ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ / ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:

-       Οι πτώσεις δείχνουν τη σχέση που μπορεί να έχουν οι ονοματικές φράσεις μεταξύ τους.

-       Όταν η ονοματική φράση (ουσιαστικό) που προσδιορίζει μια άλλη βρίσκεται στην ίδια πτώση με αυτή, τότε ονομάζεται ομοιόπτωτος προσδιορισμός (π.χ. «Είναι ο φίλος του, ο Αλέξης»). Αντίθετα, όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση, ονομάζεται ετερόπτωτος προσδιορισμός (π.χ. «Είναι ο φίλος του αδερφού μου»).

-       Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι συνήθως σε πτώση γενική, η οποία μπορεί να δηλώνει:

¨      Τον κτήτορα («Το αυτοκίνητο του πατέρα μου»).

¨      Το δράστη μιας ενέργειας και ονομάζεται γενική υποκειμενική («Ακούγεται το σφύριγμα του ανέμου»).  

¨      Τον αποδέκτη μιας ενέργειας και ονομάζεται γενική αντικειμενική («Οι νέοι είναι συντελεστές πρόοδου»).

¨      Τον τόπο («Το κρασί της Λήμνου είναι εξαίσιο»).

¨      Το χρόνο («Τα επιτεύγματα του αιώνα μας είναι θαυμαστά»).

¨      Τις διαστάσεις («Έχτισε σπίτι με συνολική έκταση διακοσίων τετραγωνικών»).

¨      Την ιδιότητα («Τους ακολουθούσαν τα πουλιά της θάλασσας»).

¨      Το σκοπό ή τη χρήση («Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου»).

¨      Την αιτία («Τον αρρώστησε ο πόνος του χωρισμού»).

¨      Το σύνολο και ονομάζεται γενική διαιρετική («Η πλειοψηφία των μαθητών θέλει ένα καλύτερο εξεταστικό σύστημα»)

¨      Κ.λπ. 

-       Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται:

¨      Για να ορίσουν ακριβέστερα το ουσιαστικό που προσδιορίζουν, προσθέτοντας ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμα σ’ αυτό ή απλώς για να το χαρακτηρίσουν και ονομάζονται παράθεση («Του μίλησα για την αγάπη, το πιο όμορφο συναίσθημα»). Η παράθεση μπορεί να αναλυθεί με αναφορική πρόταση, οπότε εννοείται το «ο οποίος, -α, -ο», («Του μίλησα για την αγάπη, η οποία είναι το πιο όμορφο συναίσθημα»). Παράθεση θεωρείται και ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που δηλώνει τη σχέση περιέχοντος και περιεχομένου («ένα ποτήρι νερό»), διαιρεμένου όλου και εκείνων που το αποτελούν («ένα κοπάδι πρόβατα») κ.λπ.

¨      Για να διασαφηνίσουν-επεξηγήσουν το ουσιαστικό που προσδιορίζουν, όταν η έννοια του είναι γενική και κάπως αόριστη και ονομάζονται επεξήγηση («Εγώ είμαι, ο Γιώργος»), οπότε εννοείται το «δηλαδή».

Πώς μπορούμε να διακρίνουμε την παράθεση από την επεξήγηση:
Στην παράθεση από μια έννοια ειδικότερη (μερικότερη) πηγαίνουμε σε μια άλλη έννοια γενικότερη. Η πορεία δηλαδή είναι από το μερικό στο γενικό (π.χ. «Η Κατερίνα, η φίλη μου, κέρδισε το στοίχημα.»).
Στην επεξήγηση συμβαίνει το αντίστροφο, από μια έννοια δηλαδή γενικότερη πηγαίνουμε σε μια έννοια μερικότερη. Η πορεία είναι από το γενικό στο μερικό (π.χ. «Η φίλη μου, η Κατερίνα, κέρδισε το στοίχημα.»).

ΕΠΙΘΕΤΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)      Μια από τις βασικότερες λειτουργίες του επιθέτου είναι να προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, στο οποίο αποδίδει μια συγκεκριμένη (μόνιμη) ιδιότητα (π.χ. «ο καλός άνθρωπος»). Στην περίπτωση αυτή το επίθετο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός.

2)      Το επίθετο που έχει αυτό το ρόλο (επιθετικός προσδιορισμός) βρίσκεται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζει (π.χ. «ο καλός άνθρωπος»: πτώση ονομαστική, γένος αρσενικό και αριθμό ενικό, όπως είναι και το ουσιαστικό). 

3)      Η κανονική θέση αυτών των επιθέτων είναι πριν το ουσιαστικό, ενώ αν υπάρχει και άρθρο τότε ακολουθεί του άρθρου και προηγείται του ουσιαστικού (π.χ. «ο καλός άνθρωπος»). Βέβαια, για λόγους έμφασης μπορεί να βρίσκεται μετά το ουσιαστικό (π.χ. «ένας άνθρωπος καλός»). Όταν, στην περίπτωση αυτή, υπάρχει και οριστικό άρθρο ο/η/το τότε το άρθρο επαναλαμβάνεται και πριν από το επίθετο (π.χ. «ο άνθρωπος ο καλός»).

4)      Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ονομάζεται το επίθετο το οποίο λειτουργεί ως βασικό συστατικό μιας ονοματικής φράσης, δηλαδή χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, χωρίς να αναφέρεται το ουσιαστικό που προσδιορίζει, το οποίο βέβαια εννοείται [π.χ. «φόρεσε τα μαύρα (ρούχα)», «όπου φτωχός (άνθρωπος) και η μοίρα του», «το δημοτικό (σχολείο)].