ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ

Πόσο ηθικοί είναι οι επιστήμονες;

 enet.gr, 11:25 Πέμπτη 18 Ιουνίου 2009

Η εικόνα ενός χώρου όπου ανθούν διεθνώς η ανεντιμότητα, το «μαγείρεμα» των στοιχείων της επιστημονικής έρευνας και η εξάρτηση από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, προκύπτει από μια νέα μελέτη, η οποία εξέτασε το ηθικό επίπεδο των επιστημόνων, τις πρακτικές τους και τη γνώμη που οι ίδιοι έχουν για τον τομέα τους και τους συναδέλφους τους.

Ένας στους επτά επιστήμονες δηλώνουν ότι ξέρουν συναδέλφους τους που έχουν διαπράξει σοβαρές παραβιάσεις της επαγγελματικής δεοντολογίας και του κώδικα ηθικής συμπεριφοράς, είτε με το να διαστρεβλώνουν τα επιστημονικά δεδομένα είτε με το να τα…βγάζουν από το μυαλό τους.

Σχεδόν οι μισοί (46%) αναφέρουν ότι έχουν παρατηρήσει άλλους επιστήμονες να εμπλέκονται σε «αμφισβητήσιμες πρακτικές», όπως στη σκόπιμα επιλεκτική παρουσίαση ορισμένων μόνο στοιχείων που προέκυψαν από την έρευνά τους ή την αλλαγή των συμπερασμάτων μιας έρευνας, υπό την πίεση των πηγών που την χρηματοδότησαν (συνήθως κάποια εταιρία).

Πολύ συνηθισμένη τακτική των επιστημόνων (σαφώς συχνότερη από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα) είναι να «ξεχνάνε» να αναφέρουν στην έρευνά τους ότι υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων, επειδή σχετίζονται προσωπικά με κάποια εταιρία, το προϊόν της οποίας αφορά η έρευνά τους.

Άλλοι πάλι επιστήμονες αποφεύγουν να δημοσιεύσουν στοιχεία μιας νέας έρευνάς τους, αν αυτά έρχονται σε αντίφασή ή καταρρίπτουν μια προηγούμενη δική τους έρευνα, προφανώς γιατί δεν θέλουν μόνοι τους να…γκρεμίσουν το προφίλ που έχουν ήδη «χτίσει».

Η μελέτη της κατάστασης στην επιστημονικό χώρο έγινε από τον Ντανιέλ Φανέλι του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και βασίστηκε στην μετα-ανάλυση 21 άλλων ερευνών μεταξύ των ετών 1986 – 2005, που έχουν ασχοληθεί με τις παρατυπίες στον χώρο της επιστήμης.

Η μελέτη του, που σκιαγραφεί μια μάλλον «γκρίζα» εικόνα, δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό ανοικτής πρόσβασης “PLoS ONE”, σύμφωνα με τους «Τάιμς» του Λονδίνου. Σύμφωνα με τον Φανέλι, «υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι γνωστές περιπτώσεις απάτης (σ.σ. όπως του νοτιοκορεάτη Χουάνγκ Γου-Σουκ που αποδείχτηκε ότι είχε ‘εφεύρει’ μια σειρά από υποτιθέμενα πρωτοποριακά στοιχεία για τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα) δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου και ότι πολλές άλλες σχετικές περιπτώσεις ποτέ δεν αποκαλύπτονται».

Ερωτώμενοι για τη δική τους συμπεριφορά, μόνο 2% των επιστημόνων παραδέχτηκαν ότι έχουν παραποιήσει στοιχεία κάποιας έρευνας, ενώ ένας στους τρεις (33,7%) παραδέχτηκαν άλλες λιγότερο σοβαρές παραβιάσεις της δεοντολογίας.

Αν και το ποσοστό αυτής της παραδοχής είναι υψηλότερο από προηγούμενες έρευνες, ο Φανέλι θεωρεί ότι είναι πιθανότατα συντηρητικό, καθώς, όπως δήλωσε, «οποιοσδήποτε έχει στο παρελθόν παραποιήσει κάποια επιστημονική έρευνα, είναι πιθανώς απρόθυμος να το αποκαλύψει, παρ’ όλες τις εγγυήσεις ανωνυμίας».

Οι επιστήμονες παραδέχτηκαν τις περισσότερες παρατυπίες στον τομέα της ιατρικής και της φαρμακολογίας σε σχέση με άλλους επιστημονικούς τομείς, ενισχύοντας έτσι τους φόβους και τις υποψίες, εδώ και καιρό, ότι η ιατροφαρμακευτική έρευνα αναπτύσσεται μέσα σε ένα καθεστώς αθέμιτης επιρροής από μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα.