ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ-ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα συνδετικά ρήματα - κατηγορούμενο

 (Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Βασίλης Πρασσάς, εκδόσεις Κοκοτσάκης)

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

1)   Συνδετικά ρήματα είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο του ρήματος με ένα κατηγορούμενο (π.χ. Η Άννα είναι μαθήτρια).

2)      Το βασικότερο συνδετικό ρήμα είναι το είμαι. Άλλα συνδετικά ρήματα είναι: γίνομαι, φαίνομαι, μοιάζω, παραμένω, θεωρούμαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, αποδεικνύομαι, εκλέγομαι, διορίζομαι, πάω για, μιλάω ως, αποτελώ, ονομάζομαι, λέγομαι, αναγνωρίζομαι, ανακηρύσσομαι, χειροτονούμαι, κληρώνομαι, ζω, μένω, γεννιέμαι, πεθαίνω, υπηρετώ, λογαριάζομαι, κ.λπ. 

3)      Κατηγορούμενο είναι ένα επίθετο (π.χ. Η Άννα είναι δραστήρια) ή ένα ουσιαστικό (π.χ. Η Άννα είναι μαθήτρια), που δηλώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. Ακόμη και δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση μπορεί να λειτουργήσει ως κατηγορούμενο, π.χ. Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις.

4) Υπάρχουν δύο είδη: το κατηγορούμενο του υποκειμένου και το κατηγορούμενο του αντικειμένου:

•      Το κατηγορούμενο του υποκειμένου μπαίνει στην ίδια πτώση με το υποκείμενο, δηλαδή σε ονομαστική, π.χ. «Η Άννα είναι μαθήτρια), (εκτός αν πρόκειται για ουσιαστικό σε πτώση γενική, οπότε είναι γενική κατηγορηματική, π.χ. «Το αυτοκίνητο είναι του πατέρα μου»). 
•       Το κατηγορούμενο του αντικειμένου είναι στην ίδια πτώση με το αντικείμενο. Δηλαδή το ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές, η μία είναι αντικείμενο και άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου (Ορίζουμε εσένα αρχηγό /ή ως αρχηγό). Η αιτιατική «εσένα» είναι αντικείμενο και η αιτιατική «αρχηγό» κατηγορούμενο του αντικειμένου, αφού αποδίδει σε αυτό κάποια ιδιότητα. Συχνά πριν από την αιτιατική-κατηγορούμενο του αντικειμένου υπάρχουν τα μόρια ως, για, σαν. Ρήματα που συντάσσονται με κατηγορούμενο του αντικειμένου είναι: ανακηρύσσω, αποκαλώ, διορίζω, εκλέγω, θεωρώ, κρίνω, ονομάζω, χειροτονώ κ.λπ.. Τα ρήματα αυτά στη μεσοπαθητική φωνή λειτουργούν ως κανονικά συνδετικά ρήματα (Ορίστηκα αρχηγός). 

5)  Τα συνδετικά ρήματα χρησιμοποιούνται συχνά στην περιγραφή προσώπων, αντικειμένων, καταστάσεων κ.λπ., επειδή με αυτό τον τρόπο αποδίδουμε τις ιδιότητες αυτού που περιγράφουμε, οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα και νέες πληροφορίες (π.χ. «Ο πατέρας μου είναι ψηλός, αδύνατος…»).