Απαντήσεις στο θέμα της Νεοελληνικής Γλώσσας/Έκθεσης πανελληνίων 2013

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θεματικό Κέντρο: η αποξένωση του ανθρώπου από το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον του και η αναγκαιότητα επανασύνδεσης με αυτό

Θεματικοί Άξονες:

• Αναζήτηση της ζωής σε άλλους πλανήτες και απαξίωση της επίγειας ζωής
• Η επαφή με την ποικιλομορφία της φύσης
• Η διττή-αντιφατική φύση του ανθρώπου ως βασικής αιτίας για την έλλειψη σεβασμού προς το φυσικό περιβάλλον και τον συνάνθρωπο
• Επιφανειακή επικοινωνία μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας
• Μοναδική διέξοδος-λύση η παιδεία και οι πολιτισμικές αξίες
• Πρόταση του συγγραφέα για πολιτισμική ανάπτυξη βασισμένη στις ανθρωπιστικές αξίες και στο φυσικό περιβάλλον

Β1. Ενδεικτική παράγραφος:

Όσο η επικοινωνία πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Και αυτό διότι ο άνθρωπος εθίζεται σε μια εντελώς επιφανειακή και αποξενωτική μορφή επικοινωνίας με τους συνανθρώπους του, ακόμη και με τα πολύ οικεία του  πρόσωπα. Αρκείται απλώς στο να στείλει ένα γραπτό μήνυμα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κινητού… να συνομιλήσει μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης ή των «δωματίων συζήτησης» (chats)… και έτσι αποφεύγει τη ζωντανή επαφή… δεν συναντά τους φίλους του… δεν επικοινωνεί πραγματικά μαζί τους… χάνει την ψυχική επαφή μαζί τους… κλείνεται στο σπίτι του… άρα στον εαυτό του… μένει στην ουσία μόνος, χωρίς ανθρώπινη επαφή…άρα μοναξιά 

Β2. α) Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου είναι:

·         «Αποκαλύπτεται…διπλή υπόσταση»: Θεματική Πρόταση

·         «Από τη μια είναι ικανός… υπάρξεως»: Λεπτομέρειες / Σχόλια

Σημείωση: Η τελευταία περίοδος: «Η υπεφίαλη … υπάρξεως.» αποτελεί κατά βάση το Συμπέρασμα του β΄ σκέλους του αντιθετικού συλλογισμού που αναπτύσσεται στις Λεπτομέρειες, δηλαδή του συλλογισμού που συνίσταται:

·         στις προκείμενες «Από την άλλη: 1. σφραγίζει την ιστορική του πορεία με πολέμους και αγριότητες, 2. θεοποιεί τα υλικά αγαθά, 3. συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες, 4. ελάχιστα σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής και 5. ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του» και:

·         στο Συμπέρασμα: «Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον».

Και αυτό δηλώνεται ρητά με το επίθετο «υπερφίαλη» (=αλαζονική) και την προσδιοριστική φράση «αυτή στάση», τα οποία δεν αφήνουν περιθώρια να θεωρηθεί η Περίοδος αυτή ούτε ως συγκεφαλαίωση των Λεπτομερειών, διότι το α΄ σκέλος της αντίθεσης «Από την μια είναι ικανός…και στην τέχνη» δεν εντάσσεται μέσα στο σκεπτικό της (μένει τότε μετέωρο) και ούτε βέβαια να θεωρηθεί ως επιβεβαίωση της Θεματικής Πρότασης, η οποία αναφέρεται στην «αποκάλυψη της διπλής υπόστασης» του ανθρώπου (η οποία και αναλύεται στις Λεπτομέρειες).

Θα μπορούσε, μόνο, να θεωρηθεί ότι έχει θέση Κατακλείδας, λειτουργεί εν είδη Κατακλείδας, δεδομένου ότι «θυμίζει» λίγο τη Θ.Π., όσον αφορά στην «τραγική αντίφαση».

Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή Εξετάσεων, αν, όπως πληροφορούμε, δίνει την περίοδο αυτή ως Κατακλείδα, οφείλει να δεχτεί ως ορθή κάθε απάντηση των μαθητών, εφόσον δεν πρόκειται για μια σαφή και καθαρή περίπτωση Κατακλείδας και εφόσον η απάντηση τους είναι τεκμηριωμένη.   

β) Μερικές φράσεις μεταφορικής χρήσης του λόγου:

διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία / η ζωή δεν ανθίζει μόνο στη Γη / ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική του πορεία / υπήρξε λίκνο της δικής του υπάρξεως / η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο / έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες

Β3. α) Συνώνυμα:  σύγκαιρα, συγχρόνως, συνάμα, παράλληλα / δημιούργησε, προκάλεσε / νιώσει, καταλάβει, κατανοήσει, αντιληφθεί / αυξάνονται, πολλαπλασιάζονται, πυκνώνουν / απάνθρωπη, άπονη, σκληρή, αναίσθητη, ασυγκίνητη, ανελέητη, αδυσώπητη

β) Αντώνυμα: ουσιαστική, ουσιώδη / εξαφανίζεται, αφανίζεται, κρύβεται / εφικτή, επιτεύξιμη, πραγματοποιήσιμη, εφαρμόσιμη, υλοποιήσιμη, δυνατή / αραιώνει / χαμηλά

Β4. Το ερωτηματικό χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα:

·         για να διατυπωθούν υπό μορφή ερώτησης οι πιθανοί λόγοι στροφής του ανθρώπου σε άλλους κόσμους

·         για να προσελκύσει την προσοχή του αναγνώστη, να διεγείρει το ενδιαφέρον του και να κινητοποιήσει την σκέψη του

·         για να προσδώσει αμεσότητα, ζωντάνια και οικειότητα στο κείμενο

Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα:

• για να απομονώσει ένα μέρος του κειμένου και να δοθούν εν είδη παρενθετικού σκεπτικού πληροφορίες που είναι απαραίτητες
• και ειδικότερα για να διατυπώσει ένα προσωπικό σχόλιο-μια παραδοχή, προκειμένου να δείξει την αντίθεση άρα και δυσκολία εμπέδωσης της συνείδησης «ότι με τη ζωή…ανέφικτη»
• η διπλή παύλα δεν υποβιβάζει την αξία αυτής της πληροφορίας/παραδοχής/σχολίου, απλώς την αποδίδει με πιο χαμηλή φωνή και με ήπιο τρόπο και μετά το κλείσιμό της το νόημα και η σύνταξη της πρότασης συνεχίζεται

β) Μετατροπή σε παθητική:

«Από την άλλη, η ιστορική πορεία του (ανθρώπου) σφραγίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο με πολέμους και αγριότητα, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες.»

Γ.  Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο

Ακολουθούν κάποιες ενδεικτικές και μόνο σκέψεις-πληροφορίες

Τίτλο: «Ο πλανήτης Γη εκπέμπει SOS»

Πρόλογος:

·         αφόρμηση από γεγονός ή γεγονότα επικαιρικού χαρακτήρα που καταδεικνύουν την έλλειψη σεβασμού, την αποξένωση ή/και την ανελέητη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος

·         διασύνδεση με το θέμα και αναφορά στη σοβαρότητα της κατάστασης

·         διατύπωση ερωτημάτων-προβληματισμών

Κύριο Μέρος

Α΄ ζητούμενο:

Η έλλειψη σεβασμού προς το φυσικό περιβάλλον έχει επιπτώσεις:

• Στο ίδιο το φυσικό οικοσύστημα: ατμοσφαιρική ρύπανση / μόλυνση υδάτων / εξαφάνιση δασών / εξάντληση φυσικών πόρων-ενεργειακό πρόβλημα / εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, λόγω των κλιματικών αλλαγών (φαινόμενο θερμοκηπίου, καταστροφή του όζοντος, όξινη βροχή) / δραματική μείωση της βιοποικιλότητας- εξαφάνιση ειδών / καταστροφή ευαίσθητων οικοσυστημάτων / διατάραξη τροφικής αλυσίδας / και εν τέλει υπονόμευση δυνάμεων-μηχανισμών αυτοάμυνας που διαθέτει…
• Αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο: μπούμερανγκ (επιβάρυνση σωματικής υγείας: αύξηση ασθενειών-πρόκληση νέων, ανίατων ασθενειών-αναπνευστικά προβλήματα-εμφάνιση ψυχοσωματικών προβλημάτων / επιδείνωση ψυχικής υγείας-περιβαλλοντικό και υπαρξιακό άγχος / αισθητική αλλοτρίωση / γενικότερη υποβάθμιση των συνθηκών και της ποιότητας ζωής του ανθρώπου
• Όπως και στην κοινωνία και οικονομία: προβλήματα στην πρωτογενή παραγωγή (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία) / περιβαλλοντικό κόστος / πλήγματα στην τουριστική ανάπτυξη, λόγω της εκτεταμένης περιβαλλοντικής καταστροφής / υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στα αστικά κέντρα / καταστροφή μνημείων / πυρηνικά απόβλητα-πυρηνικές δοκιμές-αύξηση κινδύνου πυρηνικών ατυχημάτων /υποθήκευση του μέλλοντος των επερχόμενων γενεών

Μεταβατικό σκεπτικό: Η κρισιμότητα της κατάστασης καθιστά αναγκαία την επανασύνδεση του ανθρώπου με το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον / την αποκατάσταση των οργανικών δεσμών…

Β ζητούμενο: τρόποι επίτευξης αυτής της επανασύνδεσης:

·         Διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης και φιλοσοφίας περί ζωής: στροφή στην οικο-ζωή (οικολογική αντίληψη και συνείδηση / προβληματισμός του ατόμου για οικολογικό ζήτημα / επαναπροσδιορισμός των αξιών και αναγκών / απομακρυνση από τον υπερκαταναλωτισμό / βιωματική σχέση με τη φύση / εθελοντική συμμετοχή σε οικολογικές ομάδες….  

·         Διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης περί ανάπτυξης: οικο-ανάπτυξη και αειφορία… ζητούμενο ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας νέας  περιβάλλοντικής πολιτικής με κομβικούς άξονες την έρευνα και τις επενδύσεις για ορθολογικότερη διαχείριση φυσικών πόρων, την αξιοποίηση ήπιων μορφών ενέργειας, την ανακύκλωση, την αντιρρυπαντική τεχνολογία, τα πάρκα παραγωγής, την αναμόρφωση του πολεοδομικού σχεδίου αστικών κέντρων με έμφαση σε χώρους πρασίνου, την αναγκαία νομοθεσία, τους ελέγχους, τις κυρώσεις….

·       Και για να εμπεδωθεί μια τέτοια αντίληψη και στάση ζωής απαιτείται  και η κατάλληλη περιβαλλοντική αγωγή...μέσα στην οικογένεια... στο σχολείο... από τα ΜΜΕ...από τους ανθρώπους του πνεύματος... τις οικολογικές οργανώσεις....

Επίλογος: παγκοσμιότητα προβλήματος… επιβάλλεται επομένως η ενεργοποίηση και η επαγρύπνηση... ζητούμενο η αειφορία, διότι "η φύση ανήκει στα παιδιά μας".....