του Ευάγγελου Χαϊνά,
Κοινωνιολόγου, Υποψήφιου Διδάκτορα,
Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Oι εκδηλώσεις βίας πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τη λήξη μιας αθλητικής εκδήλωσης από οπουδήποτε κι αν προέρχονται – φιλάθλους/οπαδούς, αθλητές – και ανεξάρτητα από το εάν θα μπορούσαν να θεωρηθούν δικαιολογημένες ή όχι, υποσκάπτουν σοβαρά το οικοδόμημα του αθλητισμού και συντελούν στη δυσφήμισή του. Οι θάνατοι φιλάθλων, η αντικοινωνική συμπεριφορά των hooligan και τα σοβαρά επεισόδια που προκαλούν, μέσα και γύρω από τους αθλητικούς χώρους, έχουν προσελκύσει την προσοχή των νομοθετικών, κατασταλτικών και δικαιοδοτικών μηχανισμών, των περισσοτέρων κρατών, σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί ένας έντονος επιστημονικός προβληματισμός και διάλογος γύρω από τη φαινομενολογία, την αιτιολογία και την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κοινωνικού φαινομένου.
Από κοινωνιολογική και εγκληματολογική σκοπιά, οι εκδηλώσεις βίας στον αθλητισμό δε θεωρούνται απλά περιστασιακά επεισόδια με πρωταγωνιστές τους χαρακτηριζόμενους από τον αθλητικό τύπο ως «φανατικούς οπαδούς» ή «hooligans» ούτε συνηθισμένες ποινικά κολάσιμες συμπεριφορές αλλά αποτελούν μέρος ενός γενικότερου φαινομένου που σχετίζεται με την άσκηση βίας στην κοινωνία. Η περίπτωση του ποδοσφαιρικού χουλιγκανισμού είναι ιδιόμορφη, διότι αποτελεί οριακό φαινόμενο. Αυτός είναι ο λόγος, που σε συνδυασμό με την κλιμάκωση του φαινομένου και τις διαστάσεις τις οποίες έχει πάρει τα τελευταία χρόνια τον έχει μετατρέψει σε αυτόνομο χώρο μελέτης. Βάσιμα μπορεί να υποστηριχτεί η άποψη ότι ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός βρίσκεται στο ενδιάμεσο διάστημα της υποκουλτούρας και της παραβατικής συμμορίας, ιδίως στη σημερινή του μορφή, διότι αποτελεί πρωτίστως, χώρο συμπύκνωσης και κανάλι εξωτερίκευσης του προβλήματος της βίας στις σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες. Μάλιστα το κεντρικότερο ίσως ενδιαφέρον των σκληροπυρηνικών οπαδών hooligans είναι η βία και η επιθετικότητα. Εκτός από την βία και τον σεξισμό, οι σύγχρονοι hooligans δεν διακρίνεται να επεξεργάζονται κανένα άλλο κοινωνικό νόημα ούτε έχουν κάνει κάποια άλλη υποπολιτισμική επένδυση. Στο πλαίσιο αυτό, οι φορείς του επίσημου κοινωνικού ελέγχου (αστυνομία, δικαιοσύνη) επιδεικνύουν μηδενική ανοχή στις περιπτώσεις εκδήλωσης του χουλιγκανισμού μετατρέποντάς τον κατ’ αυτόν τον τρόπο σε μια εξ’ ολοκλήρου ποινικοποιημένη συμπεριφορά.
Στην Ελλάδα τα τελευταία 20 περίπου χρόνια παρατηρείται μια έξαρση του φαινομένου της βίας στους αθλητικούς χώρους. Τα πρόσφατα αρνητικά γεγονότα (ο θάνατος του 22χρόνου οπαδού του Παναθηναϊκού στην Παιανία, στις 29 Μαρτίου 2007, τα επεισόδια μεταξύ των ελλήνων φιλάθλων στον αγώνα των Εθνικών ομάδων ποδοσφαίρου Ελλάδας και Τουρκίας καθώς και μια σειρά περιστατικών με συμπλοκές οργανωμένων οπαδών), έφεραν στο προσκήνιο το ρόλο που διαδραματίζουν οι σύνδεσμοι οργανωμένων οπαδών στην πρόκληση βίαιων επεισοδίων και στη συντήρησή τους, προσδιόρισαν και κατέγραψαν τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει προσλάβει το φαινόμενο και κατέδειξαν την ανάγκη της άμεσης και αποτελεσματικής καταπολέμησής του.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των διεξαχθείσων ελληνικών επιστημονικών ερευνών με αντικείμενο μελέτης τη βία στα γήπεδα, συμπεραίνεται πως το γενικότερο κοινωνικό κλίμα, η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, η αδυναμία κοινωνικοποίησης, ο φανατισμός και η υπο-πολιτιστική κουλτούρα, αποτελούν παράγοντες του γεγονότος ότι ο χουλιγκανισμός «γεννιέται και μεγαλώνει» μέσα στην κοινωνία. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι η προσφυγή στην εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών στα γήπεδα δεν είναι μια μονοσήμαντη κατάσταση αλλά συνδέεται με τη διαδικασία αλληλοεπίδρασης μιας σειράς παραγόντων, όπως, οι συνθήκες ύπαρξης και βίωσης των φανατικών οπαδών, οι προσδοκίες τους και οι αναμονές τους από την έκβαση των αναμετρήσεων, το νομοθετικό πλαίσιο, η στάση της αστυνομίας, το κλίμα που διαμορφώνουν τα ΜΜΕ, οι συμπεριφορές των αθλητικών παραγόντων, οι «στημένοι αγώνες» και οι αποφάσεις των διαιτητών.
Τα μέτρα που κατά καιρούς έχουν εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση του φαινόμενου είναι κατασταλτικού κυρίως τύπου, γεγονός που συνεπάγεται με τη μεγαλύτερη αστυνομική παρουσία στους αθλητικούς χώρους, τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας (σύστημα ηλεκτρονικής εποπτείας των αθλητικών εγκαταστάσεων) και το αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο. Παρόλο που χρειάζονται πολλά από τα κατασταλτικά αυτά μέτρα, είναι επίσης σημαντικό, οι φορείς της κοινωνίας να καθιερώσουν εξίσου αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα, ούτως ώστε να παρασχεθεί στους εν δυνάμει ταραχοποιούς (χούλιγκανς) ένα ικανοποιητικό πλαίσιο υποστήριξης και βοήθειας για να αποφύγουν την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, την υποτροπή και κατ’ επέκταση το σύστημα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Επομένως, ξεκινώντας από μια θεωρητική παραδοχή που υποστηρίζει ότι οι κατασταλτικές πολιτικές ελέγχου και επιτήρησης των φανατικών οπαδών από την πλευρά των διωκτικών μηχανισμών δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά αλλά ενδεχομένως ενισχύουν την ένταση του φαινομένου, προτείνεται μια πλήρης αναθεώρηση του πλαισίου αντιμετώπισης του φαινομένου ούτως ώστε να αποφευχθεί η εμμονή στην καταστολή (που μπορεί να οδηγήσει στην περιθωριοποίηση και στο στιγματισμό) και να ενισχυθεί ο ρόλος της πρόληψης. Στη βάση της σκέψης αυτής, θετική κρίνεται η διερεύνηση της προοπτικής διαμόρφωσης ενός κοινωνικού δικτύου αντιμετώπισης της βίας στα γήπεδα, με ανθρωποκεντρικό και κοινωνικό-προληπτικό χαρακτήρα που θα έχει ως στόχο την κατανόηση του προβλήματος και τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων (αστυνομία, οργανωμένοι οπαδοί, κοινωνικοί και αθλητικοί φορείς).
Συμπερασματικά, ο αθλητισμός αποτελεί ένα κοινωνικό πεδίο δραστηριότητας και ως εκ τούτου επηρεάζεται και επηρεάζει πολιτικά, πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά συμβάντα. Κατά την εκτίμησή μας όσο αυξάνεται η επιθετικότητα στην κοινωνία με αντίστοιχο αναλογικό τρόπο θα αυξάνεται και στον αθλητισμό. Η άποψή μας είναι ότι μέσα από μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης μπορεί να προληφθεί και να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά ο χουλιγκανισμός και κατ’ επέκταση οι χώροι για τους θεατές να καταστούν ασφαλείς, φιλικοί και άνετοι. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση του αρνητικού αυτού κοινωνικού φαινομένου, όμως, δεν μπορεί να προέλθει μόνο με όρους μιας κατασταλτικής πολιτικής, αλλά μέσα από την κοινωνικό-προληπτική δράση και την αντιμετώπιση των γενεσιουργών παραγόντων του. Εν κατακλείδι, τη χρονική αυτή περίοδο η ανάγκη να επιτύχουμε μεγαλύτερη ισότητα στην κοινωνία μας κρίνεται επιβεβλημένη. Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει ίσως να συμβιβαστούμε με την ιδέα μιας συνεχούς ζωής με χουλιγκανισμό και πλήθος άλλων αντικοινωνικών συμπεριφορών στους αθλητικούς χώρους και όχι μόνο.
http://www.theartofcrime.gr/index.php?pgtp=1&aid=1180633753
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου