ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η πρόκληση τής πολυγλωσσίας (διασκευασμένο)

* Δεν υπάρχει πιο άμεσος, πιο ουσιαστικός και πιο σύντομος δρόμος να γνωρίσεις έναν λαό από το να μάθεις τη γλώσσα του

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ / Κυριακή 29 Απριλίου 2001

Εορτάζουμε εφέτος το «ευρωπαϊκό έτος γλωσσών». Τιμούμε δηλ. ­ με διάφορες εκδηλώσεις (ομιλίες, συζητήσεις, μελέτες, αναφορές, εκτιμήσεις κ.λπ.) ­ τις γλώσσες που ομιλούνται στην Ευρώπη, τιμώντας στην πραγματικότητα τους λαούς που μιλούν αυτές τις γλώσσες και τον πολιτισμό αυτών των λαών, όπως δηλώνεται μέσα από τη γλώσσα τους ­ τα γραπτά κείμενά τους και την προφορική τους παράδοση. Γιατί η γλώσσα είναι το πιο εμφανές γνώρισμα τής εθνικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας ενός λαού και, μέσα από τα γραπτά κείμενα, το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα τού πολιτισμού ενός λαού, αυτό που ξεπερνάει τον χρόνο και τον χώρο. 

Η Ενωμένη Ευρώπη, η οποία αποτελεί ένα κεφαλαιώδες πολιτικό γεγονός τού σύγχρονου κόσμου μετά την κατάρρευση τού ανατολικού συνασπισμού, είναι από τη φύση της θεσμός πολυεθνικός, άρα και πολυπολιτισμικός και, κατ' ανάγκην, πολυγλωσσικός. Αν η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι χοάνη αφομοίωσης και αποπροσωποποίησης των λαών που εντάσσονται σ' αυτήν· αν, όπως πιστεύεται, είναι ένωση και συνεργασία εθνών τής Ευρώπης που διατηρούν τη διαφορετικότητά τους και τις εθνικές τους επιλογές (στον πολιτισμό, στην παιδεία, στον τρόπο ζωής, στη νοοτροπία, στη θρησκευτική τους πίστη κ.λπ.), τότε η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι, εξ ορισμού, και χώρος συνάντησης περισσοτέρων γλωσσών, των γλωσσών που μιλούν οι λαοί οι οποίοι απαρτίζουν την Ενωμένη Ευρώπη. 

Κύρια πρόκληση για τους πολίτες τής Ενωμένης Ευρώπης, η πιο χαρακτηριστική, η πιο πνευματική και ηθικά η πιο ανιδιοτελής, είναι η πρόκληση τής πολυγλωσσίας: η πρόκληση, τα κίνητρα και η δημιουργία δυνατοτήτων να μάθουν οι πολίτες τής Ευρώπης περισσότερες γλώσσες, ώστε να γνωρίσουν, να καταλάβουν και να εκτιμήσουν βαθύτερα και ουσιαστικά, μαθαίνοντας τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό, τη νοοτροπία και την ανθρώπινη διάσταση των λαών με τους οποίους ζουν μαζί, συνεργάζονται και συναποφασίζουν για ποικίλα θέματα. Δεν υπάρχει πιο άμεσος, πιο ουσιαστικός και πιο σύντομος δρόμος να γνωρίσεις έναν λαό από το να μάθεις τη γλώσσα του. Γιατί η γλώσσα κάθε λαού είναι ο τρόπος που βλέπει, συλλαμβάνει, ταξινομεί και δηλώνει τον κόσμο. Κάθε εθνική γλώσσα είναι και μια άλλη ταξινομία τού κόσμου, μια άλλη προσέγγιση, ένα σύνολο επιλογών, που δίνει ξεχωριστή αξία σε κάθε γλώσσα, την αξία που έχει καθ' εαυτήν η συλλογική έκφραση ενός λαού, η εθνική του λαλιά. Κάθε εθνική γλώσσα είναι μια αυταξία, αντικείμενο μελέτης και σεβασμού από τους άλλους λαούς. Και, όπως λέμε οι γλωσσολόγοι, δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες· υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι που εκφράζονται διαφορετικά μέσα από τις δυνατότητες που δίνει στον άνθρωπο το κυριότερο βιολογικό του γνώρισμα: η νόηση και η έκφραση τής νόησης, η γλώσσα. Η μόνη διάκριση, που από την πράξη μπορεί να γίνει και γίνεται, είναι η διάκριση σε πολιτισμικά (λογοτεχνικά, φιλολογικά και επιστημονικά) περισσότερο ή λιγότερο καλλιεργημένες γλώσσες. Σε γλώσσες οι οποίες σε μια περίοδο τής ιστορίας τής χρήσης τους έδωσαν ή πήραν γλωσσικά στοιχεία (λέξεις κυρίως που αποτελούν τα λεγόμενα «λεξιλογικά δάνεια»), πράγμα που συμβαίνει πάντοτε στη συνάντηση λαών και πολιτισμών. 

Τέλος, η πρόκληση τής πολυγλωσσίας γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία σε ευρύτερη κλίμακα με την ευρύτερη συνάντηση των λαών που πραγματοποιείται στα χρόνια μας, με την περίφημη παγκοσμιοποίηση. Η παγκόσμια συνεργασία των λαών στα πλαίσια τής οικονομίας, τής επικοινωνίας με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τής τεχνολογίας, τής γνωριμίας με τις διάφορες χώρες και τον πολιτισμό τους αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για την εκμάθηση περισσοτέρων γλωσσών παράλληλα προς την επιμονή και την προσπάθεια για καλύτερη γνώση τής μητρικής γλώσσας που παραμένει έργο ζωής. Για να μην αλλοτριωθείς και αφομοιωθείς γλωσσικά ­ και κατ' επέκταση πολιτισμικά και εθνικά μέσα στον εξισωτισμό και την άμορφη αγαλματοποίηση, πρέπει πρώτα και πάνω απ' όλα να έχεις τη δική σου γλωσσική ταυτότητα. Γιατί η γλωσσική ταυτότητα είναι συνάμα και κύριο χαρακτηριστικό τής εθνικής σου ταυτότητας.

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Ποια είναι η κύρια πρόκληση, σύμφωνα με τον συντάκτη, για τους πολίτες της Ενωμένης Ευρώπης και γιατί; (Μονάδες 20)

Β1. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. (Μονάδες 5)

Β2. Να βρείτε τον τρόπο σύνδεσης των παραγράφων του κειμένου (Μονάδες 6)

Β3. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: γνώρισμα, πολυπολιτισμικός, ανιδιοτελής, άμεσος, ταξινομία (Μονάδες 5)

Β4. Με τη λέξη "δρόμος" να φτιάξετε δύο προτάσεις, όπου στην μία θα χρησιμοποιείτε τη λέξη με τη δηλωτική της σημασία και στη δεύτερη με τη συνυποδηλωτική της (Μονάδες 4)

Γ. Σε ένα άρθρο 300 περίπου λέξεων να αναπτύξετε τους λόγους που, κατά τη γνώμη σας, επιβάλλουν τη γνώση ξένων γλωσσών. (Μονάδες 60) 

Καλή επιτυχία

  

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού είναι και ελληνικό. Παρ' ότι δεν έχουν γίνει εκτεταμένες έρευνες για το πρόβλημα αυτό, όπως επισημαίνουν ειδικοί και εκπαιδευτικοί, με βάση την εμπειρία τους, σε ποσοστό 10% με 15% οι μαθητές που τελειώνουν το δημοτικό σχολείο δεν κατανοούν επαρκώς τα κείμενα που διαβάζουν και κατατάσσονται στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων. Στη χώρα μας δεν έχει διερευνηθεί αν το σύστημα ανάγνωσης που ακολουθείται στα δημοτικά σχολεία (στηρίζεται στον συλλαβισμό, ο οποίος όμως δεν γίνεται στην έκταση που συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες) ευθύνεται για τον λειτουργικό αναλφαβητισμό που και εμείς αντιμετωπίζουμε. Σίγουρα όμως, όπως επισημαίνουν ψυχολόγοι και εκπαιδευτικοί, το άγχος του εκπαιδευτικού να «βγάλει» την ύλη κατά τη διάρκεια της χρονιάς, εμποδίζει την αφομοίωση των γνώσεων από τους μαθητές, αρκετοί από τους οποίους καταφεύγουν στην αποστήθιση, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες.

Έτσι, εκπαιδευτικοί και ειδικοί συμφωνούν ότι το ζήτημα αυτό πρέπει να διερευνηθεί και εδώ, αλλά πιστεύουν ότι η αλλαγή του συστήματος εκμάθησης της γλώσσας στην πρώτη τάξη του Δημοτικού δεν μπορεί από μόνη της να λύσει το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Όπως αναφέρει προς «Το Βήμα» ο καθηγητής Μαθησιακών Δυσκολιών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Ισόβιο Μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Ερευνών Μαθησιακών Δυσκολιών κ. Γ. Παυλίδης, στην πρώτη τάξη του Δημοτικού το 70% των μαθητών θα μάθει να διαβάζει και να γράφει ανεξάρτητα από τη μέθοδο που χρησιμοποιείται. Κάποιοι από αυτούς, ποσοστό 5%, θα είναι δυσλεκτικοί, γιατί αυτό είναι το ποσοστό τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, οπότε θα χρειάζονται εξατομικευμένη διδασκαλία και άλλη αντιμετώπιση. Το υπόλοιπο ποσοστό θα μπορέσει να μάθει ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται. Άλλοι μαθαίνουν καλύτερα ακολουθώντας την ολική μέθοδο και άλλοι την αναλυτικοσυνθετική. «Γι' αυτό στις τάξεις θα πρέπει να διδάσκονται όλες οι μέθοδοι, ώστε να βοηθούνται όλοι οι μαθητές. Αυτό όμως προϋποθέτει περισσότερη κατάρτιση και επιμόρφωση από την πλευρά των εκπαιδευτικών» σημειώνει χαρακτηριστικά.  «Κάθε παιδί έχει τις ιδιαιτερότητές του» επισημαίνει ο πρόεδρος του Κέντρου Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ κ. Π. Χαραμής. «Στις ευαίσθητες τάξεις του Δημοτικού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι ιδιαιτερότητες, και αυτό γιατί οι γενικές συνταγές ενέχουν τον κίνδυνο να ζημιώνουν κάποιες κατηγορίες ατόμων. Γι' αυτό χρειάζεται συστηματική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, αλλά και ιδιαίτερα μέτρα πρόληψης του αναλφαβητισμού στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όπως και το να έχουμε μικρότερα τμήματα».                                                                                            ΒΗΜΑ, 18/12/2005

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 περίπου λέξεις.

                                                                                                                                                Μονάδες 25

Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου.

                                                                                                                                                Μονάδες 10

Β2.  Ποια λειτουργία της γλώσσας επιλέγει ο συντάκτης του κειμένου και τι πετυχαίνει μ΄ αυτή;

                                                                                                                                                Μονάδες 10

Β3. Να δώσετε από ένα συνώνυμο στις λέξεις: εκπαιδευτικοί, κατανοούν, δυσκολίες,  κατάρτιση, χρειάζεται

                                                                                                                                                Μονάδες 5

Β4. Να αναπτύξετε τη φράση: «το άγχος του εκπαιδευτικού να «βγάλει» την ύλη κατά τη διάρκεια της χρονιάς, εμποδίζει την αφομοίωση των γνώσεων από τους μαθητές» σε μία παράγραφο 110 περίπου λέξεων

                                                                                                            Μονάδες 10

Γ. Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε γίνεται μια συζήτηση μέσα στην τάξη σας για το πώς μπορεί να καταπολεμηθεί το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Παίρνετε το λόγο και προτείνεται άλλους τρόπους, πέραν του σχολείου, με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του αναλφαβητισμού (350 λέξεις).

                                                                                                                                                Μονάδες 40

                                                                                                                                Βασίλης Πρασσάς

                                                                                                                                Καλή επιτυχία