Αφηγηματικοί τρόποι / Τρόποι αφήγησης

4.2.1        Αφηγηματικοί τρόποι

(Από το βιβλίο Νεοελληνική Γλώσσα - Το γνωστικό Αντικείμενο, Βασίλης Πρασσάς, Εκδόσεις Κοκοτσάκης, 2005)

Πρόκειται για τους τρόπους παρουσίασης του αφηγηματικού υλικού. Οι τρόποι αυτοί είναι:

1.      Η αφήγηση. Πρόκειται για την περίπτωση κατά την οποία ο αφηγητής, ο ίδιος ο συγγραφέας ή κάποιος άλλος, διηγείται τα γεγονότα και μεταδίδει με πλάγιο τρόπο τα λεγόμενα των ηρώων του. Η αφήγηση διακρίνεται σε:

Ø      Άμεση αφήγηση (μίμηση). Η αφήγηση, δηλαδή, γίνεται σε πρώτο πρόσωπο (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) από κάποιον αφηγητή (ομοδιηγητικός αφηγητής) που μπορεί να είναι είτε ο ίδιος ο συγγραφέας είτε κάποιο πρόσωπο-ήρωας, πραγματικό ή φανταστικό, που μετέχει στη δράση και προσεγγίζει τα γεγονότα μέσα από μια εσωτερική οπτική γωνία-εστίαση.

Η μίμηση προσφέρει στο λόγο / Ο αφηγητής πετυχαίνει: αμεσότητα…, παραστατικότητα…, ζωντάνια…., αφού η αφήγηση λαμβάνει τη μορφή προσωπικής μαρτυρίας-εξομολόγησης… Έτσι, ο δέκτης ταυτίζεται με το πρόσωπο που αφηγείται, βιώνει άμεσα τα «δρώμενα» και παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον την εξέλιξη της δράσης…

Ø      Έμμεση αφήγηση (διήγηση). Πρόκειται για την απρόσωπη αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο (τριτοπρόσωπη αφήγηση) από κάποιον αφηγητή (ετεροδιηγητικός αφηγητής), που μπορεί να είναι είτε ο ίδιος ο συγγραφέας είτε κάποιο άλλο πρόσωπο και ο οποίος είναι αμέτοχος στη δράση και αφηγείται τα γεγονότα μέσα από την εξωτερική οπτική γωνία (μηδενική εστίαση) ενός πανεπόπτη και ενδεχομένως και παντογνώστη αφηγητή, προβαίνοντας ή όχι σε προσωπικές κρίσεις και αναλύσεις.

Η διήγηση προσφέρει στο λόγο / Ο αφηγητής πετυχαίνει: αντικειμενικότητα…, αμεροληψία…, ουδετερότητα…, αλλά και τη δυνατότητα στο δέκτη να αντιληφθεί και να ερμηνεύσει τα γεγονότα μέσα από την δική του σκοπιά…

Ø      Μικτή αφήγηση (και άμεση και έμμεση).

2.      Ο διάλογος. Στην περίπτωση αυτή ο συγγραφέας/αφηγητής απουσιάζει παντελώς και δίνει το λόγο στους ήρωές του, δείχνοντας έτσι τα γεγονότα να συμβαίνουν.

Ο διάλογος προσφέρει στο λόγο / Ο αφηγητής πετυχαίνει:

Ø      Θεατρικότητα…, παραστατικότητα… Πρόκειται για μια καθαρά θεατρική τεχνική («σκηνή»)…

Ø      Αμεσότητα και ζωντάνια… Η αφήγηση γίνεται ένα «ζωντανό πλάσμα»…, ο δέκτης αισθάνεται πως γίνεται «αυτόπτης μάρτυρας» των γεγονότων και των εξελίξεων που συντελούνται μπροστά του…, τα παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον…, καθίσταται μέτοχος και κοινωνός του μύθου, νιώθει πως συμμετέχει, πως είναι συμπρωταγωνιστής…

Ø      Αφήνει το δέκτη να αποκτήσει ιδία εικόνα και αντίληψη για τα γεγονότα της αφήγησης…, να διαμορφώσει εντελώς ανεπηρέαστα τη δική του άποψη…, να βιώσει τα δρώμενα…, να σκεφτεί και να προβληματιστεί…, να νιώσει και να αισθανθεί…

3.      Ο μικτός. Στην περίπτωση αυτή συνδυάζεται η αφήγηση, άμεση ή έμμεση, με το διάλογο, οπότε η αφήγηση αποκτά έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, ένα σύνθετο χαρακτήρα, και ο συγγραφέας/αφηγητής πετυχαίνει τους παραπάνω στόχους συνδυαστικά…