Αφήγηση / οπτικές γωνίες

3.16.1  Εσωτερική οπτική γωνία – εσωτερική εστίαση

             Έχουμε όταν:

·      Ο πομπός μετέχει στα γεγονότα που αφηγείται…

·      Η αφήγηση είναι κατά βάση πρωτοπρόσωπη, ο αφηγητής δηλαδή είναι «ομοδιηγητικός»…

·      Λειτουργεί το προσωπικό φίλτρο του αφηγητή…

Η εστίαση τότε είναι εσωτερική, η προσέγγιση δηλαδή των πραγμάτων γίνεται από ένα πρόσωπο που συμμετέχει στα γεγονότα και μπορεί να είναι ή σταθερή, από ένα μόνο δηλαδή πρόσωπο, ή μεταβλητή, από πρόσωπα που εναλλάσσονται, ή πολλαπλή, όπου παρακολουθούμε το ίδιο γεγονός μέσα από τα μάτια πολλών διαφορετικών προσώπων.

Ενώ η σκοπιά είναι προσωπική και υποκειμενική.

Μέσω αυτής ο πομπός αποσκοπεί και πετυχαίνει:

·      Αμεσότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα..., αφού η αφήγηση λαμβάνει τη μορφή προσωπικής μαρτυρίας...

·      Συναισθηματική-συγκινησιακή φόρτιση...

Ωστόσο ο λόγος ενέχει υποκειμενικότητα...

3.16.2  Εξωτερική οπτική γωνία – εξωτερική και μηδενική εστίαση

Έχουμε όταν:

·      Ο πομπός δε μετέχει στα γεγονότα που αφηγείται…

·      Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη, ο αφηγητής δηλαδή είναι «ετεροδιηγητικός»…

·      Ο αφηγητής είναι παρατηρητής… και ενδεχομένως πανεπόπτης και παντογνώστης…

Η εστίαση τότε είναι:

• ή εξωτερική (ο δέκτης παρακολουθεί τα γεγονότα χωρίς να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα των προσώπων που μετέχουν στην αφήγηση, ο αφηγητής δηλαδή είναι απλώς παρατηρητής και λέει πολύ λιγότερα από όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα)
• ή μηδενική (ο αφηγητής είναι πανεπόπτης και παντογνώστης, που γνωρίζει περισσότερα από όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα που μετέχουν στην αφήγηση, είναι αφηγητής-θεός που παρακολουθεί και αποκαλύπτει στο δέκτη τα πάντα σχετικά με τα γεγονότα, ακόμη και τις μύχιες σκέψεις και τα συναισθήματα των προσώπων).

Ενώ η σκοπιά είναι ουδέτερη, αποστασιοποιημένη και αντικειμενική.

Μέσω αυτής ο πομπός αποσκοπεί και πετυχαίνει:

·      Αμεροληψία και αντικειμενικότητα...

·      Αφήνει το δέκτη να διαμορφώσει ο ίδιος ανεπηρέαστος τη δική του άποψη για τα γεγονότα…

Σημείωση: Ωστόσο, ο βαθμός αντικειμενικότητας εξαρτάται, όταν ο συγγραφέας προβαίνει σε σχόλια, και από την αξιοπιστία και εγκυρότητα των σχολίων (βλ. «αξιοπιστία-εγκυρότητα σχολίων» σελ. 181). Έτσι, έστω και αν η οπτική γωνία είναι εξωτερική, όταν ο πομπός προβαίνει σε σχόλια, τα οποία είναι υποκειμενικά και μη αξιόπιστα, ο λόγος στερείται αντικειμενικότητας. Αν ορισμένα μόνο από τα σχόλια του πομπού είναι υποκειμενικά, τότε ο λόγος δεν στερείται συνολικά αντικειμενικότητας, ωστόσο στα συγκεκριμένα σημεία «χωλαίνει». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οπτική γωνία του δημοσιογράφου, η οποία αν και είναι εξωτερική, συχνά ο λόγος του ενέχει υποκειμενικότητα, αφού δεν περιορίζεται απλώς στο ρόλο του ουδέτερου παρατηρητή, αλλά προβαίνει σε προσωπικά σχόλια (κρίνει, αξιολογεί, ερμηνεύει τα γεγονότα, τα οργανώνει κατά το δοκούν, δίνει έμφαση σε κάποια …).