Α. Παράγοντες
που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση των μαθητών
Αγαπητοί γονείς, φίλες και φίλοι
συνάδελφοι, αγαπημένα μου παιδιά,
Ως σχολική επίδοση ενός μαθητή ορίζεται η
αξιολόγηση της απόδοσης του σε σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία και τους
τιθέμενους μαθησιακούς στόχους.
Αρκετοί μαθητές παρουσιάζουν χαμηλή
σχολική επίδοση και οι γονείς τους τις περισσότερες φορές ή δεν ξέρουν που να
την αποδώσουν ή την αποδίδουν στην «τεμπελιά» ή σε μια γενικότερη αδυναμία στα
μαθήματα. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Η χαμηλή σχολική επίδοση είναι
ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα.
α. Θα μιλήσω με τα μάτια ενός δασκάλου. Τι
βλέπουν τα μάτια ενός δασκάλου;
Τα μάτια ενός
δασκάλου…………………………………………….
1. Βλέπουν μαθητές με ελλιπή σχολική
ωριμότητα, κυρίως στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου…. Η σχολική ωριμότητα
αφορά την εξέλιξη της νοημοσύνης του παιδιού, που ποικίλει από άτομο σε
άτομο, τη συναισθηματική και κοινωνική του εξέλιξη και τη βιολογική του
ωρίμανση… μπορεί να προκαλέσει στο παιδί αδυναμία παρακολούθησης των μαθημάτων
του, δυσκολίες στην ανάγνωση και γραφή, αδυναμία προσαρμογής στο περιβάλλον και
στους κανόνες της τάξης, δυσκολία στις κοινωνικές συναναστροφές…
Στη σχολική ανωριμότητα οφείλεται και η
απουσία αυτοεπίγνωσης – μη συναίσθηση της έλλειψης, π.χ. στα διαγωνίσματα
(έχουν την αίσθηση πως έχουν απαντήσει σωστά, ενώ η πραγματικότητα είναι
διαφορετική)
2. Βλέπουν μαθητές με έντονο το συναίσθημα ντροπής ή δειλίας… είναι ένα χαρακτηριστικό αρκετών μαθητών και εκδηλώνεται με ένα συνεσταλμένο ύφος, με την έλλειψη φιλικών σχέσεων, την απομόνωση και την απροθυμία ή αδυναμία συμμετοχής στις μαθησιακές δραστηριότητες
3. Βλέπουν μαθητές με χαμηλό αίσθημα
αυτοεκτίμησης… αυτοπεποίθησης… όταν η αυτοεικόνα του μαθητή είναι χαμηλή ή
πληγωμένη, τότε παρουσιάζει δείγματα συστολής και αποθάρρυνσης όσον αφορά στη
συμμετοχή του στο μάθημα… διστάζει να σηκώσει χέρι… να πάρει το λόγο… να
διατυπώσει την άποψή του… φοβάται πως τα άλλα παιδιά τον κοροϊδεύουν… Ο λόγος του
είναι συνήθως ελλιπής, αποσπασματικός, ανολοκλήρωτος, διστακτικός, φοβισμένος
4. Βλέπουν μαθητές με μαθησιακές
δυσκολίες, διαγνωσμένες και μη, (δυσλεξία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία,
διάσπαση προσοχής, προβλήματα γλώσσας που αντιμετωπίζουν οι αλλοδαποί μαθητές κ.α.)… προβλήματα που τους εμποδίζουν να ακολουθήσουν
το ρυθμό μάθησης της υπόλοιπης τάξης και καθιστούν το φάσμα της αποτυχίας ορατό
6. Βλέπουν μαθητές στοχοποιημένους,
θυματοποιημένους και αποκλεισμένους… η μαθητική κοινότητα, αυτός ο μικρόκοσμος,
