ΣΥΖΥΓΙΕΣ

Β2. Συζυγίες του ρήματος

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις παρακάτω δραστηριότητες και να απαντήσει πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)      Όσα ρήματα κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο αποτελούν μια συζυγία. Οι συζυγίες, δηλαδή, αποτελούν τις κύριες κατηγορίες στις οποίες ομαδοποιούνται οι καταλήξεις των ρημάτων. Η κατηγοριοποίηση αυτή γίνεται με βάση τη θέση του τόνου στον ενεστώτα (ενεργητικό και μεσοπαθητικό). Έτσι, τα ρήματα χωρίζονται σε δύο συζυγίες,     στην α΄ και β΄ συζυγία.

2)      Στην α΄ συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στον ενεστώτα δεν τονίζονται στην κατάληξη, αλλά στο θέμα. Άρα, όσα ρήματα έχουν κατάληξη ενεστώτα ενεργητικής φωνής –ω (τονίζονται δηλαδή στην παραλήγουσα) και μεσοπαθητικής –ομαι (τονίζονται δηλαδή στην προπαραλήγουσα), όπως ακούω / ακούομαι, ανοίγω / ανοίγομαι κ.λπ. κατατάσσονται στην α΄ συζυγία.

3)      Στη β΄ συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στον ενεστώτα τονίζονται στην κατάληξη και όχι στο θέμα. Έχουν, άρα, κατάληξη ενεστώτα ενεργητικής φωνής –ώ (τονίζονται δηλαδή στη λήγουσα) και μεσοπαθητικής –ιέμαι και -ούμαι (τονίζονται δηλαδή στην παραλήγουσα), όπως αγαπώ / αγαπιέμαι, θεωρώ / θεωρούμαι κ.λπ..

Προσοχή: η διαφορά αυτή στον τονισμό εντοπίζεται μόνο στον ενεστώτα, στον παρατατικό και στον εξακολουθητικό μέλλοντα (και στις δύο φωνές).

4)      Η β΄ συζυγία κάθε φωνής χωρίζεται σε δύο τάξεις. Στην τάξη α΄  ανήκουν τα ρήματα που στην ενεργητική φωνή έχουν κατάληξη –άω, -ώ (αγαπάω, -ώ) και στην παθητική φωνή –ιέμαι (αγαπιέμαι). Στην τάξη β΄ ανήκουν τα ρήματα που στην ενεργητική φωνή έχουν κατάληξη -ώ (τιμωρώ) και στην παθητική φωνή –ούμαι (τιμωρούμαι).

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	Α΄ ΤΑΞΗ	Β΄ ΤΑΞΗ
Ενεργητική φωνή	-ώ, -άς, -ά (-άει) / -ούμε (-άμε), -άτε, -ούν [-αν(ε)]	-ώ, -είς, -εί / -ούμε, -είτε, -ούν
Παθητική φωνή	-ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται / -ιόμαστε, -ιέστε, -ιούνται	-ούμαι, -είσαι, -είται / -ούμαστε, -είστε, -ούνται

5)      Πολλά ρήματα τις δεύτερης συζυγίας κλίνονται στην ενεργητική φωνή και κατά την Α΄ Τάξη και κατά τη Β΄ Τάξη. Π.χ.:

Μιλώ

μιλείς και μιλάς

μιλεί και μιλά

μιλάμε / μιλούμε

μιλείτε και μιλάτε

μιλούν / μιλάν(ε)

Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνονται τα ρήματα πατάω, -ώ / συζητάω, -ώ / τραγουδάω, -ώ / πονάω, -ώ / κινάω, -ώ / κουνάω, -ώ / χωράω, -ώ κ.λπ..

Αυτό σημαίνει πως κατά βάση μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε με την μία ή την άλλη μορφή. Ωστόσο, μερικές φορές η Τάξη που θα χρησιμοποιήσουμε για κάποια από τα ρήματα αυτά εξαρτάται από τα παρακάτω κριτήρια:

¨      Από τη σημασία τους, π.χ. «λειτουργά ο παπάς», αλλά «λειτουργεί το σχολείο».

¨      Από το φωνητικό της τύπο, π.χ. «κινάς / ξεκινάς / ξανακινάς να πας σχολείο», αλλά «κινείς το αυτοκίνητο».

¨      Από τα αν είναι παράγωγα ή σύνθετα, π.χ. «μιλάς και μιλείς», αλλά «συνομιλείς» / «χωράς και χωρείς», αλλά «προχωρείς, παραχωρείς, προσχωρείς, αναχωρείς» / «πονάς και πονείς», αλλά «προπονείς» κ.λπ.

6)      Κατά τη διαδικασία σχηματισμού του ενεργητικού και παθητικού αορίστου γίνονται διάφορες αλλαγές στο ενεστωτικό θέμα. Οι αλλαγές αυτές εξαρτώνται από το χαρακτήρα ή τα τελευταία γράμματα του ενεστωτικού θέματος.

Αλλαγές στα ρήματα της α΄ συζυγίας:

Ενεστωτικό θέμα σε	Θέμα ενεργητικού αορίστου σε	Θέμα παθητικού αορίστου σε	Παραδείγματα
φωνήεν: υ, ου, ει, ι …	-σ-	-στ-/-θ-	διανύω, διένυσα, διανύθηκα
-ε-	-ευσ-	-ευστ-	εμπνέω, έμπνευσα, εμπνεύστηκα
-αυ-/-ευ-	-αψ-/-εψ- -αυσ-/-ευσ-	-αυτ-/-ευτ-	γιατρεύω, γιάτρεψα, γιατρεύτηκα
-β-/-π-/-πτ-/-φ-/-φτ-	-ψ-	-φτ-	ράβω, έραψα, ράφτηκα
-σσ-/-ττ-	-ξ-	-χτ-	αναπτύσσω, ανάπτυξα, αναπτύχθηκα
-γ-/-γγ-/-χ-/-κ-/-χν-	-ξ-	-χτ-	πλέκω, έπλεξα, πλέχτηκα
-δ-/-θ-	-σ-	-στ-	πλάθω, έπλασα, πλάστηκα
-ζ-	-σ-/-ξ-	-στ-/-χτ-	πιέζω, πίεσα, πιέστηκα πειράζω, πείραξα, πειράχτηκα
-ν-	-σ-/-ν-	-θ-/-στ-/-νθ-	λύνω, έλυσα, λύθηκα μολύνω, μόλυνα, μολύνθηκα
-αιν-	-αν-/-υν-/-ας-/-ησ-	-ανθ-/-αθ-/-ηθ-	τρελαίνω, τρέλανα, τρελάθηκα παρασταίνω, παράστησα, παραστάθηκα
-αρ-/-ιρ-	-αρισ-/-ιρισ-/αρ-/-ιρ-	-αριστ-/-ιριστ-	σοκάρω, σοκάρισα (σόκαρα), σοκαρίστηκα

Αλλαγές στα ρήματα της β΄ συζυγίας:

Θέμα ενεργητικού αορίστου σε	Θέμα παθητικού αορίστου σε	Παραδείγματα
-ησ-	-ηθ-	γεννώ, γέννησα, γενήθηκα
-ασ-	-αστ-	κρεμώ, κρέμασα, κρεμάστηκα
-εσ-	-εστ-	τελώ, τέλεσα, τελέστηκα
-εσ-	-εθ-	επαινώ, επαίνεσα, επαινέθηκα
-αξ-	-αχτ-	κοιτώ, κοίταξα, κοιτάχθηκα
-ηξ-	-ηχτ-	τραβώ, τράβηξα, τραβήχτηκα