Προτεινόμενα θέματα πανελληνίων 2013 (Έκθεση: Μνημεία του τόπου - Μνημεία πολιτισμού) / SOS θέματα 2013

ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Τι τα θέμε τα μνημεία...

Θεοδόσης Π. Τάσιος

 

Η επίκληση του παλαιού ρητού «ούκ επ΄ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος» δεν είναι επαρκής απάντηση στο περί χρησιμότητας των Μνημείων ερώτημα. Ιδίως δε σε εποχές ευλόγως εντεινόμενης χρησιμοθηρίας. Εντάξει λοιπόν, γιατί όλα τούτα είναι «χρήσιμα»; Δηλαδή ποιες ανάγκες μας ικανοποιούν; Η απάντηση θα εξαρτηθεί ακριβώς απ΄ τον κατάλογο αυτών των αναγκών μας. Εάν ο κατάλογος αυτός περιλάβει μόνον «μαμ-νάνι-κάκα», είναι προφανές ότι τα μνημεία είναι σχεδόν ανώφελα (αν δεν είναι και βλαπτικά εξαιτίας των πιστώσεων που απορροφούν). Οι περισσότεροι πολίτες όμως έχουν κι άλλες επιτακτικότατες ενίοτε ανάγκες, πέραν της φυσικής επιβίωσης. Και αυτές πρέπει να τις υπομνήσομε τώρα. 

Μερικά εκατομμύρια χρόνια, το ανθρώπινο είδος έζησε και εξελίχθηκε μέσα σε φυσικά περιβάλλοντα. Ο ανθρώπινος οργανισμός εναρμονίσθηκε με εκείνο το κάλλος και με εκείνην την βιοποικιλότητα. Είναι λοιπόν εμπειρικώς προφανές ότι τα τελευταία (ασήμαντης διάρκειας) τρεις χιλιάδες χρόνια δεν πρόκαναν να μας αλλάξουν, ώστε να μην έχομε λειτουργικήν ανάγκη της Φύσεως. Και το συνειδητοποιούμε μόνον μέσω των ποικίλων (νευρολογικών κυρίως) ασθενειών μας. 

Αφότου βγήκαμε απ΄ τις σπηλιές για να συμπήξομε ομάδες, κοινωνίες και έθνη, είχαμε και έχομε ανάγκη από σύμβολα αυτής της συλλογικότητας, αλλιώς ξανασκορπίζομε στις μοντέρνες σπηλιές μας. Ακόμη κι η παγκόσμια συλλογικότητά μας, πάλι έχει ανάγκη από την μνήμη του παρελθόντος που μας διαμόρφωσε. Γιατί; Για να μπορούμε να ξεφύγομε απ΄ το αυτιστικό σύνδρομο «είμαστε, λέει, άτομα ή έθνη μοναδικά», όπως μας συμβαίνει κατά την εφηβική ηλικία (και όχι μόνον). Επι πλέον (όχι «επιπλέον», σωσίβιο που μας προέκυψε τελευταίως), μεγάλο πλήθος γνώσεων, πρακτικών, κοινωνικών και τεχνικών, βρίσκεται ενσωματωμένο σε κάθε μνημείο -κι έχομε ανάγκη από γνώσεις και παραδείγματα. 

Η επέκταση της έννοιας του μνημείου απ΄ τα μεγάλα αντικείμενα προς τις παραδοσιακές μεθόδους και τα χρηστικά προϊόντα του παρελθόντος, δεν είναι γενική -οι Ιάπωνες ίσως ήσαν οι πρώτοι που την θέσπισαν. Συμβάλλουν όμως και τούτα στην συγκρότηση μιας διαχρονικής κοινωνικής συνοχής, που τόσο την έχομε ανάγκη. 

Υποστηρίζω πως όλες ετούτες οι ανάγκες, ατομικές και κοινωνικές, που υπηρετούνται από τη «λειτουργία» των Μνημείων, έχουν για τον σύγχρονο άνθρωπο σημασίαν μεγαλύτερη απ΄ όσο συνήθως πιστεύεται. Πολύ δε περισσότερο που τα μνημεία αυτά προσφέρονται και για κάμποσες πιο χειροπιαστές ικανοποιήσεις, όπως η «διασκέδαση» όλων μας (ανάγκη ουσιωδέστατη κι αυτή) και η αύξηση των εισοδημάτων μας χάρις στην τουριστική βιομηχανία, ιδίως για κάτι Χώρες (ονόματα δεν λέμε) που οι ξένοι δεν τις αφήνουν να αναπτύξουν ουσιαστικά τις άλλες παραγωγικές ανταγωνιστικές τους δραστηριότητες... 

Λοιπόν, με όλα τούτα, εμείς τι κάνομε; Πρώτον οι δηλωμένοι αντιδημοκράτες βρομίζουν αγάλματα και προσόψεις ιστορικών κτιρίων, και δεύτερον οι αρχαιολογικές μας Υπηρεσίες είναι προκλητικώς υποστελεχωμένες. Λύση: οι ιδιοκτήτες των μεγάλων σχολικών συγκροτημάτων (τους σταθμούς τηλεοράσεως υπαινίσσομαι) θα συνεισφέρουν εμμόνως στην οικείωση των τηλεθεατών τους με τις πολλαπλές χαρές της μνημειοφιλίας. Το ίδιο και τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Και τότε; Τότε θα ιδείτε πόσο γρήγορα η πολιτική εξουσία, πιεζόμενη εκ των κάτω, θα αναϊεραρχήσει τις χρηματοδοτήσεις. 
Λέτε; 

 
(Διασκευασμένο για τις ανάγκες του Κριτηρίου)
Ο κ. Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 110 περίπου λέξεις (Μον. 25)

Β1 Να βρείτε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου: «Αφότου βγήκαμε απ΄ τις σπηλιές … γνώσεις και παραδείγματα.» (Μον. 8)

Β2 Να αναγνωρίσετε το είδος του συλλογισμού (παραγωγικός ή επαγωγικός) και να τον αξιολογήσετε (ως προς την εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα) τον συλλογισμό:

«Μερικά εκατομμύρια χρόνια, το ανθρώπινο είδος έζησε και εξελίχθηκε μέσα σε φυσικά περιβάλλοντα. Ο ανθρώπινος οργανισμός εναρμονίσθηκε με εκείνο το κάλλος και με εκείνην την βιοποικιλότητα. Είναι λοιπόν εμπειρικώς προφανές ότι τα τελευταία (ασήμαντης διάρκειας) τρεις χιλιάδες χρόνια δεν πρόκαναν να μας αλλάξουν, ώστε να μην έχομε λειτουργικήν ανάγκη της Φύσεως».  (Μον. 2+3=6)

Β3. Ποιο ρόλο διαδραματίζουν στη συνοχή του κειμένου οι λέξεις: λοιπόν,  αλλιώς, Ακόμη κι,  όπως,  και (Μον. 5)  

Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις: χρησιμοθηρίας, ανώφελα, συνοχής, προσφέρονται, αναϊεραρχήσει (Μον. 5)

Β5. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων το περιεχόμενο της φράσης «Συμβάλλουν όμως και τούτα (τα μνημεία) στην συγκρότηση μιας διαχρονικής κοινωνικής συνοχής, που τόσο την έχομε ανάγκη» (Μον. 11)  

Γ. Ο Δήμος σας διοργανώνει μια ημερίδα με θέμα «Τα μνημεία του τόπου μας». Στην ημερίδα αυτήν έχετε προσκληθεί ως εκπρόσωπος του Δεκαπενταμελούς Συμβούλιου του σχολείου σας να μιλήσετε. Στην εισήγησή σας εστιάζετε: α) στη σημασία που έχουν τα μνημεία για τους πολίτες-κατοίκους της περιοχή σας και β) στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο αφενός να φέρει τους μαθητές σε ουσιαστική επαφή με αυτό το «κομμάτι» της ιστορίας τους και αφετέρου να  αναδείξει τα μνημεία αυτά τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. (Μον. 40)