έχει πολλές φορές σκληρά χαρακτηριστικά… οι μαθητές που γίνονται στόχος, και
υφίστανται οποιασδήποτε μορφής βία, λεκτική έως και φυσική, οδηγούνται στο
περιθώριο και στον αποκλεισμό… γεννιούνται μέσα τους συναισθήματα απόρριψης και
παραίτησης… και αυτό έχει σαφή αρνητικά αποτελέσματα στην επίδοσή τους…
7. Βλέπουν μαθητές με έντονο και διάχυτο
το άγχος της επίδοσης… και κυρίως της υψηλής επίδοσης… το άγχος αυτό οφείλεται
σε διάφορους στρεσογόνους παράγοντες, όπου την πρώτη θέση την έχει η πίεση που
δέχεται ο μαθητής κυρίως από τους γονείς και το συγγενικό περιβάλλον… αλλά και
από το σχολείο, το οποίο προκρίνει τη βαθμοθηρία… Συχνά παίρνει τη μορφή
πανικού την ώρα που ο καθηγητής ζητά κάτι από τον μαθητή και κυρίως την ώρα των
διαγωνισμάτων… Και βέβαια μειώνει αισθητά τις δυνατότητες επίδοσης…
8. Βλέπουν μαθητές χωρίς εσωτερικά κίνητρα…
όταν τα κίνητρα που έχει ένας μαθητής για μάθηση είναι ανεπαρκή και φτωχά, τότε
αποδυναμώνεται η αξία της γνώσης-μόρφωσης, χάνεται το ενδιαφέρον και δεν
υπάρχει η απαιτούμενη παρώθηση-κινητοποίηση στην εκπαιδευτική διαδικασία
9. Βλέπουν μαθητές που η προσοχή τους
είναι προσανατολισμένη προς άλλα ενδιαφέροντα, προς την τηλεόραση και κυρίως τον «νέο κόσμο του
διαδικτύου»… ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι η «αρρώστια του μέλλοντος» και
επηρεάζει καταλυτικά και τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών… διαφαίνεται,
μάλιστα, η «κόπωσή τους» από την πρώτη κιόλας ώρα του μαθήματος… και θέλει πολύ
μεγάλη προσοχή… και σωστή διαχείριση…
10. Βλέπουν μαθητές που βαριούνται και
πλήττουν… πρόκειται για το πρόβλημα που
στη διεθνή ορολογία αποκαλείται «σχολική ανία»… υπάρχουν, μάλιστα, έρευνες που
την θεωρούν ως μία από τις σοβαρότερες «ασθένειες του μαθητή»… η μαθητής τότε
δηλώνει με σαφή τρόπο την απροθυμία του να συμμετάσχει στην εκπαιδευτική πράξη,
ενώ τυχόν πίεση προκαλεί έντονο εκνευρισμό και αντίδραση…
11. Βλέπουν μαθητές, οι οποίοι στερούνται μεθοδολογίας κατά τη
διαδικασία της μελέτης στο σπίτι τους… δεν έχουν κάποιο σύστημα διαβάσματος…
δεν έχουν ασκηθεί στη δημιουργική ανάγνωση (και αυτό είναι ευθύνη και δική μας
και δική σας)… Το διάβασμά τους τότε είναι επιφανειακό και ανεπαρκές…
12. Βλέπουν μαθητές με γλωσσικές ελλείψεις και αδυναμίες… το φτωχό
λεξιλόγιο και η περιορισμένη ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων δημιουργεί
προβλήματα κατανόησης των εννοιών… οι περισσότεροι μαθητές με χαμηλές επιδόσεις
επιδεικνύουν μια μεγάλη δυσκολία κατανόησης ακόμη και των ερωτήσεων… πόσω δε
μάλλον, όταν καλούνται να αρθρώσουν λόγο ή να παράξουν γραπτό λόγο….
β. Και όταν τα μάτια του δασκάλου εσωστραφούν λίγο, θα δουν και πολλούς άλλους παράγοντες που δυσκολεύουν την απόδοση των μαθητών και σχετίζονται με τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, τις σχέσεις εκπαιδευτικών – μαθητών και τη γενικότερη εκπαιδευτική πολιτική που χαράσσεται από την κεντρική εξουσία
Η επίδοση, δηλαδή, των μαθητών επηρεάζεται
αρνητικά σε σημαντικό βαθμό και από παράγοντες, όπως είναι:
1. οι αναποτελεσματικές μεθόδοι διδασκαλίας…
εισήγηση… μονόλογος… ο μαθητής παθητικός δέκτης της γνώσης… οπότε επιτείνεται η
σχολική ανία και η δυσκολία κατανόησης…
2. το καρκίνωμα της αποστήθισης… μαθητές που
δυσκολεύονται ή αρνούνται να αποστηθίσουν καταδικάζονται στην αποτυχία
3. η απουσία ουσιαστικών υποστηρικτικών
εκπαιδευτικών δομών κυρίως για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες…
4. η ανισομερής αξιολόγηση της γραπτής και προφορικής
νοημοσύνης… διαφοροποίηση στα προφορικά και στα γραπτά… το σύστημά μας στηρίζει
δυστυχώς σχεδόν μόνο την γραπτή εξέταση, άρα νοημοσύνη….
5. η παντελής έλλειψη επιμόρφωσης ημών των
εκπαιδευτικών για θέματα διαχείρισης αρνητικών συμπεριφορών και προβλημάτων…
και βέβαια, η απουσία «ειδικών», π.χ. σχολικών ψυχολόγων… αυτό το έλλειμμα
δημιουργεί συχνά ένα αρνητικό περιβάλλον, μη υποστηρικτικό προς τους μαθητές,
που επηρεάζει καταλυτικά και την απόδοσή τους…
6. η ανεπίτρεπτη παιδαγωγικά δυσαναλογία του
αριθμού μαθητών και καθηγητή μέσα στην τάξη… τα 28αρια και 30άρια τμήματα καθιστούν
δυσλειτουργική έως και αδύνατη την εκπαιδευτική διαδικασία…ελαχιστοποιείται η
δυνατότητα εξατομικευμένης παρέμβασης και στήριξης μαθητών που αντιμετωπίζουν
μαθησιακά προβλήματα…
7. η γενικότερη απαξίωση του δημόσιου
σχολείου, του ρόλου του εκπαιδευτικού και κατ΄ επέκταση του δημόσιου αγαθού της
μόρφωσης… αυτή διοχετεύεται και στην κοινωνία και περνά και στους μαθητές, με
αποτέλεσμα να απαξιώνουν και αυτή καθ΄ εαυτήν την εκπαιδευτική πράξη, το μάθημα…
γ. Και όταν τα μάτια του δασκάλου στραφούν
λίγο προς τα έξω:
1.
Βλέπουν
και δυσλειτουργικά ή προβληματικά οικογενειακά περιβάλλοντα… Οι κουρασμένοι
μαθητές, που δεν προσέχουν στο μάθημα, δε συζητούν εύκολα, έχουν μελαγχολική
έκφραση και κλείνονται στον εαυτό τους είναι συνήθως μαθητές με οικογενειακά
προβλήματα, με αποτέλεσμα την κακή σχολική τους επίδοση.
2. Βλέπουν
και ένα φτωχό σε
ερεθίσματα μορφωσιογόνο περιβάλλον… είτε λόγω χαμηλού κοινωνικομορφωτικού
επιπέδου των γονιών… είτε λόγω ανεπαρκούς επαφής και παροχής ερεθισμάτων των
γονιών προς το παιδί τους….
3.
