Ο νεορατσισμός
Η σημερινή μορφή του ρατσισμού απασχολεί όλες τις σύγχρονες κοινωνίες στον πλανήτη μας.
Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ο νεορατσισμός ως φαινόμενο εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στη Γαλλία ως πολιτική έκφραση και πρακτική της άκρας δεξιάς ενάντια στο διογκούμενο κύμα μεταναστών που έφταναν από την Αφρική στην Ευρώπη. Ο νεορατσισμός διαφέρει από τον παραδοσιακό ρατσισμό διότι παρουσιάζεται ως ήπιος και επικεντρώνεται περισσότερο στις πολιτισμικές διαφορές σε σχέση με τον παραδοσιακό ρατσισμό. Ο νεορατσισμός προάγει τον πολιτισμικό διαχωρισμό και συνεπώς το γεωγραφικό διαχωρισμό που είναι απαραίτητος για τη διατήρηση του «ζωτικού χώρου» των ημεδαπών.
Ο νεορατσισμός ως πολιτική κίνηση και δόγμα της άκρας δεξιάς εμφανίζεται ως η «μοναδική» γραμμή άμυνας της κοινωνίας στη συνεχόμενη και ανεξέλεγκτη εισροή ξένων. Έτσι. σε περιπτώσεις εθνικιστικών εξάρσεων, οι διακρίσεις ενάντια στους ξένους γίνονται περισσότερες και περισσότερο εμφανείς. Ο νεορατσισμός δεν βασίζεται στα διαφορετικά βιολογικά χαρακτηριστικά αλλά επικαλείται τις ασύμβατες πολιτισμικές διαφορές πχ. των μεταναστών με τους γηγενείς πληθυσμούς των χώρων που εργάζονται και διαβιώνουν (Βεργίδης, 1998).Επιπλέον, ο νεορατσισμός υποστηρίζει το «φυσικό» δικαίωμα κάθε εθνικής ομάδας να προστατεύσει την ταυτότητά της προβάλλοντας την αναγκαία διάκριση σε μια κυρίαρχη ομάδα έναντι των άλλων ομάδων μιας κοινωνίας με απώτερο σκοπό τη νομιμοποίηση της μεροληπτικής μεταχείρισης σε βάρος των άλλων π.χ
H σχέση του εθνικισμού με τον νεορατσισμό
Επίσης θα πρέπει να προσεχθεί η σχέση του εθνικισμού με τον νεορατσισμό. Ο νεορατσισμός υποστηρίζει την καθαρότητα της φυλής με βάση βιολογικά στοιχεία και επιστημονικές αποδείξεις, ενώ ο εθνικισμός προσπαθεί να διατηρήσει την εθνική ταυτότητα, την κουλτούρα και το κοινό παρελθόν αναλλοίωτο από τις παρεμβολές που προ-καλούνται από τις επιμειξίες με άτομα άλλων πολιτισμών και κουλτούρας. Πολλές φορές ο εθνικισμός μπορεί να φτάσει στο επίπεδο της προσήλωσης σε εθνικά ιδεώδη, πρεσβεύοντας την άποψη ότι ένα έθνος είναι ανώτερο από κάποιο άλλο. Επίσης, ο εθνικισμός προβάλλει έντονα την έννοια της εθνικής ταυτότητας και σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη (2004) η ιδεολογία του εθνικισμού που εμφανίστηκε στο πλαίσιο αστικών επαναστάσεων έθετε ως πολιτικό θεμέλιο του κράτους, την έννοια του έθνους (εθνικό κράτος) και όχι π.χ., τη θρησκεία ή τον βασιλιά. Φορείς νέων πολιτισμών και κουλτούρας είναι οι μετανάστες και άρα αποτελούν κίνδυνο για την αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας. Με αυτό τον τρόπο τα δύο ιδεολογικά ρεύματα συναντιούνται, εξυπηρετώντας το ένα το άλλο.
Πηγή : Racism and Xenophobia in Society, Education, and Sport Settings
Asterios Patsiaouras
Department of Physical Education and Sports Sciences, University of Thessaly, Trikala, Hellas
Ξενοφοβία
Στο αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης ορισμός της ξενοφοβίας είναι "ο νοσηρός φόβος προς τους αλλοδαπούς ή τις ξένες χώρες". Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει μια αποστροφή σε ξένους ή αλλοδαπούς.
Η ξενοφοβία είναι ένα συναίσθημα ή μια αντίληψη βασισμένη σε κοινωνικά κατασκευασμένες εικόνες και ιδέες και όχι σε ορθολογικά ή αντικειμενικά γεγονότα.
Μια ξενοφοβική αντίληψη του κόσμου υποβιβάζει τα σύνθετα κοινωνικά και πολιτιστικά φαινόμενα σε απλοϊκά καλά και κακά σενάρια.
"Εμείς" (οι ντόπιοι) = το μοντέλο, οι καλοί και φυσιολογικοί, το σημείο αναφοράς που ο καθένας θα πρέπει να μοιάζει, να αισθάνεται, να σκέφτεται βάσει αυτού - σε σχέση με "τους" (οι ξένοι) = οι εγκληματίες, η απειλή, η διαταραχή, οι βίαιοι, οι διαρρήκτες, οι εισβολείς, κλπ. "Εμείς" (οι ντόπιοι) είμαστε οι καλοί σε σχέση με "τους" (οι άλλοι), οι κακοί. Είναι προφανές ότι δίνουμε αξία στις αντιλήψεις που έχουμε ως προς τους άλλους και τους εαυτούς μας, όπως
"Εμείς" = θετικό και ¨αυτοί "= αρνητικό.
Η οικοδόμηση της ταυτότητάς μας ως άτομα και μέλη μιας ομάδας, μιας εθνικής ομάδας, ενός έθνους, κλπ. προϋποθέτει γνώση της πολυμορφίας στην κοινωνία και της διαφορετικότητας από τους άλλους, κάτι το οποίο από μόνο του δεν είναι αρνητικό όσο η πολυμορφία δε θεωρείται απειλή και η αναγνώριση αυτών των διαφορών δεν χρησιμοποιείται για πολιτική χειραγώγηση. Ο αλλότριος θα πρέπει να θεωρηθεί καταρχάς ως αδελφός ή αδελφή, ως ένας συνάνθρωπος και όχι σαν ξένος, εχθρός ή αντίπαλος.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ στην Ανατολική Ευρώπη, οι κύριοι στόχοι της ξενοφοβίας είναι πιθανόν μέλη μειονοτικών ομάδων, σε πολλές δυτικές χώρες, οι στόχοι τείνουν να είναι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προέρχονται από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Παρά το γεγονός ότι ο φόβος των αλλοδαπών - ξενοφοβία - θεωρείται ηθικά απαράδεκτος και έρχεται σε αντίθεση με ό, τι θα συνιστούσε μια κουλτούρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν είναι παράνομος και συνεπώς δεν μπορεί να τιμωρείται νομικά ως τέτοιος. Κατά συνέπεια, είναι μόνο οι εκδηλώσεις ξενοφοβίας, (οι οποίες μπορούν να προέλθουν από τις ξενοφοβικές αντιλήψεις και οι οποίες μπορούν να πάρουν ως προς τη συμπεριφορά ή σωματικά βίαιες μορφές, όπως οι πράξεις των ρατσιστικών επιθέσεων, των διακρίσεων στην εργασία, φραστικές επιθέσεις ή κατάχρηση, εθνοκάθαρση, γενοκτονία, κλπ. ) που υπόκεινται σε κυρώσεις κατά το μέτρο που υπάρχουν νόμοι που μπορούν να χαρακτηρίσουν τις δράσεις αυτές ως εγκλήματα.
Σύγχρονη μορφή ρατσισμού. Ξενοφοβία.
Ο ρατσισμός είναι ένα από τα χειρότερα και πιο απάνθρωπα φαινόμενα του σύγχρονου κόσμου. Είναι ένα φαινόμενο του άδικου συστήματος που κυβερνά τον κόσμο και καταστρέφει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ο σύγχρονος ρατσισμός, που αντιμετωπίζουμε σήμερα, είναι πιο πολύπλοκος από τον απλό και καθαρό ρατσισμό του παρελθόντος. Ο σύγχρονος ρατσισμός δεν μπορεί να εκφραστεί ανοιχτά, χωρίς προσωπείο, όμως παρ' όλα αυτά οι ρατσιστικές ενέργειες ούτε μειώθηκαν ούτε εξαφανίστηκαν.
Πιστεύω ότι ο ρατσισμός είναι πιο έμπειρος και έξυπνος από παλιότερα και μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε διάφορους τρόπους και μορφές για να δράσει στην κοινωνία, να κατευθύνει τις σκέψεις και τις γνώμες των ανθρώπων και να οδηγήσει σε ρατσιστικές ενέργειες ενάντια στα θύματά του.
