H φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά, µε την ευρύτερη έννοια, ανήκει σε όλους. Όλοι έχουµε το
δικαίωµα και την υποχρέωση να κατανοούµε, να εκτιµούµε και να διατηρούµε τις παγκόσµιες αξίες της.
Στην ευρεία έννοια του όρου “κληρονοµιά” περιλαµβάνεται τόσο το φυσικό όσο και το πολιτιστικό
περιβάλλον. Συµπεριλαµβάνονται ακόµα σ΄ αυτήν τοπία, ιστορικοί χώροι, τοποθεσίες και δοµηµένο περιβάλλον, καθώς και η βιοποικιλότητα, οι συλλογές, οι παλιές και συνεχιζόµενες πολιτιστικές πρακτικές, η γνώση και οι ζωντανές εµπειρίες.
Στην πολιτιστική κληρονοµιά καταγράφεται και απεικονίζεται η µακρόχρονη πορεία της ιστορικής εξέλιξης, ενώ η κληρονοµιά αυτή διαµορφώνει
ουσιαστικά και την ταυτότητα κάθε έθνους, χώρας, περιοχής ή τόπου και εποµένως αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της σύγχρονης ζωής. Αυτή είναι ένα δυναµικό σηµείο αναφοράς και ένα θετικό µέσο ανάπτυξης και αλλαγών. Η ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονοµιά και η συλλογική µνήµη κάθε περιοχής ή κοινωνικού συνόλου αποτελεί αναντικατάστατο και σηµαντικό υπόβαθρο για
την σύγχρονη και µελλοντική ανάπτυξη.
Στην εποχή της ολοένα αυξανόµενης παγκοσµιοποίησης, η προστασία, η διατήρηση, η ερµηνεία και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της πολιτιστικής ποικιλίας κάθε περιοχής ή χώρας αποτελεί µια σηµαντική πρόκληση για τον κόσµο όλο. Ωστόσο, η διαχείριση της κληρονοµιάς αυτής, µέσα στα πλαίσια των διεθνώς αναγνωρισµένων και κατάλληλα εφαρµοσµένων κανόνων, ανήκει συνήθως στην ευθύνη της κοινότητας όπου αυτή βρίσκεται ή της οµάδας που την διαφυλάττει. Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς συνίσταται στο να µεταδοθεί η
σηµασία της και η ανάγκη διατήρησής της στα µέλη της κοινότητας υποδοχής και στους επισκέπτες.
Η φυσική, είτε διανοητική είτε συναισθηµατική πρόσβαση στην
κληρονοµιά και στην πολιτιστική εξέλιξη, µέσα σε λογικά
πλαίσια και µε κατάλληλους χειρισµούς, αποτελεί
ταυτόχρονα ένα δικαίωµα και ένα προνόµιο. Η πρόσβαση
αυτή συνεπάγεται την υποχρέωση του σεβασµού τόσο για
τις πολιτιστικές αξίες όσο και για τα ενδιαφέροντα και τα
οικονοµικά συµφέροντα της κοινότητας όπου βρίσκεται η
κληρονοµιά, των τοπικών οµάδων που την διαφυλάττουν
ή των κατόχων ιστορικών ιδιοκτησιών καθώς και για τα
τοπία και τους πολιτισµούς από τους οποίους αυτή
προέρχεται.
Ο τουρισµός έχει εξελιχθεί σ’ ένα όλο και πιο σύνθετο
φαινόµενο µε οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτιστικές,
εκπαιδευτικές, επιστηµονικές, βιοφυσικές, οικολογικές
και αισθητικές διαστάσεις. Η επιτυχία µιας ευεργετικής
αλληλεπίδρασης των δυνητικά αντιθετικών προσδοκιών
και φιλοδοξιών των επισκεπτών και των κατοίκων της
κοινότητας που τους υποδέχεται, παρουσιάζει πολλές
προκλήσεις και ευκαιρίες.
Η φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά, οι ιδιόµορφοι και
ζωντανοί πολιτισµοί αποτελούν µέγιστο τουριστικό
θέλγητρο. Η εντατική ή ανεπαρκής διαχείριση του
τουρισµού και της σχετικής µε αυτόν ανάπτυξης µπορεί
να βλάψει τη φύση, την ακεραιότητα και τα κυρίαρχα
χαρακτηριστικά των στοιχείων αυτών. Η οικολογική
δοµή, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος ζωής
της κοινότητας υποδοχής µπορεί επίσης να υποβαθµιστεί,
όπως άλλωστε και η εµπειρία του επισκέπτη από τον τόπο
αυτό.
Ο τουρισµός πρέπει να παρέχει οφέλη στις κοινότητες
υποδοχής, να τους προσφέρει σηµαντικά κίνητρα και
µέσα για να φροντίζουν και να διατηρούν την κληρονοµιά
και τις παραδόσεις τους. Είναι απαραίτητη η εµπλοκή και
συνεργασία είτε των εκπροσώπων της τοπικής είτε της
γηγενούς κοινότητας µε τους αρµόδιους της διατήρησης,
τους τουριστικούς πράκτορες, τους ιδιοκτήτες, αυτούς
που διαµορφώνουν την πολιτική, αυτούς που εκπονούν
εθνικά αναπτυξιακά σχέδια και αυτούς που διαχειρίζονται
περιοχές, προκειµένου να επιτευχθεί η βιωσιµότητα των
τουριστικών δραστηριοτήτων και να εξασφαλιστεί η
προστασία των πολιτιστικών πόρων για τις µέλλουσες
γενιές.
3 Η ∆ΥΝΑΜΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ.
Ο εσωτερικός και διεθνής τουρισµός παραµένει ένας από
τους πιο σηµαντικούς φορείς πολιτιστικών ανταλλαγών
καθώς παρέχει προσωπικές εµπειρίες για ό,τι έχει
επιβιώσει από το παρελθόν, αλλά και για τη σύγχρονη
ζωή και την κοινωνία των άλλων. Όλο και περισσότερο
θεωρείται ως ένα εν δυνάµει θετικό µέσο για τη
διατήρηση της φύσης και του πολιτισµού. Ο τουρισµός
έχει τη δυνατότητα να αδράξει τα οικονοµικά δεδοµένα
της κληρονοµιάς και να τα αξιοποιήσει για τη διατήρησή
της δηµιουργώντας οικονοµικούς πόρους, εκπαιδεύοντας
τους κατοίκους των κοινοτήτων και επηρεάζοντας τις
σχετικές µε αυτήν πολιτικές. Ο τουρισµός αποτελεί τον
βασικό τοµέα πολλών εθνικών και περιφερειακών
οικονοµιών και µπορεί να γίνει σηµαντικός παράγοντας
ανάπτυξης, όταν η διαχείρισή του είναι αποτελεσµατική.
Ο τουρισµός έχει εξελιχθεί σ’ ένα όλο και πιο σύνθετο
φαινόµενο µε οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτιστικές,
εκπαιδευτικές, επιστηµονικές, βιοφυσικές, οικολογικές
και αισθητικές διαστάσεις. Η επιτυχία µιας ευεργετικής
αλληλεπίδρασης των εν δυνάµει αλληλοσυγκρουόµενων
προσδοκιών και φιλοδοξιών των επισκεπτών και των
κατοίκων των κοινοτήτων που τους υποδέχονται ή των
τοπικών κοινοτήτων, παρουσιάζει πολλές προκλήσεις και
ευκαιρίες.
Η φυσική και η πολιτιστική κληρονοµιά, οι διαφορετικοί
και ζωντανοί πολιτισµοί αποτελούν µείζονος σηµασίας
στοιχεία τουριστικής έλξης. Υπερβολικός ή ανεπαρκώς
διαχειριζόµενος τουρισµός, όπως και η σχετική µε αυτόν
ανάπτυξη µπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για τα
φυσικά στοιχεία, για την ολοκληρωµένη λειτουργία και τα
σηµαντικά χαρακτηριστικά της κληρονοµιάς αυτής. Η
οικολογική δοµή, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και ο
τρόπος ζωής της κοινότητας όπου βρίσκονται τα στοιχεία
αυτά µπορούν επίσης να υποβαθµιστούν, όπως άλλωστε
και η εµπειρία του επισκέπτη σ’ αυτό το µέρος.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 4
Ο τουρισµός πρέπει να παρέχει οφέλη στις κοινότητες
όπου βρίσκονται τα στοιχεία αυτά, να τους προσφέρει
σηµαντικά κίνητρα και µέσα για να φροντίζουν και να
διατηρούν την κληρονοµιά και τις παραδόσεις τους. Είναι
απαραίτητη η εµπλοκή και συνεργασία των εκπροσώπων
είτε της τοπικής είτε της γηγενούς κοινότητας µε τους
αρµόδιους της διατήρησης, τους τουριστικούς πράκτορες,
τους ιδιοκτήτες, αυτούς που διαµορφώνουν την πολιτική,
αυτούς που εκπονούν εθνικά αναπτυξιακά σχέδια και µε
αυτούς που διαχειρίζονται περιοχές, προκειµένου να
επιτευχθεί η βιωσιµότητα της τουριστικής βιοµηχανίας
και να εξασφαλιστεί η προστασία των πολιτιστικών
πόρων για τις µέλλουσες γενιές.
Το ICOMΟS, το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μνηµείων και
Τόπων, ως συντάκτης της Χάρτας, άλλοι διεθνείς
οργανισµοί και η τουριστική βιοµηχανία έχουν αφιερωθεί
στην αντιµετώπιση αυτής της πρόκλησης.
5 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ
ΧΑΡΤΑΣ
Οι στόχοι της ∆ιεθνούς Χάρτας για τον Πολιτιστικό
Τουρισµό συνίστανται στο:
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τους εµπλεκόµενους
στη διατήρηση και τη διαχείριση της πολιτιστικής
κληρονοµιάς στο να καταστήσουν τη σηµασία της
προσιτή στα µέλη της τοπικής κοινότητας και τους
επισκέπτες.
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τους µετέχοντες σε
τουριστικές δραστηριότητες στο να προβάλλουν και να
διαχειρίζονται τον τουρισµό µε τρόπο που να σέβεται και
να προάγει τον πολιτισµό και τις ζωντανές παραδόσεις
των τοπικών κοινοτήτων.
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τον διάλογο, µεταξύ
των συµφερόντων της πλευράς της διατήρησης και των
παραγόντων της τουριστικής βιοµηχανίας, σχετικά µε τη
σηµασία και την εύθραυστη φύση των τόπων µε
πολιτιστική κληρονοµιά, των συλλογών και των
ζωντανών παραδόσεων, συµπεριλαµβανοµένης και της
ανάγκης επίτευξης ενός βιώσιµου µέλλοντος για τα
στοιχεία αυτά.
Να ενθαρρύνει τις διαδικασίες αυτές διατυπώνοντας
προγράµµατα και πολιτικές προκειµένου να αναπτυχθούν
λεπτοµερείς και µετρίσιµοι στόχοι και στρατηγικές που
συνδέονται µε την προβολή και την ερµηνεία των τόπων
πολιτιστικής κληρονοµιάς και πολιτιστικών
δραστηριοτήτων και συναφείς στο πλαίσιο της
διαφύλαξης και διατήρησή τους.
Επιπρόσθετα
Η Χάρτα υποστηρίζει ευρύτερες πρωτοβουλίες του
ΙCOMOS, άλλων διεθνών οργανισµών και της
τουριστικής βιοµηχανίας προκειµένου να εξασφαλιστεί η
ακεραιότητα κατά τη διαχείριση και διατήρησή της
πολιτιστικής κληρονοµιάς .
Η Χάρτα ενθαρρύνει την εµπλοκή όλων όσων έχουν
άµεσα ή κατά καιρούς συγκρουόµενα συµφέροντα,
αρµοδιότητες και υποχρεώσεις, σε συνεργασίες για την
επίτευξη των στόχων τους.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 6
Η Χάρτα ενθαρρύνει τα ενδιαφερόµενα µέρη να
διατυπώνουν λεπτοµερείς οδηγίες, ώστε να διευκολύνεται
η εφαρµογή των Αρχών στις ειδικές, κατά περίπτωση,
συνθήκες ή τις ανάγκες των συγκεκριµένων οργανισµών
και κοινοτήτων.
7 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ
ΧΑΡΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 1η
Εφόσον ο εσωτερικός και διεθνής τουρισµός
βρίσκονται µεταξύ των κύριων φορέων πολιτιστικών
ανταλλαγών, η διατήρηση θα πρέπει να παρέχει, στα
µέλη της τοπικής κοινότητας αλλά και στους
επισκέπτες, ευκαιρίες, που αποτελούν αντικείµενο
υπεύθυνης και αποτελεσµατικής διαχείρισης, για µια
άµεση γνωριµία και κατανόηση της πολιτιστικής
κληρονοµιάς και του πολιτισµού της κοινότητας αυτής
1.1
Η φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά αποτελούν ένα
υλικό και πνευµατικό πόρο που προσφέρει την
αφηγηµατική µαρτυρία της ιστορικής εξέλιξης. Η
κληρονοµιά καταλαµβάνει έναν σηµαντικό ρόλο στη
σύγχρονη ζωή και θα πρέπει να είναι φυσικά, είτε
διανοητικά είτε συναισθηµατικά προσπελάσιµη από το
ευρύ κοινό. Τα προγράµµατα για την προστασία και
διατήρηση της κληρονοµιάς, των φυσικών της στοιχείων,
της άϋλης υπόστασής της, των σύγχρονων πολιτιστικών
εκφράσεων και του ευρύτερου πλαισίου τους, θα πρέπει
να παρέχουν, στα µέλη της τοπικής κοινότητας και στον
επισκέπτη, ίσες ευκαιρίες και πρόσφορους τρόπους που
καθιστούν δυνατή την κατανόηση και την αξιολόγηση της
σηµασίας της.
1.2
Ατοµικές απόψεις για την φυσική και πολιτιστική
κληρονοµιά αποδίδουν στη σηµασία της διαφορετικό
βαθµό. Άλλες απόψεις αποδίδουν στην κληρονοµιά
παγκόσµια αξία, άλλες εθνική, περιφερειακή ή τοπική
σηµασία. Τα προγράµµατα ερµηνείας θα πρέπει να
παρουσιάζουν στην τοπική κοινότητα και στον επισκέπτη
αυτή τη σηµασία µε τρόπο πρόσφορο και εύληπτο, µε
µορφές εκπαίδευσης που είναι κατάλληλες και που
προσφέρουν κίνητρα, µε τα µέσα επικοινωνίας, µε την
τεχνολογία και µε επεξηγήσεις στον καθένα της
ιστορικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής
πληροφορίας. H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 8
1.3
Τα προγράµµατα ερµηνείας και προβολής θα πρέπει να
διευκολύνουν και ενθαρρύνουν την υψηλού επιπέδου
ενηµέρωση του κοινού και την αναγκαία υποστήριξη για
την µακρόχρονη επιβίωση της φυσικής και πολιτιστικής
κληρονοµιάς.
1.4
Τα προγράµµατα ερµηνείας θα πρέπει να προβάλλουν την
σηµασία των πολιτιστικών τόπων, των παραδόσεων και
των πολιτιστικών πρακτικών συµπεριλαµβανοµένης και
της σηµασίας που έχουν οι εµπειρίες του παρελθόντος και
η σηµερινή πολιτιστική ιδιαιτερότητα της περιοχής και
της τοπικής κοινότητας, καθώς επίσης και αυτής των
πολιτιστικών µειονοτήτων ή γλωσσικών οµάδων. Ο
επισκέπτης θα πρέπει να ενηµερώνεται πάντα για τις
διαφορετικές πολιτιστικές αξίες που ενδεχοµένως
οφείλονται σε κάποιους ιδιαίτερους πολιτιστικούς πόρους. 9 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 2η
Η σχέση µεταξύ των Πολιτιστικών Τόπων και του
Τουρισµού είναι δυναµική και µπορεί να εµπεριέχει
συγκρουόµενες αξίες. Η διαχείριση της σχέσης αυτής
θα πρέπει εξασφαλίζει την βιωσιµότητα τους για τις
παρούσες και µέλλουσες γενιές.
2.1
Οι τόποι σηµαντικής πολιτιστικής κληρονοµιάς έχουν µια
εγγενή αξία για όλο τον κόσµο ως ουσιαστικό υπόβαθρο
της πολιτιστικής ποικιλίας και της κοινωνικής εξέλιξης. Η
συνεχής προστασία και διατήρηση των ζωντανών
πολιτισµών, των τόπων µε κληρονοµιά, των συλλογών,
της φυσικής και οικολογικής τους ακεραιότητας και του
περιβαλλοντικού τους πλαισίου, θα πρέπει να αποτελεί
την βασική συνιστώσα της κοινωνικής, οικονοµικής,
πολιτικής, νοµοθετικής, πολιτιστικής και τουριστικής
αναπτυξιακής στρατηγικής.
2.2
Η αλληλεπίδραση ανάµεσα στους πόρους της
πολιτιστικής κληρονοµιάς και του τουρισµού είναι
δυναµική και συνεχώς µεταβαλλόµενη δηµιουργώντας,
ταυτόχρονα, ευκαιρίες και προκλήσεις και, δυνητικά,
συγκρούσεις. Τα τουριστικά σχέδια, οι δραστηριότητες
και η ανάπτυξη του τουρισµού, ανταποκρινόµενα στις
ανάγκες και τις προσδοκίες του επισκέπτη, θα πρέπει να
ελαχιστοποιούν τις δυσµενείς επιπτώσεις και να
διασφαλίζουν θετική έκβαση για την κληρονοµιά και τον
τρόπο ζωής της τοπικής κοινότητας.
2.3
Τα προγράµµατα διατήρησης, ερµηνείας και τουριστικής
ανάπτυξης θα πρέπει να βασίζονται σε µια εύληπτη
µέθοδο αντίληψης των ιδιαίτερων αλλά συχνά
περίπλοκων ή συγκρουόµενων απόψεων ως προς τη
σηµασία της κληρονοµιάς του συγκεκριµένου τόπου. Η
συνεχής έρευνα και οι διαβουλεύσεις αποτελούν
σηµαντικές διαδικασίες προκειµένου να αναπτυχθούν οι
εξελισσόµενες αντιλήψεις για την κατανόηση αυτής της
σηµασίας και για την αποτίµησή της.
2.4
Η εξασφάλιση της αυθεντικότητας των πολιτιστικών
τόπων και των συλλογών είναι σηµαντική. Αποτελεί ένα
ουσιαστικό στοιχείο της πολιτιστικής σηµασίας τους
καθώς εκφράζεται στο φυσικό περιεχόµενο, στη
συλλογική µνήµη και στις άϋλες παραδόσεις που
επιβίωσαν από το παρελθόν. Τα προγράµµατα θα πρέπει
να προβάλλουν και να ερµηνεύουν την σηµασία της
αυθεντικότητας των τόπων και των πολιτιστικών
εµπειριών προκειµένου να αυξάνουν την εκτίµηση και την
κατανόηση αυτής της πολιτιστικής κληρονοµιάς.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 10
2.5
Η τουριστική ανάπτυξη και τα έργα υποδοµής πρέπει να
λαµβάνουν υπ΄ όψη τις αισθητικές, κοινωνικές και
πολιτιστικές διαστάσεις, τα χαρακτηριστικά των φυσικών
και πολιτιστικών τοπίων, τη βιοποικιλία καθώς και την
ευρύτερη οπτική εικόνα των τόπων µε πολιτιστική
κληρονοµιά. Θα πρέπει να προτιµάται η χρήση τοπικών
υλικών και να λαµβάνεται υπ’ όψη ο τοπικός
αρχιτεκτονικός χαρακτήρας ή το τοπικά οµιλούµενο
παραδοσιακό ιδίωµα.
2.6
Πριν από την προώθηση ή την ανάπτυξη τόπων µε
κληρονοµιά για την υποδοχή µαζικού τουρισµού, τα
σχέδια διαχείρισης θα πρέπει να αποτιµούν τις φυσικές
και πολιτιστικές αξίες των πόρων. Θα πρέπει κατόπιν να
καθιερώνονται πρόσφορα όρια των αποδεκτών αλλαγών,
ιδιαίτερα σε σχέση µε τις επιπτώσεις του αριθµού των
επισκεπτών στα φυσικά χαρακτηριστικά, την
ακεραιότητα, την οικολογία και την βιοποικιλία του
τόπου, τις οδικές προσπελάσεις προς το συγκεκριµένο
τόπο και το σύστηµα µεταφορών, καθώς και την
κοινωνική και πολιτιστική ευηµερία της τοπικής
κοινότητας. Εάν το προσδοκώµενο επίπεδο αλλαγών είναι
µη αποδεκτό, οι αναπτυξιακές προτάσεις θα πρέπει να
τροποποιούνται.
2.7
Θα πρέπει να δηµιουργηθούν συνεχιζόµενα προγράµµατα
αξιολόγησης προκειµένου να αποτιµηθούν οι προοδευτικά
επερχόµενες επιπτώσεις των τουριστικών
δραστηριοτήτων και της τουριστικής ανάπτυξης στον
συγκεκριµένο τόπο ή την κοινότητα.
11 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 3
η
Η ∆ιατήρηση και ο Τουριστικός Σχεδιασµός για
Πολιτιστικούς Τόπους θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι
η Εµπειρία του επισκέπτη θα είναι αξιόλογη, πλούσια
σε περιεχόµενο και ευχάριστη.
3.1
Τα προγράµµατα διατήρησης και τουρισµού θα πρέπει να
παρέχουν υψηλής ποιότητας πληροφορία, ώστε να
µεγιστοποιούν την δυνατότητα να κατανοήσει ο
επισκέπτης τόσο την σηµασία των χαρακτηριστικών της
κληρονοµιάς όσο και την ανάγκη για την προστασία τους,
καθιστώντας τον ικανό να χαρεί τον τόπο µε τον
καλύτερο τρόπο.
3.2
Οι επισκέπτες θα πρέπει να είναι έχουν τη δυνατότητα, αν
το επιθυµούν, να γνωρίσουν τον πολιτιστικό τόπο µε το
δικό τους τρόπο. Ειδικές διαδροµές µπορεί να είναι
αναγκαίες ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές
επιπτώσεις στην ακεραιότητα και στον φυσικό ιστό σε
ένα τόπο, καθώς και στα φυσικά και πολιτιστικά
χαρακτηριστικά του.
3.3
Ο σεβασµός της ιερότητας πνευµατικών χώρων,
πνευµατικών πράξεων και παραδόσεων, αποτελεί
σηµαντικό παράγοντα για τους διαχειριστές του τόπου,
τους επισκέπτες, για όσους διαµορφώνουν πολιτική, τους
χωροτάκτες και τους τουριστικούς πράκτορες. Οι
επισκέπτες θα πρέπει να προτρέπονται να
συµπεριφέρονται ως ευπρόσδεκτοι καλεσµένοι,
σεβόµενοι τις αξίες και τον τρόπο ζωής της κοινότητας
που τους φιλοξενεί, αποφεύγοντας τις πιθανές κλοπές
καθώς και το παράνοµο εµπόριο της πολιτιστικής
ιδιοκτησίας και να συµπεριφέρονται µε υπευθυνότητα
έτσι ώστε να είναι ευπρόσδεκτοι κατά µια πιθανή επόµενη
επίσκεψή τους.
3.4
Οι σχεδιασµοί για τις τουριστικές δραστηριότητες θα
πρέπει να προβλέπουν κατάλληλες διευκολύνσεις για την
άνεση, την ασφάλεια και την ευχάριστη παραµονή των
επισκεπτών, οι οποίες να βελτιστοποιούν την απόλαυση
της επίσκεψης αλλά δεν θα διαταράσσουν από την άλλη
τα σηµαντικά ή οικολογικά χαρακτηριστικά του τόπου.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 12
ΑΡΧΗ 4
η
Οι τοπικές κοινότητες και ο εντόπιος πληθυσµός
πρέπει να συµµετέχουν στο σχεδιασµό της διατήρησης
και του τουρισµού.
4.1
Τα δικαιώµατα και τα συµφέροντα της τοπικής
κοινότητας, σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, των
κατόχων ιδιοκτησιών και των τοπικών παραγόντων που
ενδεχοµένως ασκούν κατά παράδοση αξιώµατα ή είναι
υπεύθυνοι για τη γη και τα σηµαντικά στοιχεία των τόπων
τους, θα πρέπει να είναι σεβαστά. Θα πρέπει να
λαµβάνονται υπ’ όψη κατά τον προσδιορισµών των
στόχων, των στρατηγικών, των πολιτικών και των
συµφωνιών ταυτοποίησης, διατήρησης, διαχείρισης,
παρουσίασης και ερµηνείας των πόρων της πολιτιστικής
τους κληρονοµιάς, των πολιτιστικών τους πρακτικών και
των συγχρόνων πολιτιστικών εκφράσεων στο πλαίσιο του
τουρισµού.
4.2
Αν και τα πολιτιστικά αγαθά ενός τόπου ή της ευρύτερης
περιοχής µπορεί να είναι παγκόσµιας σηµασίας, εντούτοις
πρέπει να γίνονται σεβαστές οι ανάγκες και οι επιθυµίες
ορισµένων κοινοτήτων ή γηγενών πληθυσµών στο να
περιορίζουν ή να διαχειρίζονται οι ίδιοι την φυσική,
πνευµατική ή διανοητική πρόσβαση σε ορισµένες
παραδοσιακές πρακτικές, γνώσεις, πεποιθήσεις,
δραστηριότητες, καλλιτεχνικές πράξεις ή τόπους.
∆ραστηριότητες σχετικές µε τον τουρισµό και τη
διατήρηση πρέπει να προσφέρουν οφέλη στην τοπική
κοινότητα.
5.1
Αυτοί που διαµορφώνουν πολιτική θα πρέπει να
προωθούν µέτρα για την δίκαιη κατανοµή, σε όλη τη
χώρα ή την περιοχή, των ωφεληµάτων που προέρχονται
από τον τουρισµό για τη βελτίωση του επιπέδου της
κοινωνικοοικονοµικής ανάπτυξης και, όπου είναι
απαραίτητο, για την ανακούφιση της φτώχιας.
5.2
Η διαχείριση της διατήρησης και οι τουριστικές
δραστηριότητες θα πρέπει να παρέχουν σε άνδρες και
γυναίκες της φιλοξενούσας κοινότητας και σε όλα τα
επίπεδα, ίσα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά
ωφελήµατα µέσω της εκπαίδευσης, της εξειδίκευσης και
της δηµιουργίας ευκαιριών απασχόληση πλήρους χρόνου.
5.3
Ένα σηµαντικό µέρος των εσόδων που προέρχεται ειδικά
από τα τουριστικά προγράµµατα για τόπους πολιτιστικής
κληρονοµιάς θα πρέπει να παραχωρείται για την
προστασία, διατήρηση και προβολή αυτών των τόπων,
συµπεριλαµβανοµένου του φυσικού τους περιβάλλοντος
και της πολιτιστικής τους φυσιογνωµίας. Όπου είναι
δυνατό, οι επισκέπτες θα πρέπει να ενηµερώνονται γι’
αυτή την διάθεση των συγκεκριµένων εσόδων.
5.4
Τα τουριστικά προγράµµατα θα πρέπει να ενθαρρύνουν
την εκπαίδευση και την απασχόληση ξεναγών και
διερµηνέων που να προέρχονται από τον τοπικό
πληθυσµό, για να µεγιστοποιείται και να αξιοποιείται η
ικανότητα των κατοίκων της περιοχής να παρουσιάζουν
και να ερµηνεύουν της πολιτιστικές τους αξίες.
5.5
Η ερµηνεία της παράδοσης και τα εκπαιδευτικά
προγράµµατα, µεταξύ των κατοίκων της κοινότητας
υποδοχής θα πρέπει να ενθαρρύνουν την εµπλοκή των
τοπικών οδηγών-διερµηνέων στις σχετικές διαδικασίες.
Τα προγράµµατα πρέπει να προωθούν την γνώση και τον
σεβασµό για την πολιτιστική τους κληρονοµιά,
ενθαρρύνοντας τους κατοίκους της περιοχής να αποκτούν
άµεσο ενδιαφέρον για την φροντίδα της και τη διατήρησή
της.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 14
5.6
Η διαχείριση της διατήρησης και τα τουριστικά
προγράµµατα θα πρέπει να συµπεριλαµβάνουν
δυνατότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης, έρευνας και
εξειδίκευσης για στελέχη που χαράσσουν πολιτική,
πολεοδόµους, ερευνητές, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές,
συντηρητές, οδηγούς-διερµηνείς και όσους εργάζονται
στον τουριστικό κλάδο. Οι συµµετέχοντες θα πρέπει να
ενθαρρύνονται στο να κατανοούν και να βοηθούν στην
επίλυση των κατά περίπτωση συγκρουόµενων ζητηµάτων,
ευκαιριών και προβληµάτων τα οποία αντιµετωπίζουν οι
συνάδελφοί τους.
15 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 6η
Τα προγράµµατα προβολής του τουρισµού οφείλουν να
προστατεύουν και να προάγουν τα χαρακτηριστικά της
φυσικής και της πολιτιστικής κληρονοµιάς.
6.1
Προγράµµατα προώθησης του τουρισµού θα πρέπει να
δηµιουργούν ρεαλιστικές προσδοκίες και να
πληροφορούν µε υπευθυνότητα τους µελλοντικούς
επισκέπτες για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
πολιτιστικής κληρονοµιάς του τόπου ή της κοινότητας
υποδοχής και να τους προτρέπουν να συµπεριφέρονται
κατάλληλα.
6.2
Για τους τόπους και τις συλλογές πολιτιστικής σηµασίας
πρέπει να χρησιµοποιούνται τρόποι προβολής και
διαχείρισης που να προστατεύουν την αυθεντικότητά
τους, να επιδιώκεται η βελτιστοποίηση της εµπειρίας του
επισκέπτη µε την ελαχιστοποίηση των διακυµάνσεων των
αφίξεων και να αποφεύγονται σε κάθε περίπτωση οι
αυξηµένοι αριθµοί επισκεπτών.
6.3
Τα προγράµµατα προώθησης του τουρισµού θα πρέπει να
διασφαλίζουν την ευρύτερη διανοµή των ωφεληµάτων και
να ανακουφίζουν από τις πιέσεις τους δηµοφιλέστερους
τόπους ενθαρρύνοντας τους επισκέπτες να γνωρίσουν τα
χαρακτηριστικά της πολιτιστικής και φυσικής
κληρονοµιάς της ευρύτερης περιφέρειας ή της περιοχής.
6.4
Η προώθηση, διάθεση και πώληση τοπικών
χειροτεχνηµάτων και άλλων προϊόντων θα πρέπει να
αποφέρει µια λογική κοινωνική και οικονοµική απόδοση
στην τοπική κοινότητα ενώ θα εξασφαλίζει παράλληλα
και το ότι η ακεραιότητα του πολιτιστικού της πλούτου
δεν υποβαθµίζεται.
Ελεύθερη µετάφραση της Χάρτας στα ελληνικά :
Αικ. ∆ηµητσάντου Κρεµέζη,
∆ρ. Αρχιτέκτων, Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΜΠ. µέλος της
∆ιεθνούς Επιτροπής Πολιτιστικού Τουρισµού του
ICOMOS
ΑΘΗΝΑ
ΜΑΡΤΙΟΣ 2002
δικαίωµα και την υποχρέωση να κατανοούµε, να εκτιµούµε και να διατηρούµε τις παγκόσµιες αξίες της.
Στην ευρεία έννοια του όρου “κληρονοµιά” περιλαµβάνεται τόσο το φυσικό όσο και το πολιτιστικό
περιβάλλον. Συµπεριλαµβάνονται ακόµα σ΄ αυτήν τοπία, ιστορικοί χώροι, τοποθεσίες και δοµηµένο περιβάλλον, καθώς και η βιοποικιλότητα, οι συλλογές, οι παλιές και συνεχιζόµενες πολιτιστικές πρακτικές, η γνώση και οι ζωντανές εµπειρίες.
Στην πολιτιστική κληρονοµιά καταγράφεται και απεικονίζεται η µακρόχρονη πορεία της ιστορικής εξέλιξης, ενώ η κληρονοµιά αυτή διαµορφώνει
ουσιαστικά και την ταυτότητα κάθε έθνους, χώρας, περιοχής ή τόπου και εποµένως αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της σύγχρονης ζωής. Αυτή είναι ένα δυναµικό σηµείο αναφοράς και ένα θετικό µέσο ανάπτυξης και αλλαγών. Η ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονοµιά και η συλλογική µνήµη κάθε περιοχής ή κοινωνικού συνόλου αποτελεί αναντικατάστατο και σηµαντικό υπόβαθρο για
την σύγχρονη και µελλοντική ανάπτυξη.
Στην εποχή της ολοένα αυξανόµενης παγκοσµιοποίησης, η προστασία, η διατήρηση, η ερµηνεία και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της πολιτιστικής ποικιλίας κάθε περιοχής ή χώρας αποτελεί µια σηµαντική πρόκληση για τον κόσµο όλο. Ωστόσο, η διαχείριση της κληρονοµιάς αυτής, µέσα στα πλαίσια των διεθνώς αναγνωρισµένων και κατάλληλα εφαρµοσµένων κανόνων, ανήκει συνήθως στην ευθύνη της κοινότητας όπου αυτή βρίσκεται ή της οµάδας που την διαφυλάττει. Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονοµιάς συνίσταται στο να µεταδοθεί η
σηµασία της και η ανάγκη διατήρησής της στα µέλη της κοινότητας υποδοχής και στους επισκέπτες.
Η φυσική, είτε διανοητική είτε συναισθηµατική πρόσβαση στην
κληρονοµιά και στην πολιτιστική εξέλιξη, µέσα σε λογικά
πλαίσια και µε κατάλληλους χειρισµούς, αποτελεί
ταυτόχρονα ένα δικαίωµα και ένα προνόµιο. Η πρόσβαση
αυτή συνεπάγεται την υποχρέωση του σεβασµού τόσο για
τις πολιτιστικές αξίες όσο και για τα ενδιαφέροντα και τα
οικονοµικά συµφέροντα της κοινότητας όπου βρίσκεται η
κληρονοµιά, των τοπικών οµάδων που την διαφυλάττουν
ή των κατόχων ιστορικών ιδιοκτησιών καθώς και για τα
τοπία και τους πολιτισµούς από τους οποίους αυτή
προέρχεται.
Ο τουρισµός έχει εξελιχθεί σ’ ένα όλο και πιο σύνθετο
φαινόµενο µε οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτιστικές,
εκπαιδευτικές, επιστηµονικές, βιοφυσικές, οικολογικές
και αισθητικές διαστάσεις. Η επιτυχία µιας ευεργετικής
αλληλεπίδρασης των δυνητικά αντιθετικών προσδοκιών
και φιλοδοξιών των επισκεπτών και των κατοίκων της
κοινότητας που τους υποδέχεται, παρουσιάζει πολλές
προκλήσεις και ευκαιρίες.
Η φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά, οι ιδιόµορφοι και
ζωντανοί πολιτισµοί αποτελούν µέγιστο τουριστικό
θέλγητρο. Η εντατική ή ανεπαρκής διαχείριση του
τουρισµού και της σχετικής µε αυτόν ανάπτυξης µπορεί
να βλάψει τη φύση, την ακεραιότητα και τα κυρίαρχα
χαρακτηριστικά των στοιχείων αυτών. Η οικολογική
δοµή, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος ζωής
της κοινότητας υποδοχής µπορεί επίσης να υποβαθµιστεί,
όπως άλλωστε και η εµπειρία του επισκέπτη από τον τόπο
αυτό.
Ο τουρισµός πρέπει να παρέχει οφέλη στις κοινότητες
υποδοχής, να τους προσφέρει σηµαντικά κίνητρα και
µέσα για να φροντίζουν και να διατηρούν την κληρονοµιά
και τις παραδόσεις τους. Είναι απαραίτητη η εµπλοκή και
συνεργασία είτε των εκπροσώπων της τοπικής είτε της
γηγενούς κοινότητας µε τους αρµόδιους της διατήρησης,
τους τουριστικούς πράκτορες, τους ιδιοκτήτες, αυτούς
που διαµορφώνουν την πολιτική, αυτούς που εκπονούν
εθνικά αναπτυξιακά σχέδια και αυτούς που διαχειρίζονται
περιοχές, προκειµένου να επιτευχθεί η βιωσιµότητα των
τουριστικών δραστηριοτήτων και να εξασφαλιστεί η
προστασία των πολιτιστικών πόρων για τις µέλλουσες
γενιές.
3 Η ∆ΥΝΑΜΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΗ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ.
Ο εσωτερικός και διεθνής τουρισµός παραµένει ένας από
τους πιο σηµαντικούς φορείς πολιτιστικών ανταλλαγών
καθώς παρέχει προσωπικές εµπειρίες για ό,τι έχει
επιβιώσει από το παρελθόν, αλλά και για τη σύγχρονη
ζωή και την κοινωνία των άλλων. Όλο και περισσότερο
θεωρείται ως ένα εν δυνάµει θετικό µέσο για τη
διατήρηση της φύσης και του πολιτισµού. Ο τουρισµός
έχει τη δυνατότητα να αδράξει τα οικονοµικά δεδοµένα
της κληρονοµιάς και να τα αξιοποιήσει για τη διατήρησή
της δηµιουργώντας οικονοµικούς πόρους, εκπαιδεύοντας
τους κατοίκους των κοινοτήτων και επηρεάζοντας τις
σχετικές µε αυτήν πολιτικές. Ο τουρισµός αποτελεί τον
βασικό τοµέα πολλών εθνικών και περιφερειακών
οικονοµιών και µπορεί να γίνει σηµαντικός παράγοντας
ανάπτυξης, όταν η διαχείρισή του είναι αποτελεσµατική.
Ο τουρισµός έχει εξελιχθεί σ’ ένα όλο και πιο σύνθετο
φαινόµενο µε οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτιστικές,
εκπαιδευτικές, επιστηµονικές, βιοφυσικές, οικολογικές
και αισθητικές διαστάσεις. Η επιτυχία µιας ευεργετικής
αλληλεπίδρασης των εν δυνάµει αλληλοσυγκρουόµενων
προσδοκιών και φιλοδοξιών των επισκεπτών και των
κατοίκων των κοινοτήτων που τους υποδέχονται ή των
τοπικών κοινοτήτων, παρουσιάζει πολλές προκλήσεις και
ευκαιρίες.
Η φυσική και η πολιτιστική κληρονοµιά, οι διαφορετικοί
και ζωντανοί πολιτισµοί αποτελούν µείζονος σηµασίας
στοιχεία τουριστικής έλξης. Υπερβολικός ή ανεπαρκώς
διαχειριζόµενος τουρισµός, όπως και η σχετική µε αυτόν
ανάπτυξη µπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για τα
φυσικά στοιχεία, για την ολοκληρωµένη λειτουργία και τα
σηµαντικά χαρακτηριστικά της κληρονοµιάς αυτής. Η
οικολογική δοµή, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και ο
τρόπος ζωής της κοινότητας όπου βρίσκονται τα στοιχεία
αυτά µπορούν επίσης να υποβαθµιστούν, όπως άλλωστε
και η εµπειρία του επισκέπτη σ’ αυτό το µέρος.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 4
Ο τουρισµός πρέπει να παρέχει οφέλη στις κοινότητες
όπου βρίσκονται τα στοιχεία αυτά, να τους προσφέρει
σηµαντικά κίνητρα και µέσα για να φροντίζουν και να
διατηρούν την κληρονοµιά και τις παραδόσεις τους. Είναι
απαραίτητη η εµπλοκή και συνεργασία των εκπροσώπων
είτε της τοπικής είτε της γηγενούς κοινότητας µε τους
αρµόδιους της διατήρησης, τους τουριστικούς πράκτορες,
τους ιδιοκτήτες, αυτούς που διαµορφώνουν την πολιτική,
αυτούς που εκπονούν εθνικά αναπτυξιακά σχέδια και µε
αυτούς που διαχειρίζονται περιοχές, προκειµένου να
επιτευχθεί η βιωσιµότητα της τουριστικής βιοµηχανίας
και να εξασφαλιστεί η προστασία των πολιτιστικών
πόρων για τις µέλλουσες γενιές.
Το ICOMΟS, το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μνηµείων και
Τόπων, ως συντάκτης της Χάρτας, άλλοι διεθνείς
οργανισµοί και η τουριστική βιοµηχανία έχουν αφιερωθεί
στην αντιµετώπιση αυτής της πρόκλησης.
5 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ
ΧΑΡΤΑΣ
Οι στόχοι της ∆ιεθνούς Χάρτας για τον Πολιτιστικό
Τουρισµό συνίστανται στο:
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τους εµπλεκόµενους
στη διατήρηση και τη διαχείριση της πολιτιστικής
κληρονοµιάς στο να καταστήσουν τη σηµασία της
προσιτή στα µέλη της τοπικής κοινότητας και τους
επισκέπτες.
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τους µετέχοντες σε
τουριστικές δραστηριότητες στο να προβάλλουν και να
διαχειρίζονται τον τουρισµό µε τρόπο που να σέβεται και
να προάγει τον πολιτισµό και τις ζωντανές παραδόσεις
των τοπικών κοινοτήτων.
Να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τον διάλογο, µεταξύ
των συµφερόντων της πλευράς της διατήρησης και των
παραγόντων της τουριστικής βιοµηχανίας, σχετικά µε τη
σηµασία και την εύθραυστη φύση των τόπων µε
πολιτιστική κληρονοµιά, των συλλογών και των
ζωντανών παραδόσεων, συµπεριλαµβανοµένης και της
ανάγκης επίτευξης ενός βιώσιµου µέλλοντος για τα
στοιχεία αυτά.
Να ενθαρρύνει τις διαδικασίες αυτές διατυπώνοντας
προγράµµατα και πολιτικές προκειµένου να αναπτυχθούν
λεπτοµερείς και µετρίσιµοι στόχοι και στρατηγικές που
συνδέονται µε την προβολή και την ερµηνεία των τόπων
πολιτιστικής κληρονοµιάς και πολιτιστικών
δραστηριοτήτων και συναφείς στο πλαίσιο της
διαφύλαξης και διατήρησή τους.
Επιπρόσθετα
Η Χάρτα υποστηρίζει ευρύτερες πρωτοβουλίες του
ΙCOMOS, άλλων διεθνών οργανισµών και της
τουριστικής βιοµηχανίας προκειµένου να εξασφαλιστεί η
ακεραιότητα κατά τη διαχείριση και διατήρησή της
πολιτιστικής κληρονοµιάς .
Η Χάρτα ενθαρρύνει την εµπλοκή όλων όσων έχουν
άµεσα ή κατά καιρούς συγκρουόµενα συµφέροντα,
αρµοδιότητες και υποχρεώσεις, σε συνεργασίες για την
επίτευξη των στόχων τους.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 6
Η Χάρτα ενθαρρύνει τα ενδιαφερόµενα µέρη να
διατυπώνουν λεπτοµερείς οδηγίες, ώστε να διευκολύνεται
η εφαρµογή των Αρχών στις ειδικές, κατά περίπτωση,
συνθήκες ή τις ανάγκες των συγκεκριµένων οργανισµών
και κοινοτήτων.
7 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ
ΧΑΡΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 1η
Εφόσον ο εσωτερικός και διεθνής τουρισµός
βρίσκονται µεταξύ των κύριων φορέων πολιτιστικών
ανταλλαγών, η διατήρηση θα πρέπει να παρέχει, στα
µέλη της τοπικής κοινότητας αλλά και στους
επισκέπτες, ευκαιρίες, που αποτελούν αντικείµενο
υπεύθυνης και αποτελεσµατικής διαχείρισης, για µια
άµεση γνωριµία και κατανόηση της πολιτιστικής
κληρονοµιάς και του πολιτισµού της κοινότητας αυτής
1.1
Η φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά αποτελούν ένα
υλικό και πνευµατικό πόρο που προσφέρει την
αφηγηµατική µαρτυρία της ιστορικής εξέλιξης. Η
κληρονοµιά καταλαµβάνει έναν σηµαντικό ρόλο στη
σύγχρονη ζωή και θα πρέπει να είναι φυσικά, είτε
διανοητικά είτε συναισθηµατικά προσπελάσιµη από το
ευρύ κοινό. Τα προγράµµατα για την προστασία και
διατήρηση της κληρονοµιάς, των φυσικών της στοιχείων,
της άϋλης υπόστασής της, των σύγχρονων πολιτιστικών
εκφράσεων και του ευρύτερου πλαισίου τους, θα πρέπει
να παρέχουν, στα µέλη της τοπικής κοινότητας και στον
επισκέπτη, ίσες ευκαιρίες και πρόσφορους τρόπους που
καθιστούν δυνατή την κατανόηση και την αξιολόγηση της
σηµασίας της.
1.2
Ατοµικές απόψεις για την φυσική και πολιτιστική
κληρονοµιά αποδίδουν στη σηµασία της διαφορετικό
βαθµό. Άλλες απόψεις αποδίδουν στην κληρονοµιά
παγκόσµια αξία, άλλες εθνική, περιφερειακή ή τοπική
σηµασία. Τα προγράµµατα ερµηνείας θα πρέπει να
παρουσιάζουν στην τοπική κοινότητα και στον επισκέπτη
αυτή τη σηµασία µε τρόπο πρόσφορο και εύληπτο, µε
µορφές εκπαίδευσης που είναι κατάλληλες και που
προσφέρουν κίνητρα, µε τα µέσα επικοινωνίας, µε την
τεχνολογία και µε επεξηγήσεις στον καθένα της
ιστορικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής
πληροφορίας. H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 8
1.3
Τα προγράµµατα ερµηνείας και προβολής θα πρέπει να
διευκολύνουν και ενθαρρύνουν την υψηλού επιπέδου
ενηµέρωση του κοινού και την αναγκαία υποστήριξη για
την µακρόχρονη επιβίωση της φυσικής και πολιτιστικής
κληρονοµιάς.
1.4
Τα προγράµµατα ερµηνείας θα πρέπει να προβάλλουν την
σηµασία των πολιτιστικών τόπων, των παραδόσεων και
των πολιτιστικών πρακτικών συµπεριλαµβανοµένης και
της σηµασίας που έχουν οι εµπειρίες του παρελθόντος και
η σηµερινή πολιτιστική ιδιαιτερότητα της περιοχής και
της τοπικής κοινότητας, καθώς επίσης και αυτής των
πολιτιστικών µειονοτήτων ή γλωσσικών οµάδων. Ο
επισκέπτης θα πρέπει να ενηµερώνεται πάντα για τις
διαφορετικές πολιτιστικές αξίες που ενδεχοµένως
οφείλονται σε κάποιους ιδιαίτερους πολιτιστικούς πόρους. 9 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 2η
Η σχέση µεταξύ των Πολιτιστικών Τόπων και του
Τουρισµού είναι δυναµική και µπορεί να εµπεριέχει
συγκρουόµενες αξίες. Η διαχείριση της σχέσης αυτής
θα πρέπει εξασφαλίζει την βιωσιµότητα τους για τις
παρούσες και µέλλουσες γενιές.
2.1
Οι τόποι σηµαντικής πολιτιστικής κληρονοµιάς έχουν µια
εγγενή αξία για όλο τον κόσµο ως ουσιαστικό υπόβαθρο
της πολιτιστικής ποικιλίας και της κοινωνικής εξέλιξης. Η
συνεχής προστασία και διατήρηση των ζωντανών
πολιτισµών, των τόπων µε κληρονοµιά, των συλλογών,
της φυσικής και οικολογικής τους ακεραιότητας και του
περιβαλλοντικού τους πλαισίου, θα πρέπει να αποτελεί
την βασική συνιστώσα της κοινωνικής, οικονοµικής,
πολιτικής, νοµοθετικής, πολιτιστικής και τουριστικής
αναπτυξιακής στρατηγικής.
2.2
Η αλληλεπίδραση ανάµεσα στους πόρους της
πολιτιστικής κληρονοµιάς και του τουρισµού είναι
δυναµική και συνεχώς µεταβαλλόµενη δηµιουργώντας,
ταυτόχρονα, ευκαιρίες και προκλήσεις και, δυνητικά,
συγκρούσεις. Τα τουριστικά σχέδια, οι δραστηριότητες
και η ανάπτυξη του τουρισµού, ανταποκρινόµενα στις
ανάγκες και τις προσδοκίες του επισκέπτη, θα πρέπει να
ελαχιστοποιούν τις δυσµενείς επιπτώσεις και να
διασφαλίζουν θετική έκβαση για την κληρονοµιά και τον
τρόπο ζωής της τοπικής κοινότητας.
2.3
Τα προγράµµατα διατήρησης, ερµηνείας και τουριστικής
ανάπτυξης θα πρέπει να βασίζονται σε µια εύληπτη
µέθοδο αντίληψης των ιδιαίτερων αλλά συχνά
περίπλοκων ή συγκρουόµενων απόψεων ως προς τη
σηµασία της κληρονοµιάς του συγκεκριµένου τόπου. Η
συνεχής έρευνα και οι διαβουλεύσεις αποτελούν
σηµαντικές διαδικασίες προκειµένου να αναπτυχθούν οι
εξελισσόµενες αντιλήψεις για την κατανόηση αυτής της
σηµασίας και για την αποτίµησή της.
2.4
Η εξασφάλιση της αυθεντικότητας των πολιτιστικών
τόπων και των συλλογών είναι σηµαντική. Αποτελεί ένα
ουσιαστικό στοιχείο της πολιτιστικής σηµασίας τους
καθώς εκφράζεται στο φυσικό περιεχόµενο, στη
συλλογική µνήµη και στις άϋλες παραδόσεις που
επιβίωσαν από το παρελθόν. Τα προγράµµατα θα πρέπει
να προβάλλουν και να ερµηνεύουν την σηµασία της
αυθεντικότητας των τόπων και των πολιτιστικών
εµπειριών προκειµένου να αυξάνουν την εκτίµηση και την
κατανόηση αυτής της πολιτιστικής κληρονοµιάς.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 10
2.5
Η τουριστική ανάπτυξη και τα έργα υποδοµής πρέπει να
λαµβάνουν υπ΄ όψη τις αισθητικές, κοινωνικές και
πολιτιστικές διαστάσεις, τα χαρακτηριστικά των φυσικών
και πολιτιστικών τοπίων, τη βιοποικιλία καθώς και την
ευρύτερη οπτική εικόνα των τόπων µε πολιτιστική
κληρονοµιά. Θα πρέπει να προτιµάται η χρήση τοπικών
υλικών και να λαµβάνεται υπ’ όψη ο τοπικός
αρχιτεκτονικός χαρακτήρας ή το τοπικά οµιλούµενο
παραδοσιακό ιδίωµα.
2.6
Πριν από την προώθηση ή την ανάπτυξη τόπων µε
κληρονοµιά για την υποδοχή µαζικού τουρισµού, τα
σχέδια διαχείρισης θα πρέπει να αποτιµούν τις φυσικές
και πολιτιστικές αξίες των πόρων. Θα πρέπει κατόπιν να
καθιερώνονται πρόσφορα όρια των αποδεκτών αλλαγών,
ιδιαίτερα σε σχέση µε τις επιπτώσεις του αριθµού των
επισκεπτών στα φυσικά χαρακτηριστικά, την
ακεραιότητα, την οικολογία και την βιοποικιλία του
τόπου, τις οδικές προσπελάσεις προς το συγκεκριµένο
τόπο και το σύστηµα µεταφορών, καθώς και την
κοινωνική και πολιτιστική ευηµερία της τοπικής
κοινότητας. Εάν το προσδοκώµενο επίπεδο αλλαγών είναι
µη αποδεκτό, οι αναπτυξιακές προτάσεις θα πρέπει να
τροποποιούνται.
2.7
Θα πρέπει να δηµιουργηθούν συνεχιζόµενα προγράµµατα
αξιολόγησης προκειµένου να αποτιµηθούν οι προοδευτικά
επερχόµενες επιπτώσεις των τουριστικών
δραστηριοτήτων και της τουριστικής ανάπτυξης στον
συγκεκριµένο τόπο ή την κοινότητα.
11 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 3
η
Η ∆ιατήρηση και ο Τουριστικός Σχεδιασµός για
Πολιτιστικούς Τόπους θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι
η Εµπειρία του επισκέπτη θα είναι αξιόλογη, πλούσια
σε περιεχόµενο και ευχάριστη.
3.1
Τα προγράµµατα διατήρησης και τουρισµού θα πρέπει να
παρέχουν υψηλής ποιότητας πληροφορία, ώστε να
µεγιστοποιούν την δυνατότητα να κατανοήσει ο
επισκέπτης τόσο την σηµασία των χαρακτηριστικών της
κληρονοµιάς όσο και την ανάγκη για την προστασία τους,
καθιστώντας τον ικανό να χαρεί τον τόπο µε τον
καλύτερο τρόπο.
3.2
Οι επισκέπτες θα πρέπει να είναι έχουν τη δυνατότητα, αν
το επιθυµούν, να γνωρίσουν τον πολιτιστικό τόπο µε το
δικό τους τρόπο. Ειδικές διαδροµές µπορεί να είναι
αναγκαίες ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές
επιπτώσεις στην ακεραιότητα και στον φυσικό ιστό σε
ένα τόπο, καθώς και στα φυσικά και πολιτιστικά
χαρακτηριστικά του.
3.3
Ο σεβασµός της ιερότητας πνευµατικών χώρων,
πνευµατικών πράξεων και παραδόσεων, αποτελεί
σηµαντικό παράγοντα για τους διαχειριστές του τόπου,
τους επισκέπτες, για όσους διαµορφώνουν πολιτική, τους
χωροτάκτες και τους τουριστικούς πράκτορες. Οι
επισκέπτες θα πρέπει να προτρέπονται να
συµπεριφέρονται ως ευπρόσδεκτοι καλεσµένοι,
σεβόµενοι τις αξίες και τον τρόπο ζωής της κοινότητας
που τους φιλοξενεί, αποφεύγοντας τις πιθανές κλοπές
καθώς και το παράνοµο εµπόριο της πολιτιστικής
ιδιοκτησίας και να συµπεριφέρονται µε υπευθυνότητα
έτσι ώστε να είναι ευπρόσδεκτοι κατά µια πιθανή επόµενη
επίσκεψή τους.
3.4
Οι σχεδιασµοί για τις τουριστικές δραστηριότητες θα
πρέπει να προβλέπουν κατάλληλες διευκολύνσεις για την
άνεση, την ασφάλεια και την ευχάριστη παραµονή των
επισκεπτών, οι οποίες να βελτιστοποιούν την απόλαυση
της επίσκεψης αλλά δεν θα διαταράσσουν από την άλλη
τα σηµαντικά ή οικολογικά χαρακτηριστικά του τόπου.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 12
ΑΡΧΗ 4
η
Οι τοπικές κοινότητες και ο εντόπιος πληθυσµός
πρέπει να συµµετέχουν στο σχεδιασµό της διατήρησης
και του τουρισµού.
4.1
Τα δικαιώµατα και τα συµφέροντα της τοπικής
κοινότητας, σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, των
κατόχων ιδιοκτησιών και των τοπικών παραγόντων που
ενδεχοµένως ασκούν κατά παράδοση αξιώµατα ή είναι
υπεύθυνοι για τη γη και τα σηµαντικά στοιχεία των τόπων
τους, θα πρέπει να είναι σεβαστά. Θα πρέπει να
λαµβάνονται υπ’ όψη κατά τον προσδιορισµών των
στόχων, των στρατηγικών, των πολιτικών και των
συµφωνιών ταυτοποίησης, διατήρησης, διαχείρισης,
παρουσίασης και ερµηνείας των πόρων της πολιτιστικής
τους κληρονοµιάς, των πολιτιστικών τους πρακτικών και
των συγχρόνων πολιτιστικών εκφράσεων στο πλαίσιο του
τουρισµού.
4.2
Αν και τα πολιτιστικά αγαθά ενός τόπου ή της ευρύτερης
περιοχής µπορεί να είναι παγκόσµιας σηµασίας, εντούτοις
πρέπει να γίνονται σεβαστές οι ανάγκες και οι επιθυµίες
ορισµένων κοινοτήτων ή γηγενών πληθυσµών στο να
περιορίζουν ή να διαχειρίζονται οι ίδιοι την φυσική,
πνευµατική ή διανοητική πρόσβαση σε ορισµένες
παραδοσιακές πρακτικές, γνώσεις, πεποιθήσεις,
δραστηριότητες, καλλιτεχνικές πράξεις ή τόπους.
∆ραστηριότητες σχετικές µε τον τουρισµό και τη
διατήρηση πρέπει να προσφέρουν οφέλη στην τοπική
κοινότητα.
5.1
Αυτοί που διαµορφώνουν πολιτική θα πρέπει να
προωθούν µέτρα για την δίκαιη κατανοµή, σε όλη τη
χώρα ή την περιοχή, των ωφεληµάτων που προέρχονται
από τον τουρισµό για τη βελτίωση του επιπέδου της
κοινωνικοοικονοµικής ανάπτυξης και, όπου είναι
απαραίτητο, για την ανακούφιση της φτώχιας.
5.2
Η διαχείριση της διατήρησης και οι τουριστικές
δραστηριότητες θα πρέπει να παρέχουν σε άνδρες και
γυναίκες της φιλοξενούσας κοινότητας και σε όλα τα
επίπεδα, ίσα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά
ωφελήµατα µέσω της εκπαίδευσης, της εξειδίκευσης και
της δηµιουργίας ευκαιριών απασχόληση πλήρους χρόνου.
5.3
Ένα σηµαντικό µέρος των εσόδων που προέρχεται ειδικά
από τα τουριστικά προγράµµατα για τόπους πολιτιστικής
κληρονοµιάς θα πρέπει να παραχωρείται για την
προστασία, διατήρηση και προβολή αυτών των τόπων,
συµπεριλαµβανοµένου του φυσικού τους περιβάλλοντος
και της πολιτιστικής τους φυσιογνωµίας. Όπου είναι
δυνατό, οι επισκέπτες θα πρέπει να ενηµερώνονται γι’
αυτή την διάθεση των συγκεκριµένων εσόδων.
5.4
Τα τουριστικά προγράµµατα θα πρέπει να ενθαρρύνουν
την εκπαίδευση και την απασχόληση ξεναγών και
διερµηνέων που να προέρχονται από τον τοπικό
πληθυσµό, για να µεγιστοποιείται και να αξιοποιείται η
ικανότητα των κατοίκων της περιοχής να παρουσιάζουν
και να ερµηνεύουν της πολιτιστικές τους αξίες.
5.5
Η ερµηνεία της παράδοσης και τα εκπαιδευτικά
προγράµµατα, µεταξύ των κατοίκων της κοινότητας
υποδοχής θα πρέπει να ενθαρρύνουν την εµπλοκή των
τοπικών οδηγών-διερµηνέων στις σχετικές διαδικασίες.
Τα προγράµµατα πρέπει να προωθούν την γνώση και τον
σεβασµό για την πολιτιστική τους κληρονοµιά,
ενθαρρύνοντας τους κατοίκους της περιοχής να αποκτούν
άµεσο ενδιαφέρον για την φροντίδα της και τη διατήρησή
της.
H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 14
5.6
Η διαχείριση της διατήρησης και τα τουριστικά
προγράµµατα θα πρέπει να συµπεριλαµβάνουν
δυνατότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης, έρευνας και
εξειδίκευσης για στελέχη που χαράσσουν πολιτική,
πολεοδόµους, ερευνητές, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές,
συντηρητές, οδηγούς-διερµηνείς και όσους εργάζονται
στον τουριστικό κλάδο. Οι συµµετέχοντες θα πρέπει να
ενθαρρύνονται στο να κατανοούν και να βοηθούν στην
επίλυση των κατά περίπτωση συγκρουόµενων ζητηµάτων,
ευκαιριών και προβληµάτων τα οποία αντιµετωπίζουν οι
συνάδελφοί τους.
15 H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΑΡΧΗ 6η
Τα προγράµµατα προβολής του τουρισµού οφείλουν να
προστατεύουν και να προάγουν τα χαρακτηριστικά της
φυσικής και της πολιτιστικής κληρονοµιάς.
6.1
Προγράµµατα προώθησης του τουρισµού θα πρέπει να
δηµιουργούν ρεαλιστικές προσδοκίες και να
πληροφορούν µε υπευθυνότητα τους µελλοντικούς
επισκέπτες για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
πολιτιστικής κληρονοµιάς του τόπου ή της κοινότητας
υποδοχής και να τους προτρέπουν να συµπεριφέρονται
κατάλληλα.
6.2
Για τους τόπους και τις συλλογές πολιτιστικής σηµασίας
πρέπει να χρησιµοποιούνται τρόποι προβολής και
διαχείρισης που να προστατεύουν την αυθεντικότητά
τους, να επιδιώκεται η βελτιστοποίηση της εµπειρίας του
επισκέπτη µε την ελαχιστοποίηση των διακυµάνσεων των
αφίξεων και να αποφεύγονται σε κάθε περίπτωση οι
αυξηµένοι αριθµοί επισκεπτών.
6.3
Τα προγράµµατα προώθησης του τουρισµού θα πρέπει να
διασφαλίζουν την ευρύτερη διανοµή των ωφεληµάτων και
να ανακουφίζουν από τις πιέσεις τους δηµοφιλέστερους
τόπους ενθαρρύνοντας τους επισκέπτες να γνωρίσουν τα
χαρακτηριστικά της πολιτιστικής και φυσικής
κληρονοµιάς της ευρύτερης περιφέρειας ή της περιοχής.
6.4
Η προώθηση, διάθεση και πώληση τοπικών
χειροτεχνηµάτων και άλλων προϊόντων θα πρέπει να
αποφέρει µια λογική κοινωνική και οικονοµική απόδοση
στην τοπική κοινότητα ενώ θα εξασφαλίζει παράλληλα
και το ότι η ακεραιότητα του πολιτιστικού της πλούτου
δεν υποβαθµίζεται.
Ελεύθερη µετάφραση της Χάρτας στα ελληνικά :
Αικ. ∆ηµητσάντου Κρεµέζη,
∆ρ. Αρχιτέκτων, Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΜΠ. µέλος της
∆ιεθνούς Επιτροπής Πολιτιστικού Τουρισµού του
ICOMOS
ΑΘΗΝΑ
ΜΑΡΤΙΟΣ 2002
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου