενά ωφελιμιστικές και ατομικιστικές.

Ευτυχώς για τη χώρα μας, υπάρχει μια καλύτερη νέα γενιά, που μας δίνει κίνητρο να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να αυξήσουμε τις ευκαιρίες συμμετοχής, δράσης και μάθησης των νέων μας. Πιστεύω, άλλωστε, ότι κάθε νέα γενιά της πατρίδας μας έχει προσφέρει πολλά στην πρόοδο του νεοελληνικού κράτος. Πάντοτε υπήρχαν σημαντικοί πυρήνες από ενεργούς νέους και νέες, που έδιναν με το παράδειγμά τους μήνυμα ελπίδας και προοπτικής και σε άλλους νέους και νέες, που συνήθως ήταν μετέωροι ή φαινομενικά αδιάφοροι. Για το λόγο αυτό οφείλουμε να είμαστε περισσότερο προσεκτικοί όταν μιλάμε για τις λεγόμενες «κυρίαρχες, πλειοψηφικές αξίες» κάθε νέας γενιάς, που συνήθως ταυτίζονται με αρνητικές κρίσεις τού τύπου «δεν υπάρχει σεβασμός σήμερα» ή ότι «τα παιδιά μας τα έχουν βρει όλα έτοιμα και δεν κοπιάζουν» κ.ο.κ.

Είναι πεποίθησή μου ότι πάντα θα υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα, συμπεριφορές και στάσεις νέων που θα μας εκπλήσσουν, πότε με την ωριμότητα των επιλογών τους και πότε με την ειλικρίνειά τους και το αγωνιστικό τους φρόνημα προκειμένου να βγουν νικητές από τις δυσκολίες της ζωής αλλά και να προσφέρουν στην ελληνική κοινωνία και στο κοινωνικό σύνολο γενικότερα. Πάντα με μία προϋπόθεση: όταν πειστούν για την ειλικρίνεια και το πραγματικό ενδιαφέρον της οργανωμένης πολιτείας και κάθε φορέα που ασχολείται με τη νέα γενιά.

Άλλωστε στην Ελλάδα συνήθως μαχόμαστε για το αυτονόητο…


(Πηγή: Εφημερίδα Athens Voice)

ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.
                                                                                                Μονάδες 25

Β1. Να αναγνωρίσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας της 5ης παραγράφου του κειμένου («Ευτυχώς για τη χώρα μας…κ.ο.κ.» και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
                                                                                                Μονάδες 5

Β2.  Να εξηγήσετε το ρόλο που διαδραματίζουν στη συνοχή του κειμένου οι παρακάτω λέξεις-φράσεις: εντέλει, παρά, πότε, αλλά και, όταν
                                                                                                Μονάδες 5

Β3. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις: διαφοροποιεί, προτεραιότητα, γνώμονα, αύξηση, παράδοξη, μετέωροι
                                                                                                Μονάδες 5

Β4. Μέσα από ποια οπτική γωνία-σκοπιά προσεγγίζει ο συγγραφέας το θέμα και πώς εξηγείτε αυτήν την επιλογή του;
                                                                                                Μονάδες 5

Β5. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 70 περίπου λέξεων τη φράση: «Οτιδήποτε «καπελώνει» τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες των νέων, το απορρίπτουμε.»
                                                                                                Μονάδες 5

Γ. Υποθέστε πως είστε μέλος της Βουλής των Εφήβων και αποφασίζετε να μιλήσετε για το ρόλο που οφείλουν να διαδραματίσουν οι σημερινοί νέοι. Να συντάξετε ένα σχετικό κείμενο (προσχεδιασμένος προφορικός πολιτικός λόγος), το οποίο θα εστιάζει στις μορφές αγώνα και δράσης που πρέπει να αναλάβουν οι νέοι, προκειμένου να βελτιώσουν τις ατομικές και συλλογικές συνθήκες ζωής τους (600 περίπου λέξεις).
                                                                                                Μονάδες 50



                                                                                                Καλή επιτυχία
   

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ
Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού είναι και ελληνικό. Παρ' ότι δεν έχουν γίνει εκτεταμένες έρευνες για το πρόβλημα αυτό, όπως επισημαίνουν ειδικοί και εκπαιδευτικοί, με βάση την εμπειρία τους, σε ποσοστό 10% με 15% οι μαθητές που τελειώνουν το δημοτικό σχολείο δεν κατανοούν επαρκώς τα κείμενα που διαβάζουν και κατατάσσονται στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων. Στη χώρα μας δεν έχει διερευνηθεί αν το σύστημα ανάγνωσης που ακολουθείται στα δημοτικά σχολεία (στηρίζεται στον συλλαβισμό, ο οποίος όμως δεν γίνεται στην έκταση που συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες) ευθύνεται για τον λειτουργικό αναλφαβητισμό που και εμείς αντιμετωπίζουμε. Σίγουρα όμως, όπως επισημαίνουν ψυχολόγοι και εκπαιδευτικοί, το άγχος του εκπαιδευτικού να «βγάλει» την ύλη κατά τη διάρκεια της χρονιάς, εμποδίζει την αφομοίωση των γνώσεων από τους μαθητές, αρκετοί από τους οποίους καταφεύγουν στην αποστήθιση, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες.
Έτσι, εκπαιδευτικοί και ειδικοί συμφωνούν ότι το ζήτημα αυτό πρέπει να διερευνηθεί και εδώ, αλλά πιστεύουν ότι η αλλαγή του συστήματος εκμάθησης της γλώσσας στην πρώτη τάξη του Δημοτικού δεν μπορεί από μόνη της να λύσει το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Όπως αναφέρει προς «Το Βήμα» ο καθηγητής Μαθησιακών Δυσκολιών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Ισόβιο Μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Ερευνών Μαθησιακών Δυσκολιών κ. Γ. Παυλίδης, στην πρώτη τάξη του Δημοτικού το 70% των μαθητών θα μάθει να διαβάζει και να γράφει ανεξάρτητα από τη μέθοδο που χρησιμοποιείται. Κάποιοι από αυτούς, ποσοστό 5%, θα είναι δυσλεκτικοί, γιατί αυτό είναι το ποσοστό τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, οπότε θα χρειάζονται εξατομικευμένη διδασκαλία και άλλη αντιμετώπιση. Το υπόλοιπο ποσοστό θα μπορέσει να μάθει ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται. Άλλοι μαθαίνουν καλύτερα ακολουθώντας την ολική μέθοδο και άλλοι την αναλυτικοσυνθετική. «Γι' αυτό στις τάξεις θα πρέπει να διδάσκονται όλες οι μέθοδοι, ώστε να βοηθούνται όλοι οι μαθητές. Αυτό όμως προϋποθέτει περισσότερη κατάρτιση και επιμόρφωση από την πλευρά των εκπαιδευτικών» σημειώνει χαρακτηριστικά.  «Κάθε παιδί έχει τις ιδιαιτερότητές του» επισημαίνει ο πρόεδρος του Κέντρου Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ κ. Π. Χαραμής. «Στις ευαίσθητες τάξεις του Δημοτικού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι ιδιαιτερότητες, και αυτό γιατί οι γενικές συνταγές ενέχουν τον κίνδυνο να ζημιώνουν κάποιες κατηγορίες ατόμων. Γι' αυτό χρειάζεται συστηματική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, αλλά και ιδιαίτερα μέτρα πρόληψης του αναλφαβητισμού στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όπως και το να έχουμε μικρότερα τμήματα».                                                                                            ΒΗΜΑ, 18/12/2005
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 περίπου λέξεις.
                                                                                                                                                Μονάδες 25
Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου.
                                                                                                                                                Μονάδες 10
Β2.  Ποια λειτουργία της γλώσσας επιλέγει ο συντάκτης του κειμένου και τι πετυχαίνει μ΄ αυτή;
                                                                                                                                                Μονάδες 10
Β3. Να δώσετε από ένα συνώνυμο στις λέξεις: εκπαιδευτικοί, κατανοούν, δυσκολίες,  κατάρτιση, χρειάζεται
                                                                                                                                                Μονάδες 5
Β4. Να αναπτύξετε τη φράση: «το άγχος του εκπαιδευτικού να «βγάλει» την ύλη κατά τη διάρκεια της χρονιάς, εμποδίζει την αφομοίωση των γνώσεων από τους μαθητές» σε μία παράγραφο 110 περίπου λέξεων
                                                                                                            Μονάδες 10
Γ. Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε γίνεται μια συζήτηση μέσα στην τάξη σας για το πώς μπορεί να καταπολεμηθεί το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Παίρνετε το λόγο και προτείνεται άλλους τρόπους, πέραν του σχολείου, με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του αναλφαβητισμού (350 λέξεις).
                                                                                                                                                Μονάδες 40

                                                                                                                                Βασίλης Πρασσάς
                                                                                                                                Καλή επιτυχία

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ / ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Βασίλης Πρασσάς


Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

  1. Παράγραφος είναι το αυτοτελές τμήμα του λόγου που αναπτύσσει σε βάθος και με πληρότητα μια ιδέα.
  2. Με τη χρήση της παραγράφου επιδιώκεται η επαρκής πληροφόρηση πάνω σε μια ιδέα (κατευθυντήρια ιδέα), η οποία αποτελεί μέρος του ευρύτερου προβληματισμού ενός θέματος (κύρια προς διαπραγμάτευση ιδέα).
  3. Η προώθηση των ιδεών ενός παραγόμενου κειμένου γίνεται με παραγράφους.
  4. Κάθε παράγραφος πραγματεύεται μία βασική-κατευθυντήρια ιδέα. Με την παράγραφο προωθείται η σε βάθος διερεύνηση και ανάπτυξη αυτής της ιδέας.
  5. Η παράγραφος αποτελεί - δομικά και λειτουργικά - μια μικρογραφία ενός παραγόμενου κειμένου:
α. Από την άποψη της δομής, διότι απαιτεί ένα σαφές και συγκροτημένο σχέδιο ανάπτυξης και κατά συνέπεια διαθέτει πρόλογο (Θεματική Πρόταση), κυρίως θέμα (Λεπτομέρειες/Σχόλια) και επίλογο (Κατακλείδα).
β. Από την άποψη της λειτουργίας, γιατί αποτελεί την αναλυτική διερεύνηση και πληροφόρηση πάνω σε ένα -επιμέρους- θέμα.


Β. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με την ακόλουθη δομή:
α. Θεματική Πρόταση ή Περίοδος (Θ.Π.) (πρόλογος της παραγράφου).
β. Λεπτομέρειες/Σχόλια (ανάπτυξη της παραγράφου).
γ. Κατακλείδα πρόταση (επίλογος της παραγράφου).

1. Θεματική Πρόταση ή Περίοδος

Είναι η πρόταση που εκφράζει-αποδίδει τη βασική-κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου, πληροφορεί δηλαδή τον αναγνώστη γι’ αυτό που πρόκειται να αναπτυχθεί στην παράγραφο. Ειδικότερα, η Θ.Π.:
·        πληροφορεί για το θέμα, παρουσιάζει δηλαδή τη βασική-κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου,
·        φανερώνει τη σχέση της παραγράφου με τη συνολική προβληματική του θέματος,
·        φανερώνει τη σχέση της παραγράφου με την ή τις προηγούμενες παραγράφους του κειμένου,
·        συμπυκνώνει το νοηματικό βάρος της παραγράφου.

Η θέση της Θ.Π.: η Θ.Π. βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου, γιατί συνηθίζουμε την παραγωγική πορεία στην ανάπτυξή της.
Ωστόσο, όμως, μπορεί να βρίσκεται και:
·        στο τέλος της παραγράφου, όταν αναπτύσσουμε επαγωγικά το συλλογισμό μας,
·        στη μέση, όταν ακολουθούμε έναν συνθετικό τρόπο σκέψης, π.χ. μπορεί να λειτουργεί ως «γέφυρα» για τη ένωση των δύο μισών μιας σύγκρισης,
·        ή ακόμη και να απουσιάζει, οπότε εύκολα μπορούμε να την εννοήσουμε από τα συμφραζόμενα.

Βασικά ζητούμενα (αρετές): Η Θ.Π. πρέπει:
  • να είναι σαφής και ακριβής ως προς τη διατύπωση και το νόημα που εμπεριέχει,
  • να είναι άμεση και εύστοχη ως προς το στόχο που υπηρετεί σε σχέση με την κύρια ιδέα που διαπραγματεύεται το κείμενο (αλληλουχία), π.χ. αν πρόκειται για αιτιολόγηση ενός φαινομένου, να αποδίδει άμεσα και εύστοχα μία αιτία αυτού,
  • να συνδέεται λεκτικά-μορφικά (συνοχή) με την προηγούμενη ή τις προηγούμενες παραγράφους,
  • να προετοιμάζει-παραπέμπει στον τρόπο ανάπτυξης που θα ακολουθηθεί στις Λεπτομέρειες. 

2. Λεπτομέρειες/Σχόλια
 Οι Λεπτομέρειες/Σχόλια αποτελούν τις επιμέρους ιδέες με τις οποίες διερευνάται και αναπτύσσεται η Θεματική Πρόταση. Πρόκειται, δηλαδή, για αναλυτικές προτάσεις, οι οποίες θα αναπτύξουν με πληρότητα και θα πληροφορήσουν με επάρκεια τον αναγνώστη, σχετικά με τη Θ.Π. και το λόγο ύπαρξης της παραγράφου, δηλαδή με τη σχέση της με τον ευρύτερο προς διαπραγμάτευση θέμα
Οι προτάσεις αυτές διακρίνονται σε:
α) Βασικές προτάσεις (κύρια νοήματα, βαρύνουσες πληροφορίες). Είναι οι προτάσεις οι οποίες υποστηρίζουν άμεσα την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου και την καθιστούν πιο κατανοητή (την αναπτύσσουν παρουσιάζοντας τις εκφάνσεις της, την αποδεικνύουν και την ολοκληρώνουν)
β) Βοηθητικές προτάσεις (δευτερεύοντα, συμπληρωματικά νοήματα και μη βαρύνουσες πληροφορίες). Είναι οι προτάσεις -κατά βάση δευτερεύουσες προτάσεις- οι οποίες:
·        υποστηρίζουν άμεσα τη βασική πρόταση στην οποία ανήκουν (την αναπτύσσουν, πληροφορώντας τον αναγνώστη για κάτι νέο ή διαφορετικό για την πρόταση αυτήν ή την επεξηγούν)
·        υποστηρίζουν έμμεσα την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου, βοηθώντας τις βασικές προτάσεις στις οποίες ανήκουν να αποσαφηνίσουν, να προωθήσουν και να αναλύσουν πληρέστερα αυτήν.

Βασικά ζητούμενα (αρετές): Οι Λεπτομέρεις/Σχόλια πρέπει:
·        να στηρίζουν άμεσα και εύστοχα τη Θ.Π.,
·        να συνδέονται νοηματικά-λογικά μεταξύ τους (αλληλουχία νοημάτων),
·        να συνδέονται λεκτικά-μορφικά   μεταξύ τους (συνοχή, π.χ. με διαρθρωτικές λέξεις κ.λπ.),
·        η καθεμιά ξεχωριστά και όλες μαζί να συνδέονται και να υποστηρίζουν την ανάπτυξη της κατευθυντήριας ιδέας της Θ.Π. (ενότητα),
·        να ακολουθούν τον κατάλληλο τρόπο ανάπτυξής τους, έτσι όπως αυτός καθορίζεται από τη διατύπωση της Θ.Π., π.χ. με αιτιολόγηση, με σύγκριση-αντίθεση, κ.λπ.,
·        να διατάσσονται-οργανώνονται με τρόπο ώστε να συγκροτούν έναν έγκυρο και ολοκληρωμένο συλλογισμό ανάπτυξης και απόδειξης της κατευθυντήριας ιδέας (να την επεξηγούν, να την ξεδιπλώνουν, να την αποδεικνύουν με επιχειρήματα, να την στηρίζουν με τεκμήρια και να οδηγούν στο απαιτούμενο λογικό συμπέρασμα). 


 3. Κατακλείδα 
Είναι η πρόταση η οποία επισφραγίζει την παράγραφο, συνοψίζοντας τα όσα έχουν λεχθεί σχετικά με την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου και δίνοντας στην παράγραφο μια ολοκληρωμένη μορφή. Ειδικότερα, η Κατακλείδα μπορεί:
  • να συνοψίζει τον προβληματισμό της παραγράφου, όταν αυτός είναι σύνθετος και μεγάλος σε έκταση, οπότε αποτελεί το συμπέρασμα από την αναλυτική διερεύνηση, αυτό που πρέπει να μείνει στον αναγνώστη για να παρακολουθήσει τη συνέχεια της διερεύνησης,
  • να είναι μια προέκταση του αρχικού νοήματος, όπως αυτό καταγράφεται με τη Θεματική Πρόταση, οπότε το περιεχόμενό της σ’ αυτήν την περίπτωση προέρχεται από τη Θεματική Πρόταση και αποτελεί μια διεύρυνση- επέκτασή της.
Η πρόταση Κατακλείδα ενδέχεται να απουσιάζει, όταν, καθώς ολοκληρώνεται η ανάπτυξη των Λεπτομερειών, επιτυγχάνεται η πλήρης και ολοκληρωμένη κατανόηση της παραγράφου, οπότε η σύνοψη καθίσταται περιττή.


Β. ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. ΣΑΦΗΣ ΣΚΟΠΟΣ: Η παράγραφος θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη στο σκοπό της και ελέγξιμη ως προς την εκπλήρωση αυτού του σκοπού. Ο σκοπός της π. καταγράφεται από τη θ.π. και δηλώνει άμεσα αυτό που θα απασχολήσει την παράγραφο και έμμεσα τη σχέση της παραγράφου με την κυρίαρχη έννοια ή προβληματική. Ασαφείς και συγκεχυμένες παράγραφοι δημιουργούνται, όταν ο συγγραφέας της παραγράφου δεν έχει ξεκαθαρίζει στο μυαλό του αυτό το οποίο θέλει να αναπτύξει.

2. ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ: Κάθε παράγραφος θα πρέπει να πληροφορεί επαρκώς τον αναγνώστη για τη βασική ιδέα που πραγματεύεται. Η πληρότητα έχει να κάνει με την επαρκή ανάπτυξη της θεματικής πρότασης, με την ικανοποιητική διείσδυση στην προβληματική που αυτή εισάγει. Η πληρότητα μιας παραγράφου αφορά στη συγκέντρωση αξιόλογου υλικού, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ελλείψεις και απορίες στον αναγνώστη. Παράγραφοι εξειδικευμένες  απαιτούν λεπτές και διεισδυτικές κρίσεις, ενώ παράγραφοι γενικού χαρακτήρα απαιτούν ισορροπημένη διάταξη γενικών κρίσεων, ώστε να παρέχουν σφαιρική και ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Ακόμη, η πληρότητα της π. έχει να κάνει με την επάρκεια των επιχειρημάτων ή των τεκμηρίων, με τα οποία στηρίζεται και αιτιολογείται η Θ.Π. Η πληρότητα της παραγράφου λοιπόν κρίνεται από τη σφαιρική πληροφόρηση, από τη διεισδυτική ανάλυση και από την τεκμηρίωση της θεματικής περιόδου.

3. ΕΝΟΤΗΤΑ: πρόκειται για την ύπαρξη λογικής συνάφειας ανάμεσα στις λεπτομέρειες και τη θεματική πρόταση. Οι λεπτομέρειες θα πρέπει να σχετίζονται με τη Θ.Π., να απορρέουν από αυτή ή να οδηγούν σ’ αυτή. Η ιδιοτυπία του ανθρώπινου συνειρμού είναι ότι οδηγεί σε διαδρομές ή ιδέες, άσχετες πολλές φορές με την αφετηρία απ’ όπου ξεκίνησαν. Η θεματική περίοδος είναι που καθοδηγεί την εκτύλιξη αυτών των ιδεών και αποτελεί θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφονται, γι’ αυτό και πρέπει κατά τη συγγραφή μιας παραγράφου να ελέγχεται συχνά η λογική σχέση των λεπτομερειών με τη Θ.Π. Για την επίτευξη της ενότητας θα πρέπει η παράγραφος να αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο σύνολο, το περιεχόμενο του οποίου έχει εκ των προτέρων ελεγχθεί.

4. ΣΥΝΟΧΗ: Το να μην υπάρχουν λογικά χάσματα ή άλματα κατά τη μετάβαση από τη μία ιδέα στην άλλη. Η μία ιδέα (βασική λεπτομέρεια) “χτίζεται” πάνω ή δίπλα στην άλλη, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα αρραγές “όλο”. Η συνοχή των επιμέρους ιδεών επιτυγχάνεται μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων ή εκφράσεων (π.χ. επιπλέον, επίσης, αντίθετα, ωστόσο, επομένως κ.λπ.). Οι διαρθρωτικές αυτές λέξεις εκφράζουν προεκτάσεις των νοημάτων, επεξηγήσεις, διασαφήσεις, αιτιολογήσεις, προσθήκες, αντιθέσεις και αποτελούν αναγκαία, αλλά όχι επαρκή συνθήκη για την αλληλουχία (βλ. ‘‘Τρόποι επίτευξης της συνοχής μέσα στα πλαίσια μιας έκθεσης ή μιας παραγράφου).

5. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ: Είναι η σύνδεση των ιδεών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η μία να απορρέει από την άλλη ή να οδηγεί στην άλλη. Οι βασικές λεπτομέρειες συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αιτίου – αποτελέσματος, προηγουμένου - επομένου και κατατάσσονται με μία λογική σειρά. Αποτελεί το λογικό επακόλουθο της συνοχής

ΣΧΟΛΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
1. Αν ο σαφής σκοπός αφορά τη θεματική πρόταση, οι υπόλοιπες αρετές αφορούν την ανάπτυξη της παραγράφου και τον τρόπο δόμησης των λεπτομερειών. Γενικότερα, οι λεπτομέρειες – επιχειρήματα πρέπει να σχετίζονται λογικά, τόσο μεταξύ τους όσο και προς τη θεματική πρόταση, η οποία αποτελεί τον ενοποιητικό παράγοντα για τη δική τους παρουσία. Ανάλογα με τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου (παραδείγματα, αιτιολόγηση, αίτιο-αποτέλεσμα κ.λπ.) οι λεπτομέρειες αναφέρονται στη Θ.Π, είτε στο μεταξύ τους συνδυασμό είτε η καθεμία ξεχωριστά.
2. Μέρος της πληρότητας αποτελεί και η στήριξη - τεκμηρίωση της θεματικής πρότασης, με το σύνολο των λεπτομερειών. Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός που διατυπώνεται στη Θ.Π. θα πρέπει να στηρίζεται με αποδεικτικές προτάσεις - επιχειρήματα, με αιτιολογήσεις, με τεκμήρια και πληροφορίες που θα πείθουν τον αναγνώστη για την ορθότητα των λεγομένων.


Δ. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. Πριν γράψουμε μια παράγραφο
α. ξεκαθαρίζουμε το θέμα που θα την απασχολήσει και
β. σκεφτόμαστε εκ των προτέρων την ανάπτυξή της, συγκεντρώνοντας για το λόγο αυτό ένα σύνολο επιχειρημάτων ή προτάσεων που θα την αναπτύξουν.
Αντιλαμβανόμαστε δηλαδή την παράγραφο ως ένα ενιαίο σύνολο, συγκεντρώνουμε το υλικό της και καθορίζουμε την πορεία ανάπτυξής της. Στην διαδικασία της ανάπτυξης δεν υπάρχει αυτοσχεδιασμός, αλλά προ-σχεδιασμός. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει εξευρεθεί προηγουμένως ένα ικανοποιητικό σύνολο λεπτομερειών και να έχει υπάρξει μέριμνα για την διάρθρωση - δομή του.
 2. Το σύνολο των προτάσεων για την ανάπτυξη μιας παραγράφου, μπορεί να εξευρεθεί είτε με την επεξεργασία των βασικών όρων της θεματικής πρότασης (ρήμα, κατηγόρημα, υποκείμενο, αντικείμενο κλπ.), είτε με την ανάλυση των σχέσεων που δημιουργούν οι όροι αυτοί.
 3. Για τη συγκέντρωση του υλικού της παραγράφου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα ερωτήματα ‘‘δικαστικής διαλεύκανσης’’: τι, πού, πότε, ποιος, γιατί (για ποιες αιτίες, ποιους σκοπούς), πώς (με τι τρόπους, τι μέσα). Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά και κυρίως στα ερωτήματα:
α. Γιατί διατυπώνω έναν τέτοιο ισχυρισμό στη Θ.Π, τι με κάνει να έχω μια τέτοια άποψη ή διαπίστωση;
β. Πώς γίνεται, με ποιους τρόπους ή μέσα πραγματοποιείται αυτό που ισχυρίζομαι στη θ.π;
 4. Κάθε θεματική πρόταση συνιστά έναν ισχυρισμό του γράφοντος, ισχυρισμό ο οποίος θα πρέπει να στηριχτεί. “Στήριξη” του ισχυρισμού αυτού σημαίνει άλλοτε πληροφόρηση, άλλοτε επεξήγηση και άλλοτε αιτιολόγηση ή απόδειξή του. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξηγείται γιατί ο ισχυρισμός αυτός υπάρχει ως τέτοιος, γιατί είναι αυτός και όχι κάποιος άλλος, γιατί είναι έτσι και όχι αλλιώς.

Γ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

Κάθε παράγραφος συνδέεται λογικά με την προηγούμενη και με την επόμενη. Υπάρχει μια λογική ακολουθία ανάμεσα στις παραγράφους, ακολουθία που παράγεται μέσα από σχέσεις αιτίου - αιτιατού, συμπλήρωσης, αντίθεσης, αναλογίας, ομοιότητας κλπ. Η λογική αυτή ακολουθία διασφαλίζεται εποπτικά με το σχεδιάγραμμα, στο οποίο οι ιδέες υπάρχουν με γενική μορφή. Παρουσιάζεται έτσι μια διαπλοκή τόσο στη σχέση της μιας παραγράφου με την άλλη, όσο και στη σχέση της κάθε παραγράφου με την κυρίαρχη έννοια ή προβληματική.
Η σύνδεση των παραγράφων εξυπηρετείται τυπικά με συνδέσμους ή  εκφραστικούς τρόπους, σύμφωνα με τις ακόλουθες λογικές σχέσεις:
1. Με επανάληψη λέξεων
2. Με αναφορά σε προηγούμενο νόημα
3. Με χρήση αντωνυμιών
4. Με χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή εκφράσεων και των νοηματικών σχέσεων που αυτές εκφράζουν.
Συγκεκριμένα:
α. Προσθήκη: ακόμη, επίσης, επιπλέον, επιπρόσθετα, πέρα από αυτά
β. Αντίθεση: ωστόσο, όμως αντίθετα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, από την άλλη πλευρά, μολονότι
γ. Αιτιολόγηση: διότι, επειδή, εξαιτίας, ο λόγος/παράγοντας/αιτία που…
δ. Αποτέλεσμα: κατά συνέπεια, αποτέλεσμα, απόρροια, απότοκο, επίπτωση, για το λόγο αυτό…
ε. Συμπέρασμα: έτσι, λοιπόν, συμπερασματικά, συγκεφαλαιώ-νοντας, άρα…
ζ. Διασάφηση – επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, ειδικότερα, αυτό σημαίνει…, λόγου χάρη, για παράδειγμα
η. Χρονική σχέση: κατ’ αρχάς, αρχικά, πρώτα, έπειτα, ύστερα, τέλος, πριν…
θ. Έμφαση: αξίζει να σημειωθεί/να τονιστεί, να επισημανθεί, το κυριότερο, το σημαντικότερο, είναι αναγκαίο, ιδιαίτερα…