Ο ρατσισμός είναι ο φιλοσοφικός εγκέφαλος του φασισμού. Στις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν ακόμα μερικές ρατσιστικές οργανώσεις που ανοιχτά προσπαθούν να διατηρήσουν την καθαρότητα του ιερού αίματος της Ευρώπης και κάνουν ανοιχτή προπαγάνδα ενάντια στους ξένους. Ομως, πιστεύω ότι αυτό το είδος ρατσιστικών οργανώσεων δεν είναι η πραγματική βάση του ρατσισμού, ακριβώς επειδή διατηρούν την παραδοσιακή φόρμα του ρατσισμού που δεν είναι πλατιά αποδεκτή από το λαό και επομένως δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πολλά πράγματα.
Οι κυβερνήσεις και οι άρχουσες τάξεις των χωρών αυτών παράγουν και αναπαράγουν την παλιά σκέψη, όχι απλά και άμεσα, αλλά με έναν πιο έμμεσο και ραφινάτο τρόπο. Αυτός ο τρόπος αναπαραγωγής της σκέψης είναι χρήσιμος στο βαθμό που τους βοηθά να εφαρμόσουν τα σχέδιά τους για τους ξένους. Βέβαια δεν λένε "πας μη Ελλην βάρβαρος" ή "είμαστε ο περιούσιος λαός". Αλλά διατηρούν την κυριαρχία τους πάνω στις φτωχές χώρες μέσω διεθνών συμφωνιών και νομιμοποιημένων επεμβάσεων. Ο ρατσισμός είναι ένα χρήσιμο εργαλείο νομιμοποίησης αυτών των ενεργειών ανάμεσα στους πληθυσμούς των αναπτυγμένων κρατών.
Ο ρατσισμός είναι ενστικτώδης στους ανθρώπους. Ετσι δεν χρειάζεται να υπάρξει κάποιο ιδιαίτερο πρόγραμμα ρατσιστικών πράξεων. Είναι αρκετό να οξύνει κανείς αυτή την αίσθηση ή να τροφοδοτήσει αυτή την άποψη και ο καθένας μπορεί να προβεί σε ρατσιστικές πράξεις.
Η βασική εφαρμογή του ρατσισμού γίνεται με άπειρες μορφές σε μικρή κλίμακα. Τα θύματα αυτών των μικρής κλίμακας ρατσιστικών ενεργειών είναι οι κακόμοιροι πρόσφυγες και οι μετανάστες που έρχονται κυρίως από μη ευρωπαϊκές χώρες, άνθρωποι που προσπαθούν να ξεφύγουν από το θάνατο και να βρουν ένα καταφύγιο.
Η βασική μέθοδος προώθησης του ρατσισμού δεν είναι η εξύμνηση των ευρωπαϊκών εθνών, γιατί αυτή η μέθοδος είναι παλιά και άχρηστη. Αντίθετα, πιο ταιριαστή είναι η αρνητική προπαγάνδα σχετικά με τους ξένους ή τις χώρες καταγωγής τους.
Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν μερίδιο στην καταστροφή χωρών όπως η Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, που έχει σαν αποτέλεσμα καραβάνια προσφύγων. Αυτοί οι πρόσφυγες, όταν έρχονται εδώ, αντιμετωπίζονται σαν εγκληματίες, μιας και δεν είναι πλέον εξειδικευμένοι εργάτες για τη βιομηχανία αλλά οι πιο φτωχοί άνθρωποι, που έχουν χάσει τα προς το ζην.
Ο καλύτερος τρόπος είναι να δημιουργήσουν μια ρατσιστική ατμόσφαιρα, να ψηφίσουν ένα σκληρό νόμο ενάντιά τους, να αγνοούν τα αιτήματά τους και να τους επιτίθενται λίγο λίγο μέρα με τη μέρα, από το δρόμο μέχρι τα στρατόπεδα. Εως ότου οι ίδιοι οι πρόσφυγες πιστέψουν ότι είναι οι πιο άχρηστοι, πιο απομονωμένοι, πιο ανάξιοι και αδύναμοι άνθρωποι, άνθρωποι που δεν αξίζει να τους έχει κανείς την παραμικρή εμπιστοσύνη.
Δεν υπάρχει καμιά επίσημη στατιστική, όμως πιστεύω ότι πάνω από το 80% των προσφύγων έχουν διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, κυρίως κατάθλιψη. Αυτοτραυματίζονται με μαχαίρια, με τσιγάρα, αυτοδηλητηριάζονται και προσπαθούν να αυτοκτονήσουν. Αυτά είναι τα άμεσα αποτελέσματα των ρατσιστικών ενεργειών και της ατέλειωτης αναμονής για τα καραβάνια των προσφύγων.
Πιστεύω ότι πολλές φορές ο ρατσισμός κρύβεται πίσω από την καθημερινότητα, ακόμη και πίσω από φαινομενικά ανθρωπιστικές ενέργειες.
Οι πρόσφυγες προέρχονται κυρίως από φτωχές και υπανάπτυκτες χώρες ή από χώρες που βρίσκονται σε πόλεμο, και αυτές οι καταστάσεις ενισχύουν τα ρατσιστικά αισθήματα των χωρών στις οποίες καταφεύγουν. Ο ρατσισμός προσπαθεί να αποδείξει ότι οι πρόσφυγες είναι δειλοί, παράσιτα, ανίκανοι να ζήσουν τη ζωή τους και επομένως εγκατέλειψαν τις χώρες τους και ήρθαν εδώ για να καταναλώσουν τους πόρους μας χωρίς κόπο. Και εξαιτίας όλων αυτών αυξάνουν την ανεργία, προκαλούν προβλήματα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλειας και γενικότερα προκαλούν διάφορες κοινωνικές αναστατώσεις, γίνονται κακό παράδειγμα για την κοινωνία, στελεχώνουν τις μαφιόζικες ομάδες, τη διακίνηση ναρκωτικών και λαθρομεταναστών.
Ολα τα παραπάνω αφορούν γενικά τις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα, όμως στην Ελλάδα υπάρχουν ορισμένες ιδιαιτερότητες. Μια απ' αυτές είναι το χαμηλό ρατσιστικό συναίσθημα των Ελλήνων, που μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι πριν από μερικές δεκαετίες πολλοί Ελληνες ήταν και οι ίδιοι πρόσφυγες. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι πλήρως βιομηχανοποιημένη και έτσι διατηρείται ακόμα ένας ανατολίτικος τρόπος ζωής.
--------------------
Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία αισθανόμαστε συχνά ότι απειλούμαστε. Η παγκοσμιοποίηση.., οι φυσικές καταστροφές, η οικονομική κρίση, οι δυσκολίες της καθημερινής ζωής μάς δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν τα καταφέρνουμε πλέον να αντιμετώπισουμε. απειλές που είναι συχνά απρόβλεπτες. Αισθανόμαστε ανυπεράσπιστοι και ανίκανοι να δράσουμε, και συνεπώς φοβόμαστε. Είναι ένας ακαθόριστος φόβος τον οποίο μεταφέρουμε κυρίως στους ξένους».
Ο Αλέν Τουρέν μιλάει στον Φάμπιο Γκαμπάρο, ανταποκριτή της ιταλικής «La Repubblica» στο Παρίσι.
Ο γάλλος κοινωνιολόγος εξηγεί το φαινόμενο της ξενοφοβίας ως αντίδραση που αποκαλύπτει τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας: «Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός από μας όχι μόνο στη φυσική του μορφή, αλλά και στην κουλτούρα, τη θρησκεία ή τους τρόπους ζωής.
Τα χαρακτηριστικά του άλλου, ωστόσο, είναι μόνον ένα πρόσχημα, για να μπορούμε να προβάλλουμε πάνω του τις δικές μας αγωνίες. Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το ένα άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση μια δυναμική η οποία φτάνει ακόμα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον μη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από μας. Η απανθρωποποίηση.. του άλλου είναι μια από τις χειρότερες συνέπειες της ξενοφοβίας. Για τον ξενόφοβο γίνεται αδύνατο να ζήσει μαζί με τους άλλους, απέναντι στους οποίους λειτουργεί ένα αληθινό ταμπού. Οι άλλοι γίνονται αντιληπτοί ως ακάθαρτοι. Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα μιας εξιδανικευμένης.. κοινότητας, η οποία επομένως πρέπει και να προστατευτεί.
Με αυτόν τον τρόπο γεννιέται ο απόλυτος ξένος, που γίνεται παγκόσμια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούμε. Ωθούμενος ώς τις ακραίες συνέπειές του, ένας τέτοιος συλλογισμός παράγει τον ρατσισμό, δηλαδή την πιο ακραία μορφή της ξενοφοβίας. Φυσικά, όποιος είναι ξενόφοβος κινείται πάντοτε σε ένα γενικό επίπεδο, στιγματίζοντας μιαν ολόκληρη κοινότητα, έστω και αν σε προσωπικό επίπεδο θα έχει έναν άραβα, σενεγαλέζο ή ρουμάνο φίλο, για να τον επιδεικνύει απορρίποντας κάθε κατηγορία για ξενοφοβία εναντίον του ιδίου.
Η αύξηση της ξενοφοβίας είναι μια ανησυχητική ένδειξη για την κοινωνία μας. Βέβαια, αν εξετάσουμε το ζήτημα σε μιαν ιστορική προοπτική, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία του κόσμου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των "βαρβάρων", των διαφορετικών.
Στο παρελθόν υπήρξαν πολύ χειρότερες καταστάσεις από τις σημερινές, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που γεννήθηκαν από τη μεταχείριση των δούλων και από την αποικιοκρατία. Σήμερα ωστόσο, έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία η ξενοφοβία φαινόταν βαθμιαία να υποχωρεί, μου φαίνεται ότι επιστρέφει και μας γυρίζει πίσω στη βαρβαρότητα.
Για να κατανοήσουμε τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε μια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία οι επαφές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Είναι μια κατάσταση που παράγει αντιφατικές συνέπειες. Πλάι στο άνοιγμα και στη διαθεσιμότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων. Οταν όμως αντιμετωπίζεται.. εχθρικά και απορρίπτεται μια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη μνησικακία. Η πτώση στον κοινοτισμό και η ξενοφοβία διαπλέκονται στενά.
Η ξενοφοβία, βέβαια, γεννιέται και από μια κρίση ταυτότητας, αλλά δεν ενισχύουμε την ταυτότητά μας καταπολεμώντας όποιον είναι διαφορετικός. Αντίθετα, η επίγνωση της ταυτότητάς μας μεγαλώνει μέσα από το διάλογο με τον άλλον που διαφέρει από μας. Σε κάθε περίπτωση, είναι αλήθεια ότι η ξενοφοβία γεννιέται όταν μια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες. Η παγκοσμιοποίηση, εκτός του ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ταυτότητά μας, απειλεί και την ικανότητά μας για δράση. Ολο και πιο συχνά αισθανόμαστε ανήμποροι και ανίσχυροι. Σε ορισμένες καταστάσεις, όπως έχει υπογραμμίσει ο κοινωνιολόγος Αλέν Ερενμπέργκ, βρισκόμαστε μπροστά σε μια αληθινή κατάρρευση του εγώ. Τότε γίνεται εύκολο να φορτώσουμε την ευθύνη γι' αυτή την κατάσταση σε κάποιον άλλον, ο οποίος είναι αναγνωρίσιμος από το ένα ή το άλλο ειδικό του γνώρισμα. Η αόριστη και ασύλληπτη απειλή μπορεί έτσι να εντοπιστεί και επομένως μπορεί να αποκρουστεί πιο εύκολα. Είναι η δυναμική του αποδιοπομπαίου τράγου.
Η ασφάλεια είναι δικαίωμα όλων, το οποίο πρέπει να είναι εγγυημένο, ιδίως στο πιο αδύναμο τμήμα του πληθυσμού. Δεν πρέπει, ωστόσο, να πέφτουμε στη δημαγωγία, καθιστώντας υπεύθυνες για τις δυσκολίες μας ολόκληρες ομάδες ανθρώπων. Σήμερα όλες οι στατιστικές μάς λένε ότι η εγκληματικότητα είναι έργο κυρίως νέων μη μεταναστών. Η εγκληματική απειλή, επομένως, έρχεται από το εσωτερικό της χώρας και όχι από το εξωτερικό. Δεν είναι οι μετανάστες, που ζουν μέσα στην ανασφάλεια, εκείνοι που απειλούν την ασφάλειά μας. Χρειάζεται να συνεχίζουμε να το επαναλαμβάνουμε και να προσπαθούμε να επεξεργαζόμαστε πολιτικές ικανές να συνδυάζουν φιλοξενία των άλλων και δικαίωμα στην ασφάλεια».
Πηγή: Σημειωματάριο Ιδεών του Θανάση Γιαλκέτση στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (5/7/09)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου