ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ / ΕΙΔΗ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ / ΤΑ ΕΙΔΗ

 Α. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥΣ

 

1.       Απλές

Οι προτάσεις στις οποίες υπάρχουν οι δύο μόνο απαραίτητοι όροι, το υποκείμενο και το κατηγόρημα (κύριοι όροι).

Π.χ. Το παιδί τρώει.

       Ο μαθητής είναι έξυπνος.

2.   Σύνθετες

Οι προτάσεις που έχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα ή κατηγορούμενα.

Π.χ. Το παιδί και ο πατέρας τρώνε.

        Ο μαθητής είναι έξυπνος και μελετηρός.

3. Επαυξημένες

Οι προτάσεις στις οποίες οι κύριοι όροι συνοδεύονται από προσδιορισμούς, από συμπληρώματα δηλαδή  της έννοιάς τους (δευτερεύοντες όροι).

Π.χ. Το παιδί της γειτόνισσας είναι εξαιρετικός μαθητής.

4. Ελλειπτικές

Οι προτάσεις των οποίων όροι παραλείπονται. Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως τις ελλειπτικές προτάσεις, αφού πολλά εννοούνται εύκολα από τα συμφραζόμενα και δεν είναι ανάγκη να αναφέρονται, και μάλιστα να επαναλαμβάνονται.

Π.χ.

-Καλησπέρα. (Εύχομαι σε σένα «καλησπέρα»)

-Καλησπέρα. (Κι εγώ εύχομαι σε σένα «καλησπέρα»)

-Προς τα πού; (Προς τα πού πηγαίνεις;)

-Προς τα εκεί. (Πηγαίνω προς τα εκεί)

-Έρχεσαι; (’Ερχεσαι μαζί μου προς τα εκεί)

Β. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

1.  Προτάσεις κρίσεως

Οι προτάσεις με τις οποίες ο ομιλητής θέλει να δηλώσει κάτι ή να διατυπώσει μια γνώμη.

Π.χ. Αύριο είναι Κυριακή.

  Το καινούριο σου σπίτι είναι πολύ ωραίο.

2.  Προτάσεις επιθυμίας

Οι προτάσεις με τις οποίες ο ομιλητής εκφράζει μια επιθυμία του.

Π.χ. Έλα μαζί μου στον κινηματογράφο.

3. Προτάσεις επιφωνηματικές

Οι προτάσεις με τις οποίες ο ομιλητής εκφράζει ένα συναίσθημα.

Π.χ. Τι όμορφη κοπέλα!

4. Προτάσεις ερωτηματικές

Οι προτάσεις με τις οποίες ο ομιλητής διατυπώνει μια ερώτηση.

Π.χ. Πότε γύρισες από το εξωτερικό;

  

 Γ. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

1.       Καταφατικές

Οι προτάσεις των οποίων το ρήμα είναι θετικό.

Π.χ.  Είμαι καλός μαθητής.

         Είσαι καλός μαθητής;

         Να είσαι καλός μαθητής.

2.  Αρνητικές ή αποφατικές

     Οι προτάσεις των οποίων το ρήμα συνοδεύεται από άρνηση.  

     Π.χ.  Δεν είμαι καλός μαθητής.

             Δεν είσαι καλός μαθητής;

             Να μην είσαι κακός μαθητής.

Δ. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1.  Κύριες ή ανεξάρτητες

Οι προτάσεις που μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο. Συνδέονται μεταξύ τους με σύνδεση παρατακτική, δηλαδή με συνδέσμους συμπλεκτικούς, αντιθετικούς, διαχωριστικούς κτλ.

Π.χ.  Θα σου τηλεφωνήσω.

        Θα σου τηλεφωνήσω και θα έρθω να σ΄ επισκεφτώ.

2.      Δευτερεύουσες ή εξαρτημένες

Οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο, αλλά χρησιμεύουν για να προσδιορίζουν άλλες προτάσεις ή όρους προτάσεων. Συνδέονται με τις προτάσεις που προσδιορίζουν με σύνδεση υποτακτική, δηλαδή με συνδέσμους χρονικούς, αιτιολογικούς κτλ.

Π.χ.  Θα τρέξω, για να προλάβω το λεωφορείο.

        Μόλις τον είδα, τον αναγνώρισα.

        Μου αρέσεις, γιατί έχεις καλά αισθήματα.

Eίδη δευτερευουσών προτάσεων:

Ονοματικές προτάσεις

Ειδικές: Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους: ότι, πως, που

Μου είπε ότι θα με ειδοποιήσει.

Βουλητικές: Εισάγονται με το μόριο να (δηλώνει βούληση-επιθυμία)

Θέλω να πάω διακοπές.

Ενδοιαστικές: Εισάγονται με τους διστακτικούς-ενδοιαστικούς συνδέσμους: μη(ν), μήπως

Φοβάμαι μήπως πάθεις τίποτα.

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις Εισάγονται με: α) τις ερωτηματικές αντωνυμίες: ποιος, πόσος, τι, ποιανού  α) τα ερωτηματικά επιρρήματα: πού, πότε, πώς,πόσο γ) διάφορους συνδέσμους: αν, γιατί, μήπως κ.λπ.

Τον ρώτησα πόσο καιρό μένει εδώ.

Επιρρηματικές προτάσεις

Αιτιολογικές: Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους: επειδή, αφού, καθώς, διότι, μια και, μια που

Θύμωσα, γιατί με κορόιδεψες.

Τελικές (δείχουν σκοπό) Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους: να, για να

Τρέχω, για να μην αργήσω.

Αποτελεσματικές / Συμπερασματικές Εισάγονται με τους αποτελεσματικούς/συμπερασματικούς συνδέσμους: ώστε, ώστε να, έτσι που, που, (για να)

Μιλάει τόσο πολύ, ώστε όλοι τον βαριούνται.

Υποθετικές Εισάγονται με τους υποθετικούς συνδέσμους: αν, εάν, (άμα, σαν)

Αν βρέξει, θα ακυρώσουμε την εκδρομή.

Εναντιωματικές και παραχωρητικές Εισάγονται με τους εναντιωματικούς και παραχωρητικούς συνδέσμους: αν και, μολονότι, μόλο που, παρ’ όλο που, και που, και ας, και αν, και αν ακόμη, ακόμη και αν, έστω και αν, παρ’ ότι, ενώ, και που, και ας

Αν και δεν τον συμπαθώ πολύ, κάνω παρέα μαζί του.

Κι αν ακόμη μου ζητήσεις συγγνώμη, εγώ δε σε συγχωρώ.

Χρονικές Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους: όταν, σαν, ενώ, καθώς, κάθε που, αφού, αφότου, πριν (να), μόλις, προτού, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, εφόσον, άμα, εκεί που (= μόλις), ευθύς ως

Όταν είμαι σπίτι, ξεκουράζομαι.

Αναφορικές Εισάγονται με τους αναφορικές αντωνυμίες: Που (είναι άκλιτο),
ο οποίος, η οποία, το οποίο , όποιος, όποια, όποιο, ό, τι, οτιδήποτε (είναι άκλιτα), όσος, όση όσο και τα αναφορικά επιρρήματα:

εκεί που όπου οπουδήποτε

τότε που όποτε οποτεδήποτε

καθώς όπως σαν ως

όσο οσοδήποτε

Όποιος απαντήσει σωστά θα κερδίσει ένα δώρο.

Αγαπώ τη δουλειά μου, που μου προσφέρει τόσες συγκινήσεις.

 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Η διαφορά Συμπερασματικών και Αποτελεσματικών προτάσεων

Δημιουργείται συνήθως η εντύπωση πως οι λέξεις συμπέρασμα και αποτέλεσμα είναι συνώνυμες· ότι είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Είναι επόμενο λοιπόν να συγχέονται όχι μόνο οι αποτελεσματικοί με τους συμπερασματικούς συνδέσμους, αλλά και οι αποτελεσματικές με τις συμπερασματικές προτάσεις.  

Η σύγχυση αυτή επιτείνεται από το γεγονός ότι οι σύνδεσμοι ώστε και που, οι οποίοι εισάγουν αυτές τις προτάσεις, είναι ταυτόχρονα συμπερασματικοί και αποτελεσματικοί.
Αν εξηγήσουμε όμως τι σημαίνει συμπέρασμα και τι αποτέλεσμα, θα είναι εύκολο να καταλάβουμε τη διαφορά που υπάρχει τόσο μεταξύ αυτών των δύο λέξεων, όσο και μεταξύ των συμπερασματικών και των αποτελεσματικών προτάσεων.

Συμπέρασμα:  Είναι μια κρίση, μια γνώμη, που διατυπώνουμε οργανώνοντας μια σειρά από προτάσεις, οι οποίες έχουν σκοπό να φανερώσουν -να αποδείξουν- την ορθότητά της.

Με άλλα λόγια, με τις συμπερασματικές προτάσεις διατυπώνουμε μια κρίση –μια γνώμη– η οποία προκύπτει λογικά από μια ή περισσότερες προτάσεις που προηγήθηκαν με σκοπό να την στηρίξουν· να δείξουν ότι η γνώμη μας (αυτή που περιέχει η συμπερασματική πρόταση) δεν είναι αυθαίρετη.

Π.χ.  … Ορισμένες μαθηματικές ιδέες παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στον κόσμο μας, που είναι αδύνατον να μείνουν στην αφάνεια: οι αριθμοί αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Αν δεν είχαμε την ικανότητα, λόγου χάρη, να πολλαπλασιάζουμε την τιμή κάθε αβγού επί τον συνολικό αριθμό τους, για να υπολογίσουμε πόσο κοστίζουν, ούτε καν τρόφιμα δεν θα μπορούσαμε να αγοράσουμε. Γι’ αυτό διδάσκουμε την αριθμητική. Σε όλους. Η άγνοιά της, όπως και η άγνοια της γραφής και της ανάγνωσης, αποτελούν σοβαρότατο μειονέκτημα στη σύγχρονη εποχή.

Ian Stewart (Ιάν Στιούαρτ), Οι αριθμοί της Φύσης.

Αποτέλεσμα είναι ένα γεγονός, το οποίο θεωρούμε κατάληξη ενός άλλου γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων.

Το αποτέλεσμα, δηλαδή,  είναι κι αυτό ένα γεγονός· μια πραγματική κατάσταση. Όταν παρουσιάζουμε ένα γεγονός, περιγράφουμε κάτι που έγινε, κάτι που έχει γίνει, κάτι που γίνεται.

Η πρόταση λοιπόν που περιγράφει ένα αποτέλεσμα, ουσιαστικά παρουσιάζει ένα γεγονός: είναι μια αποτελεσματική πρόταση. Αυτό σημαίνει ότι η πρόταση που προηγείται παρουσιάζει ένα άλλο γεγονός, το οποίο θεωρούμε αιτία.
 

Προσέξτε ότι οι περίοδοι και στα δύο παραδείγματα εκφράζουν γεγονότα.
1.   Χιόνισε τόσο πολύ, που ήταν δύσκολο να κινηθεί το αυτοκίνητο.
2.   Είπε τόσο άνοστα ανέκδοτο, ώστε δεν γέλασε κανείς.