Εξανδραποδισμός - Αλλοτρίωση / Κριτήριο Αξιολόγησης Γ΄ Λυκείου

Κείμενο

Κύριο αντικείμενο αυτού του τόμου είναι η διερεύνηση του πώς ακριβώς λειτουργεί ΠΡΑΚΤΙΚΑ ο μηχανισμός καθοριστικών-διαμορφωτικών επιδράσεων των υλικών συνθηκών ζωής στις πρακτικές, στις συμπεριφορές, στον τρόπο ζωής και τελικά στη συνολική κοινωνική νοοτροπία (δηλαδή στην κλίμακα κοινωνικών αξιών...) των ανθρώπων...

Διερεύνηση που ΑΠΟΔΕΙΧΝΕΙ, ΠΕΡΙΤΡΑΝΑ, ΑΚΡΑΔΑΝΤΑ, ότι οι επιδράσεις αυτές ασκούνται κατά έναν τρόπο αναπόδραστο. Τα συγκεκριμένα υλικά αγαθά (ιδίως τα λεγόμενα «διαρκή»...) προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες -ικανοποιώντας με τεχνολογικά σύγχρονους τρόπους τις ανάγκες των ανθρώπων-, που κάνουν τη ζωή τους πολύ πιο εύκολη, πιο ευχάριστη. Τα αναμφισβήτητα δε πλεονεκτήματα που προσφέρουν αυτά τα αξιοζήλευτα αγαθά αποτελούν προφανώς ακαταμάχητο κίνητρο ώστε οι άνθρωποι να επιδιώκουν με κάθε δυνατό τρόπο την απόκτηση ή χρήση τους... Και ταυτόχρονα γιατί τα αγαθά αυτά, ως στοιχεία αναγνωρισμένης κοινωνικής ευημερίας, «αναβαθμίζουν» (και) την κοινωνική εικόνα όσων τα διαθέτουν ή τα χρησιμοποιούν.

Η αξιοποίηση -η «απόλαυση» των υπηρεσιών- αυτών των αγαθών συνεπάγεται φυσικά τη χρήση τους με βάση τις συγκεκριμένες «εκ κατασκευής» τεχνικές προδιαγραφές τους... (όταν αποκτάς ένα Ι.Χ., πρέπει να μάθεις να το οδηγείς κ.λπ.). Συνεπώς, στον βαθμό που η ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών σου στην καθημερινή ζωή είναι ΑΡΡΗΚΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΜΕΝΗ με τη χρήση αυτών των αγαθών, ΟΛΟ-ΚΛΗΡΗ η ζωή σου προσαρμόζεται -υποτάσσεται- στις συγκεκριμένες πρακτικές λειτουργίες που «υπαγορεύουν», που «επιτάσσουν» οι τεχνικές προδιαγραφές χρήσης-αξιοποίησης αυτών των αγαθών... Ή πάντως σημαδεύεται βαθύτατα απ' τη συνεχώς διευρυνόμενη χρήση τους.

Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η καρδιά του προβλήματος: αυτές οι προδιαγραφές -που ουσιαστικά ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ολόκληρο τον τρόπο της ζωής μας στην καθημερινότητά του- είναι άραγε... «απλά τεχνικές»;... (όπως είναι αναμφίβολα αυτές ενός εργαλείου, ενός όπλου, ενός φαρμάκου κ.λπ.). Ή μήπως οι τεχνικές προδιαγραφές ορισμένων βασικών διαρκών αγαθών της σύγχρονης ευημερίας στην καπιταλιστική κοινωνία, ΜΑΖΙ με τις πολύτιμες υπηρεσίες που μας προσφέρουν, συμβαίνει ταυτόχρονα να καθορίζουν κι έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, που κάθε άλλο παρά «άχρωμος» είναι κοινωνικά και ιδεολογικά;... Μήπως δηλαδή η ίδια η χρήση τους καθιερώνει -σε πρώτη φάση- σειρά ατομιστικών πρακτικών και συνηθειών που λίγο λίγο διαμορφώνουν έναν άλλο ατομιστικό -«ξεμοναχιαστικό»- τρόπο ζωής;... Και στη συνέχεια μεταλλάσσουν γενικότερα την κοινωνική ψυχο-νοοτροπία του χρήστη, με κύριο γνώρισμά της πια τον ατομιστικό ανταγωνιστικό-εγωιστικό συμφεροντολογισμό;...

Κι αυτό ακριβώς είναι που ΚΑΝΕΙΣ ως τώρα δεν είχε δει ΠΟΤΕ (και συνεχίζει να μην βλέπει) στην -οποιαδήποτε- «μαρξογενή» επαναστατική Αριστερά («άσχετη, ανυποψίαστη, ξένη»). Κι αν για τον Μαρξ και τον Ενγκελς αυτό στην εποχή τους ήταν απόλυτα δικαιολογημένο, ήταν σχετικά λιγότερο για τον Λένιν, και καθόλου πια για τον Στάλιν, και ιδίως για τις μετασταλινικές σοβιετικές ηγεσίες... Γιατί, αφότου έγινε η Οχτωβριανή Επανάσταση και εγκαθιδρύθηκε ο σοβιετικός σοσιαλισμός, δέσποζε στις ηγεσίες η «απαρασάλευτη» πεποίθησή τους για τον κοινωνικά και ιδεολογικά άχρωμο χαρακτήρα των αγαθών του αστικού (αμερικανικού τύπου...) πλούτου. Ενώ, ιδίως από τη δεκαετία του 1960 και μετά, γινόταν ολοένα και πιο έκδηλη η υστέρηση ευημερίας για τους εργαζόμενους του σοβιετικού μπλοκ σε σχέση μ' αυτήν της πλειονότητας των εργαζομένων των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών... Οπότε η ανυπαρξία οποιωνδήποτε προβληματισμών για την καθοριστική ιδεολογική επίδραση στις μάζες -στον τρόπο ζωής τους και στην κοινωνική νοοτροπία τους- των αστικών μορφών πλούτου τις διάβρωνε «αφανώς» ψυχο-ιδεολογικά... Δημιουργώντας σ' αυτές «βαριά κόμπλεξ κατωτερότητας» και μάλλον «μανιώδη επιθυμία-επιδίωξη» για απόκτηση αυτών των αγαθών.

[απόσπασμα από το βιβλίο του Ζήση Θέου «Το ολέθριο "χάντικαπ"» (εκδ. Καστανιώτη), ελαφρώς διασκευασμένο]

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 110 περίπου λέξεις (Μον. 25)

Β1.α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: νοοτροπία, κλίμακα, αναπόδραστο, αγαθών, ολοένα (Μον. 5)

β) Να βρείτε το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων και στη συνέχεια με αυτό να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη: ικανοποιώντας, τεχνολογικά, αξιοποίησης, καθημερινότητά, Δημιουργώντας (Μον. 5)

Β2. α) Να βρείτε τέσσερις μεταφορικές φράσεις στο κείμενο (Μον. 2)

β) Ποιο ρόλο διαδραματίζουν οι παρακάτω παρενθέσεις του κειμένου: (Μον. 3)

 (όταν αποκτάς ένα Ι.Χ., πρέπει να μάθεις να το οδηγείς κ.λπ.)

(και συνεχίζει να μην βλέπει)

(«άσχετη, ανυποψίαστη, ξένη»)

Β3. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου:

α) Να βρείτε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξής της (Μον. 2+4=6)

β) Να βρείτε τη συλλογιστική της πορεία και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (Μον.4)  

Β4.Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων τη φράση: «...τα αγαθά αυτά, ως στοιχεία αναγνωρισμένης κοινωνικής ευημερίας, «αναβαθμίζουν» (και) την κοινωνική εικόνα όσων τα διαθέτουν ή τα χρησιμοποιούν.» (Μον. 10)

Γ. Να γράψετε ένα δοκίμιο 500-600 λέξεων στο οποίο α) θα αναλύετε την αλλοτριωτική δράση του μηχανισμού καθοριστικών-διαμορφωτικών επιδράσεων των υλικών συνθηκών ζωής στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου και β) ποια «αντισώματα» μπορεί -και οφείλει- να αναπτύξει ο άνθρωπος, προκειμένου να αντισταθεί γενικότερα στους μηχανισμούς χειραγώγησης και εξανδραποδισμού; (Μον. 40)