Και βέβαια βλέπουν μια χώρα χρεοκοπημένη,
οικονομικά, ηθικά και πολιτισμικά… μια κοινωνία κατακερματισμένη… και παιδιά
που δεν ξέρουν σε τι να πιστέψουν και προς τα πού να προσανατολιστούν… και η
σύγχυση και οδύνη αυτή θα ήταν αφύσικο να μην επηρεάσει και τη σχολική τους
επίδοση
Και το
χειρότερο, όλα αυτά τα προβλήματα ανατροφοδοτούνται μέσω της χαμηλής επίδοσης
και διογκώνονται, καθιστώντας πλέον ορατό και το φάσμα της σχολικής αποτυχίας …
Β. Πώς όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις
αιτίες που επιβραδύνουν τη σχολική ανάπτυξη του μαθητή και ποια είναι τα σημεία
που πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα;
Μαγικές συνταγές προφανώς δεν υπάρχουν! Αυτά που, κατά τη γνώμη μου, χρειάζεται ένας μαθητής για να έχει την προσδοκώμενη σχολική απόδοση είναι:
Μαγικές συνταγές προφανώς δεν υπάρχουν! Αυτά που, κατά τη γνώμη μου, χρειάζεται ένας μαθητής για να έχει την προσδοκώμενη σχολική απόδοση είναι:
1. Κίνητρα επίδοσης… όχι κίνητρο μόνο ο βαθμός και η
πρωτιά… κίνητρο μπορεί να αποτελέσει ένα όραμα, π.χ. για βελτίωση των συνθηκών
ζωής του, …, ένας στόχος, π.χ. ο επαγγελματικός…,
μια αξία, π.χ. της γνώσης και της μόρφωσης…, ώστε να αισθανθεί την εσωτερική
ανάγκη-παρόρμηση για διάβασμα
2. Ενθάρρυνση για ανάληψη πρωτοβουλιών…για συμμετοχή σε
διεργασίες και δράσεις που συντελούνται μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και
στην τοπική κοινωνία… ώστε να συμμετέχει και στο μάθημα, να παίρνει το λόγο, να
αρθρώνει τη δική του άποψη και να πιστεύει στις δυνάμεις του (αυτοπεποίθηση)
3. Επιβράβευση των προσπαθειών… των επιθυμητών
συμπεριφορών…των θετικών στοιχείων της συμπεριφοράς του… των εξελικτικών
αποτελεσμάτων… ώστε να ενισχυθεί η αυτοεικόνα και η αυτοεκτίμηση
4. Συνεχής ανάπτυξη και εξέλιξη των γλωσσικών δεξιοτήτων…
πλούσιο λεξιλόγιο… εκφραστική δεινότητα… ώστε να κατανοεί έννοιες και να
αποδίδει με ακρίβεια τις σκέψεις του…
5. Συνεχής διεύρυνση του πεδίου της σκέψης του… διάβασμα
εξωσχολικών βιβλίων, να αγαπήσει το βιβλίο… ανάγνωση εφημερίδων… παρακολούθηση
της επικαιρότητας…, ώστε να έχει διευρυμένους ορίζοντες και να μπορεί να
προσεγγίζει καλύτερα και τη σχολική γνώση…
6. Ανάπτυξη και αξιοποίηση της συναισθηματικής νοημοσύνης…
η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί ένα από τα παραμελημένα εργαλεία
δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής… αλλά και διαχείρισης των συναισθημάτων
7. Ελεύθερο χρόνο… για να μπορεί να ξεκουράζεται, να
αποφορτίζεται, να ανανεώνεται, να κάνει πράγματα που τον ευχαριστούν και να
παίρνει δύναμη για να συνεχίσει τον σχολικό του αγώνα… ζητούμενο: η
απενοχοποίηση του ελεύθερου χρόνου… δεν είναι αναγκαίο κακό ούτε περιττή
πολυτέλεια… είναι χρόνος δημιουργικής εξέλιξης της προσωπικότητας… αρκεί βέβαια
να γίνεται σωστή αξιοποίηση και διαχείριση αυτού
8. Κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον… ένα προστατευτικό
οικογενειακό περιβάλλον…και ταυτόχρονα παρωθητικό για πρωτοβουλία και
αυτονομία… γονείς δηλαδή που θα δείχνουν ουσιαστικό ενδιαφέρον για το παιδί… θα
κατανοούν τις ανησυχίες του… θα το στηρίζουν σε όλα τα επίπεδα, συναισθηματικό,
ηθικό και γνωστικό…που θα σέβονται την προσωπικότητά του και θα του δείχνουν
πως το εμπιστεύονται… χωρίς εντάσεις… χωρίς εξωπραγματικές απαιτήσεις…, όπου τα
όποια προβλήματα, προσωπικά και εκπαιδευτικά, θα τα διαχειρίζονται με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο… όπου θα νιώθει τους γονείς του δίπλα του και στο σπίτι…
και στο σχολείο, με την εκδήλωση ενός διαρκούς ενδιαφέροντος για τη φοίτηση και
πορεία του και όχι μόνο με την παρουσία τους κάθε φορά που παίρνει τους βαθμούς
του τριμήνου… όπου η τυχόν μη αναμενόμενη ή κακή επίδοση δεν θα οδηγεί σε
αφορισμούς τύπου «είσαι κακός μαθητής, τεμπέλης, αδιάφορος, αποτυχημένος
κ.λπ.», αλλά θα αποτελεί σημείο ήρεμης και γόνιμης συζήτησης και ανάλυσης των αιτιών
αυτής της «αποτυχίας»…
9. Αλλά και
κατάλληλο εκπαιδευτικό σύστημα και σχολικό περιβάλλον… με νέες μεθόδους
διδασκαλίας και μάθησης που θα μετατρέπουν τον μαθητή από «αντικείμενο» και
μάλιστα παθητικό δέκτη της γνώσης, σε «υποκείμενο» της γνώσης, προκρίνοντας,
καλλιεργώντας και αξιολογώντας την αυτενέργειά του… που θα τον ενθαρρύνει… θα
συνδυάζει την ποινή με την επιβράβευση… θα αγγίζει τους προβληματισμούς του… θα
σκύβει πάνω από τα προβλήματά του…θα συνεργάζεται μαζί του… θα είναι
δημοκρατικό… με ουσιαστικές υποστηρικτικές δομές, τόσο εκπαιδευτικές π.χ.
ενισχυτική διδασκαλία, μικρός αριθμός μαθητών ανά τμήμα, εξατομικευμένη
διδασκαλία, όσο και παιδαγωγικοψυχολογικές, π.χ. σχολικοί ψυχολόγοι… αλλά και ένα
εκπαιδευτικό σύστημα που θα σέβεται και θα στηρίζει και όσους το υπηρετούν,
εμάς δηλαδή τους εκπαιδευτικούς…
10.
Τέλος, χρειάζεται
συστηματική, ποιοτική και αποδοτική μελέτη… μια τέτοια μελέτη προϋποθέτει για
παράδειγμα:
·
εβδομαδιαίο
πρόγραμμα στο γραφείο, με τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις του παιδιού
κάθε ημέρα
·
ξεκούραση για μικρό χρονικό διάστημα από το φόρτο
της ημέρας και αμέσως μετά διάβασμα
·
χρονικά
όρια για την ολοκλήρωση της μελέτης
·
προσήλωση
στο στόχο, χωρίς «αντιπερισπασμούς» (κινητά, τηλεόραση, διαδίκτυο)
·
ολοκλήρωση του κάθε μαθήματος, όχι ημιτελή
μελέτη ούτε πασαλείμματα
·
μικρά
διαλείμματα, προκειμένου να ξεκουράζεται ο εγκέφαλος και να αποδίδει καλύτερα
·
προφανώς, και
οργάνωση του χώρου, του δωματίου, του γραφείου
·
αναζήτηση και
εφαρμογή τρόπων καλύτερης δυνατής κατανόησης, εμπέδωσης και αφομοίωσης των
πληροφοριών-γνώσεων… ο κάθε μαθητής καλό είναι να βρει το δικό του σύστημα
διαβάσματος, με τη βοήθεια βέβαια των γονιών και των εκπαιδευτικών
·
αυτοεπίγνωση των
αδυναμιών… εντοπισμός των σημείων που χωλαίνει και συστηματική δουλειά πάνω σε
αυτά
Και όλα αυτά, αγαπητοί γονείς, είναι δυνατόν να
επιτευχθούν μόνο μέσα από την ανάπτυξη μιας κουλτούρας συνεργασίας, μόνο μέσα
από μια ουσιαστική και πολυεστιακή συνεργασία, ανάμεσα σε εμάς τους
εκπαιδευτικούς, εσάς τους γονείς και των μαθητών…
Και αυτό πρέπει να είναι το περιεχόμενο της συμφωνίας
και του εκπαιδευτικού συμβολαίου που πρέπει να συνυπογράψουμε όλοι μας. Και να
δεσμευτούμε και να αγωνιστούμε για την τήρησή και υλοποίησή του.
Σας ευχαριστώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου