Βία στο Σχολείο

ΣχόλιαΓιάννης Πανούσης 20 Αυγ, 15:08

http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=11014

Οι αριθμοί δεν είναι μεγάλοι, η ποιότητα των βίαιων πράξεων δεν είναι ιδιαίτερα βαριά, οι έρευνες ως προς τη σχέση «σχολική παραβατικότητα – εγκληματικότητα» οδηγούν σε αντιφατικά αποτελέσματα, τούτο όμως δεν σημαίνει ότι η ψυχοδυναμική των σχέσεων στο σχολείο καθώς και η βίωση των απορρίψεων, ματαιώσεων και ανασφάλειας δεν πρέπει να μας κινητοποιούν. Το σχολείο πρέπει να δημιουργεί «δομές υποστήριξης» ώστε το παιδί να νοιώθει αποδεκτό, να αισθάνεται ότι ανήκει στο χώρο του σχολείου (για να μην αρχίσει τόσο νωρίς να καταλαμβάνεται από το «σύνδρομο του χαμένου»). Ωστόσο, από εδώ μέχρι το να αναγορεύουμε το σχολείο ως αποκλειστικό ή κύριο παράγοντα της εγκληματογένεσης υπάρχει απόσταση που δεν καλύπτεται από την επιστημονική έρευνα.  

Οι έρευνες για τη βία στα σχολεία περισσότερο επικεντρώνουν την προσοχή τους σ’ αυτούς που (λένε ότι) έχουν γίνει μάρτυρες επεισοδίων βίας ή έχουν αντιληφθεί τέτοια περιστατικά ή βάζουν στο ίδιο επίπεδο λεκτική και φυσική βία.  Ενώ λοιπόν οι (πολλές φορές πρωτοσέλιδοι) τίτλοι των εφημερίδων σπέρνουν τον ηθικό πανικό η περιγραφόμενη «εγκληματικότητα» κινείται την τελευταία δεκαετία στα ίδια ποσοτικά και ποιοτικά επίπεδα.  Ως παραβατική συμπεριφορά οι «κριτές» θεωρούν κακές πράξεις όπως όταν π.χ. οι «κρινόμενοι» έχουν καταστρέψει αφύλακτα τετράδια συμμαθητών τους, όταν έχουν γράψει συνθήματα στους τοίχους, όταν έχουν τηλεφωνήσει «απρεπώς», όταν έχουν κλέψει αφύλακτα αντικείμενα ή όταν έχουν χτυπήσει συμμαθητές τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι αισθηματικές σχέσεις αποτελούν τον κύριο λόγο για τον οποίο μαλώνουν οι μαθητές, ενώ δεν λείπουν καβγάδες για αθλητικά, για μαγκιά, λόγω παρεξηγήσεων.

 Μύθοι και Αλήθειες για τη Βία στο Σχολείο:

1.Η βία δεν αποτελεί μια απλή περιγραφική έννοια αλλά εκφράζει μια κατηγορία συμπεριφοράς η οποία αξιολογείται αρνητικά από το κοινωνικό σύστημα. Μολονότι για πολλούς η βία στο σύγχρονο κόσμο δεν χρειάζεται νομιμοποίηση αφού έχει γίνει αυτοσκοπός (της κάθε εξουσίας), οι ειδικές μορφές αποενσωμάτωσης (δηλαδή αδυναμίας ένταξης του ανθρώπου σε κάποιο θεσμό) πρέπει να προσεγγισθούν σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χώρου.

2.Η οριοθέτηση της σχολικής βίας προσκρούει σε διαφορετικές θεωρίες, αντιλήψεις και πρακτικές. Ο κάθε παράγοντας της σχολικής ζωής μπορεί να εκλάβει ως έκφραση/ μορφή βίας κάθε αντικανονική, αντισυμβατική ακόμα και κάθε μη–αναμενόμενη συμπεριφορά (από την απρεπή εμφάνιση μέχρι το ύφος, από τη χειρονομία μέχρι την κλοπή και το βανδαλισμό). Καθώς η βία στα σχολεία αγκαλιάζει «ευρύτερες –ακόμα και κοινωνικά προνομιούχες ομάδες» είναι δεδομένο ότι η κοινωνική αναπαράσταση της σχολικής βίας σχετίζεται με παιδαγωγικές αντιλήψεις και κοινωνικές αναφορές που βρίσκονται σε σχετική αυτονομία από τα όσα συμβαίνουν μέσα στην τάξη.  Το σημερινό πολυπολιτισμικό σχολείο έχει χάσει την «εσωτερική του ισορροπία». Η σύνθεση και η προέλευση των μαθητών, οι προσδοκίες κοινωνικής κινητικότητας, συνδυάζονται με την απόρριψη, τη ματαίωση, την ανασφάλεια, τις κακές σχέσεις, τη λαθεμένη προσαρμογή και παράγουν μια ειδική μορφή βίας διάβρωσης (θεσμών και ρόλων) και διάψευσης.

3.Η βία των λέξεων, των κινήσεων ή των πράξεων, η βία του ενός ή των πολλών, η βία της ενηλικίωσης ή της περιθωριοποίησης, του ρατσισμού ή της υπεροχής, η γοητεία της βίας, η διαλεκτική της βίας, οι χώροι της βίας, τα θύματα της βίας, οι ασκήσεις βίας και η ετικέτα της βίας δεν συνιστούν ενδημικό και επιδεινούμενο πρόβλημα αν εμείς δεν συμβάλλουμε στην ανάπτυξη και κλιμάκωσή του.

4.Η χρησιμοποίηση διαφόρων όχι ισοδύναμων όρων (π.χ. καταστροφικότητα, παραβατικότητα, μη–προσαρμογή, απειθαρχία, ανώδυνη βία, βιαιότητα και εντέλει εγκληματικότητα) αποδεικνύει την αμηχανία του νομοθέτη, του ερευνητή αλλά και του διαχειριστή των εν–τάσεων στην οριοθέτηση και εντέλει την εννοιολόγηση της ενδοσχολικής βίας. Το σχολείο οφείλει λοιπόν αφενός να κατανοήσει κι αφετέρου να (μάθει να) διαχειρίζεται τις κρίσεις που προκαλούν η ανισότητα, η αδικία και η αμάθεια εντός και εκτός «των σχολικών τειχών».

5.Η βία στα σχολεία με δράστες μαθητές είναι χαμηλή (περίπου το 4% του 6% της γενικής νεανικής εγκληματικότητας) και όλες οι έρευνες εντοπίζουν τη μορφή αυτής της βίαιης συμπεριφοράς σε μικροκλοπές, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, συμπλοκές. Σε καμία περίπτωση η βία (ή καλύτερα η ένταση στο ελληνικό σχολείο) δεν είναι συγκρίσιμη ούτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά με ανάλογα φαινόμενα που βλέπουμε σε άλλες χώρες.